ٻاپو گل
ماني بہ ميسر ٿيندي، يا مورڳو بک تي ويھڻو پوندو - پر اڄوڪي ڏينھن کي اڄ جي ئي بنياد تي، بلڪل بيفڪريءَ سان بسر ڪندو. اصول هوندو هوس - سڀاڻي جا ڀاڳ سڀاڻي سان، وٺو اڄ جي ڳالھہ کي. مھمان آيس تہ پھرين مانيءَ ٽڪر آڻي اڳيان رکندس، ان کان پوءِ وٺندس حال احوال. بکئي پيٽ تي مھمان کان حال پڇڻ ۾ عار سمجهندو هو. ڪو معتبر ماڻھو آيو تہ ڪڪڙ بہ ڪھي وجهندو. خاص ان مقصد لاءِ ڪڪڙ پاليو ويٺو هوندو هو. ان ۾ شڪ نہ آهي تہ اهي ڏينھن سستائيءَ جا هوندا هئا، پر سستائي هجي يا مھانگائي، اصل سوال آهي تہ انسان جي دل جو - ۽ دل جي معاملي ۾ ﷲ تعاليٰ ٻاپي گل کي گلاب جو گل بڻائي ڇڏيو هو.
اوائلي زماني ۾ پاڻ ڊکاڻڪو ڪم ڪندو هو، پر پوءِ سندس هڪ اک خراب ٿي پئي، جنھنڪري اهو ڪم بہ ڇڏي ڏنائين ۽ بنھہ توڪل جو تنبو اڏي ويھي رهيو. چوندو هو: ”نہ فقير جو ﷲ مري، نہ فقير جو ڪشتو ٽٽي.“
مھمانن جي وندرائڻ لاءِ رات جو يڪتاري تي ڪلام بہ چوندو هو. سنھو آواز، ۽ آواز ۾ سوز هوس. پوڙهي جي واتان جو اکر نڪرندو هو، سو تير ٿي نڪرندو هو. ٻن - ٽن ڪافين تي خاص طرح سان پکو هوس، جي تمام اثرائتي نموني ۾ ڳائيندو هو:
- حسن حيراني، لاتوَ جاني، مين قرباني، سھڻا مين قرباني!
- سسئي بيٺي سڏ ڪري، منھنجي پارت ڪجو تہ پنهل کي!
ڳائڻ وقت پگهر وهندو هوس، ۽ سندس چھري تي عجيب ڪيفيت طاري ٿي ويندي هئي.
سکر ۾ لکاپتي ماڻھو بہ رهندا هئا، ۽ گل جھڙا مسڪين بہ، پر جا محبت ۽ جو اطمينان گل جي ڇپر هيٺ ميسر ٿيندو هو، تنھن جو نانءُ نشان بہ وڏن ماڻھن جي محلات ۾ ڪو نہ هوندو هو.
ڪنھين ڪڏهين ٿئي، هنن ڏهاڙي عيد!
سندس هڪ عزيز پاڙي ۾ پڪائون ڪوٺو ٺھرايو. گهر جي ڀاتين ٻاپي گل کي بہ چيو تہ پڪو ڪوٺو اَڏجي، قرض پکو کڻي، في الحال پورت ڪجي، پوءِ پيو قرض لاهبو. مون بہ ساڳي صلاح ڏنيمانس. گهڻي زور بار بعد دل جو حال ٻڌايائين. چيائين:
گانڊوءَ سندي گام ۾، گهر اَڪن جو اَڏ،
جي چوني لڏ، تہ لاهي وڃينس لتن سان!
“سکر شھر مالدارن جي وستي آهي. غريبن کي تہ جهوپڙيءَ اڏڻ واسطي بہ زمين جو ٽڪر ڪو نہ ٿو ملي. ان کان پوءِ ڪامورن جو بہ زور آهي. حد جو پوليس - جمعدار ڪاوڙجي تہ ٻچا ٻٻر تي چاڙهي ڇڏي. پڪو ڪوٺو اڏيو تہ ڄڻ ماڻھو ڪاٺ پيو. ان جي لالچ تي پيو موچڙا کائيندو ۽ سختيون سهندو. ڪچو گهر هوندو تہ لتن سان بہ ڊاهي ڪنھن ٻئي طرف هليو وڃبو. ”ملڪ مولا جو پڪو پيو آهي، جتي پڪي اُتي کاڌي.“
جيستائين زنده هو، محبت مچايو ويٺو رهيو. سندس اوطاق جي دونھي ڪڏهن ڪا نہ وساڻي. پاڻ فوت ٿيو تہ وٿاڻ ئي ويران ٿي ويا. ڪجهہ ڏينھن ٿيا تہ اتانھون لنگهڻ جو اتفاق ٿيم... نہ گل باقي هو، نہ گلستان جو نشان:
”ڪا جا لڳي واءُ، ويا انگڙا لٽجي!“