آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

اھي ڏينھن اھي شينھن (ٽئي جلد)

پير علي محمد راشدي ھڪ سياستدان، صحافي، وزير ۽ سفير ھجڻ سان گڏ ھڪ منفرد انداز وارو ليکڪ بہ رھيو آھي. هن ڪتاب ۾ پير صاحب سنڌ جي سياست، صحافت، ادب ۽ ٻين شعبن جي شخصيتن بابت نرالي انداز ۾ ذڪر ڪيو آهي ۽ ھن ڪتاب کي تاريخ ساز ڪتاب جي حيثيت ڏني آهي. ھن ڪتاب ۾ ليکڪ پنھنجي دور جي وڏيرڪي زندگي جي تصوير ۽ سنڌ جي ڪيترين ئي مشھور ۽ عام شخصيتن ۽ واقعن جو ذڪر ڪيو آھي.

Title Cover of book اھي ڏينھن اھي شينھن (ٽئي جلد)

سردار بھادر صحبت خان گولو

مون ڪونہ ڏٺو، پر سندس نالو ۽ سندس روايتون گهڻيون ٻڌم. امير ڪبير هو. صحبت پور (بلوچستان) ۾ رهائش هيس، پر تعلق جيڪب آباد سان اوترو ئي هوس، جيترو ڪنھن بہ ضلعي جي رهاڪو امير جو. اڪيچار دولت جو صاحب ليکيو ويندو هو. هٿ جو پڻ ڏاڍو ڪشادو هو. خير جي ڪمن ۾ خوب پئسو ڏيندو هو. ڪاموري عالم جو تہ ”ان داتا“ هو. جيڪو بہ عملدار سندس حد تي مقرر ٿي ايندو، ان جي مھماني معين ٿيندي - ۽ اها مھماني ان عملدار جي مرندي گهڙيءَ تائين قائم رهندي، پوءِ توڙي جي هو بدلي ٿي وڃي يا پينشن وٺي هليو وڃي. ماني گهڻو ڪري ٻئي ڪنھن وٽ بہ نہ کائيندو. جيڏانھن ويندو، پنھنجو بورچيخانو ساڻ وٺيو ويندو. اوهان جو خاص دوست هوندو تہ اوطاق اوهان جيءَ ۾ رهندو، پر ماني پنھنجي ٺھرائيندو. سبب اهو چوڻ ۾ ايندو هو تہ هو ڪنھن بہ ٻئي شخص جو نمڪ کائڻ پسند نہ ڪندو هو، ڇو تہ هڪ دفعي نمڪ کائڻ ڪري، ٻروچڪي دستور موجب، ساريءَ عمر لاءِ ذميواريون مٿانئس عائد ٿي ٿي ويون. ۽ انھن ذميوارين کان هو بچڻ جي ڪوشش پيو ڪندو هو.
سردار بھادر جيڏانھن ويندو، نوڪرن چاڪرن، منشين مڙن جو وڏو اٽالو ساڻ کنيو ويندو. سندس جاءِ رهائش تي خاصو ميلو لڳي ويندو. اهو پڻ پراڻو دستور هوندو هو. امير ڪيڏانھن بہ اڪيلا نہ ويندا هئا، نوڪر ٿورا ٿي پوندن تہ راڄ جا ماڻھو بہ سڏيو ساڻ کنيو ويندا.
سامان کڻڻ لاءِ انھن ڏينھن ۾ اڃا چمڙي جا ”سوٽ ڪيس“ رواج ۾ ڪين آيا هئا، تنھنڪري خرجينون استعمال ٿينديون هيون. اهي خرجينون ڏاس مان ٺهنديون هيون، جن تي رنگارنگي ڪم ٿيل هوندو هو، ۽ چئني پاسن کان خوبصورت ڪوڏيون، ڪچ ڪوڏيون ۽ جهاٻا جڙيل هوندا هئن. ساڳيءَ طرح ”بستر بند“ جو رواج پڻ اڃا ڪونہ پيو هو. مھمان مورڳو بسترا پاڻ سان کڻي ئي ڪونہ ويندا هئا. اهو فرض ميزبان جو هوندو هو تہ مھمانن لاءِ بسترا فراهم ڪري. جنھن بہ ميزبان سٺا ريشمي بسترا فراهم ڪيا، ان کي آسودو ليکيو ويندو هو. ماڻھوءَ وٽ ٻي ڪا شي گهر ۾ هجي يا نہ، پر ٻہ - چار سٺا بسترا هر حال ۾ موجود رکندو. مھمان در لنگهي آيو، ۽ هڪدم عمدو بسترو وڇائجي نہ ويو، تہ ميزبان لاءِ سخت شرمندگيءَ جو مقام ٿي پوندو. ڇيلي يا ڪڪڙ ڪهڻ جو سوال پوءِ اٿندو، پھرين بسترو وڇندو.
غاليچا ۽ فراسيون، البت، امير ڪبير پاڻ سان ضرور موجود رکندا هئا. جت بہ پھر پاڇو پئجي وين تہ غاليچو وڇائجي ويندو ۽ پاڻ پلٿي ماري ڪچھري ڪرڻ ويھي رهندا.
پئسي جي ڏي - وٺ هندو منشي ڪندا هئا، امير خاص پنھنجي جسم تي گهڻو ڪري پئسو ڪونہ رکندا هئا. هٿيار، تراريون، بندوقون ۽ پستول چؤطرف هوندا هئا. هر رفيق وٽ ڪونہ ڪو هٿيار ضرور هوندو.
سردار بھادر صحبت خان مرحوم متعلق ٻڌڻ ۾ ايندو هو تہ هو انھن سمورين رسمن کي قائم رکيو آيو، ۽ جڏهن سندس انتقال ٿيو تہ ماڻھن کي ڏاڍو صدمو پھتو.