ديوان صاحب سنگهہ وڪيل
”ڪندنداس، اهو ڪوٽ جو ڪپڙو ڪٿان آندو اٿئي؟“
”ڪراچيءَ مان.“
”ڪوڙ ٿو ڳالھائين. اهو ڪپڙو فلاڻي جي ڳٺڙي ۾ آيو هو، جيڪا سکر جي مال گودام مان چوري ٿي ويئي ۽ جنھن جي بنسبت اڄ تائين پوليس ۾ رپورٽ داخل ٿيل آهي. آءٌ تہ سمجهان ٿو تہ ڳٺڙيءَ جي چورن مان ڪو تنھنجو اصيل آهي، جنھن وٽان اهو ٽڪر هٿ آيو اٿئي.“
ان کان پوءِ ڪندنداس گارين ۾ مچي ويندو. هڪ ڏينھن فساد صاحبسنگهہ جي هن ريمارڪ تي اچي متو: ڪندنداس جي جسم تي نئون سوٽ ڏسي پاسي ۾ بيٺلن ماڻھن کي سڏي چيائين: ”ڪندنداس، فيشن ايبل بڻجڻ جي تہ گهڻي ڪوشش ڪئي آهي- اڄ صبح جي اخبارن ۾ اها خبر بہ اچي ويئي آهي تہ ديوان صاحب هينئر ٽوٿ برش استعمال ڪرڻ شروع ڪيو آهي. پر ديوان جي ڊريس ۽ سندس صفائيءَ جو خانو خراب، سندس ڪن ڪيو بيٺا آهن، جي ڇٻن وانگر پيا لڙڪنس!“
انھن ڏينھن کان پوءِ مون اڪثر ڏٺو تہ ڪندنداس، صاحبسنگهہ کان مڙيو ئي پاسو پيو ڪندو هو. ڪندنداس ”سائين لوڪ“ قسم جو سڌو انسان هوندو هو - حرڪتن ۽ حرفتن ۾ ڪٿي ٿي صاحبسنگهہ جو مقابلو ڪري سگهيو؟
صاحبسنگهہ ڪمائيندو لک، پر پوئتي ڇڏيندو پائي بہ ڪا نہ. خوش پوش، خوش نوش، ۽ خوش خوراڪ. اٿڻي ويھڻي مغربي ڍنگ جي. رهندو ٽڪر تي علحده بنگلي ۾، جنھن جو هر ڪمرو سھڻيءَ طرح سينگاريل هوندو-خاص طرح آفيس وارو روم، جيئن ٻاهران ايندڙ اصيلن تي هڪدم رعب پئجي وڃي. ڪپڙن جو اڳ ۾ ئي ذڪر ڪيو اٿم: هٿن ۾ منڊيون، واسڪوٽ ٻاهران سوني گهڙيال جي سونھري زنجيري بمع لاڪيٽ جي پئي لڙڪندي، بوٽ هميشہ ولايتي، مٿي تي سفيد هيٽ، اکين تي خوبصورت سنھري فريم سان عينڪ، جناح صاحب کي ڏسڻ بعد هو بہ هڪ اک تي سونو مونوڪل رکي ماڻھن سان ڳالھائيندو رهيو. سواريءَ لاءِ موٽر، شام جو بلاناغه وڃي “نرسامل ڪلب” ۾ ويھندو.پاڻ بہ پيو پيئندو ۽ کائيندو ۽ آئي وئي کي بہ پيو کارائيندو ۽ پياريندو. گهڻا جج ۽ عملدار ان طريقي سان پنھنجا مريد ڪري ڇڏيائين.
ڪٽر قسم جو هندو ڪو نہ هو. دوستي مسلمانن سان رکيائين، ڪم هميشہ مسلمانن جو ڪيائين. حيدرآبادي عامل هو. سکر جي متعصب هندو حلقن سان ڪو ڳوڙهو واسطو ڪو نہ رکيائين. ميونسپل جو پريزيڊنٽ ڪڏهن ڪو نہ چونڊجي سگهيو. البت هڪ دفعي ميونسپل اسٽئنڊنگ ڪاميٽيءَ جو چيئرمن سو ضرور چونڊيو. پر چيئرمنيءَ ۾ پريزيڊنٽيءَ کان وڌيڪ ڏِک ڏنائين.