سردار سيد ثابت علي شاھہ مرحوم
آءٌ پھرين سکر آيس تہ شوق پيدا ٿيم تہ ڪنھن طرح سيد معصوم جي سوانح متعلق معلومات جمع ڪري شايع ڪريان. اوستائين سيد صاحب جي ڪم جو ڪنھن کي احساس ڪونہ هو. سندس لکيل ”تاريخ معصومي“ اڃا تائين ڪانہ ڇپي هئي. ان ڪتاب جا فقط ٻہ - ٽي قلمي نسخا ڪن ڪن جاين تي موجود پيا ٻڌبا هئا. باقاعدي تحقيقات ڪنھن بہ ڪانہ ڪئي هئي.
مون سڀ کان پھرين مناري واري قبرستان ۽ ٻين آثارن تي جيڪي بہ ڪتبا لکيل هئا، تن کي نقل ڪيو. ان ڪم کي اهڙي شوق ۽ انهماڪ سان جاري رکيم جو هڪ دفعي سياري جي موسم ۾ سرد هوا لڳڻ ڪري، ڪتبن نقل ڪندي، نمونيا بہ ٿي پيئي. پر ڪتبا سڀ نقل ٿي ويا. سيد معصوم سان جن جن يادگارن جو تعلق هو، سي معلوم ٿي ويا. سندس تصنيف ڪيل ڪيترا ڪتاب نظر مان گذريا. اڪبري دربار مان کيس مليل پروانن ۽ سَنَدن سان ڀريل هڪ صندوق ڏٺم(1). ان کان پوءِ، سيد صاحب جي سوانح تي جيڪو بہ مواد اوستائين ميسر ٿيو، تنھن جي بنياد تي هڪ مضمون بہ شايع ڪيم. ان تحريڪ ايتري زندگي پيدا ڪئي، جو سيد صاحب جي خاندان جي سمورن فردن پنھنجي ڪانفرنس ڪري، پاڻ مان سڀ کان وڏيءَ عمر واري بزرگ، سيد ميان ثابت علي شاھہ کي پنھنجو سردار چونڊيو، ۽ کيس سرداريءَ جي پڳ ٻڌايائون. ان کان پوءِ ستت ئي ڊاڪٽر دائود پوٽو صاحب(2) بمبئيءَ مان هلي سکر آيو، ۽ مون وٽ گڏ ٿيل معلومات کي نگاھہ مان ڪڍي، موٽي وڃي ”تاريخ معصومي“ جو پھريون بمبئي - ايڊيشن شايع ڪيائين.
سيد ثابت علي شاھہ پراڻي ۽ گذري ويل زماني جو بھترين يادگار هو. مخلص، سچو، شريف، عبادتگذار، ۽ نرم طبيعت جو صاحب هوندو هو. پنھنجي سرداريءَ کي ڪنھن بہ سياسي جهڳڙي ۾ استعمال نہ ڪيائين. پنھنجي خاندان جي هر فرد سان محبت ڀريل سلوڪ ڪندو رهيو. اهڙن نيڪ انسانن کي وري ڏسڻ لاءِ اکيون پيون ترسن. پر اهي بهشتي پکي هئا - دنيا ۾ آيا، گهڙي ساعت رهي، پنهجين خوبين سان ماڻھن کي مسرور ڪيائون، وري اڏامي هليا ويا!