آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

اھي ڏينھن اھي شينھن (ٽئي جلد)

پير علي محمد راشدي ھڪ سياستدان، صحافي، وزير ۽ سفير ھجڻ سان گڏ ھڪ منفرد انداز وارو ليکڪ بہ رھيو آھي. هن ڪتاب ۾ پير صاحب سنڌ جي سياست، صحافت، ادب ۽ ٻين شعبن جي شخصيتن بابت نرالي انداز ۾ ذڪر ڪيو آهي ۽ ھن ڪتاب کي تاريخ ساز ڪتاب جي حيثيت ڏني آهي. ھن ڪتاب ۾ ليکڪ پنھنجي دور جي وڏيرڪي زندگي جي تصوير ۽ سنڌ جي ڪيترين ئي مشھور ۽ عام شخصيتن ۽ واقعن جو ذڪر ڪيو آھي.

Title Cover of book اھي ڏينھن اھي شينھن (ٽئي جلد)

هيمو ڪالاڻي

ملڪ جي آزاديءَ خاطر جن پروانن شمعِ وطن اڳيان پنھنجين ڳچين جا ڳچ نذر ڪيا، تن مان هڪ هيمو ڪالاڻي بہ هو. وڏي ناانصافي ۽ سخت ناشڪر گذاري ٿيندي، جيڪڏهن سکر جي ذڪر هلندي آءٌ کيس وساريندس.
نوجوان هو، اڃا تعليم بہ پوري ڪانہ ڪئي هئائين. پراڻي سکر جي ڪالاڻي ڪٽنب مان هو. ظاهري طرح سياست سان ڪو واسطو ڪونہ هوس. توڙي جو آءٌ ورهين جا ورهيہ سکر ۾ رهي چڪو هوس، پر سندس نالو ڪڏهن بہ منھنجي ڪن تي ڪونہ پيو. معلوم ٿئي ٿو تہ اندر ئي اندر ۾ پئي سڙيو ٻريو.
1942ع ۾، مھاتما گانڌيءَ انگريزن کي هندستان مان ڪڍڻ لاءِ مشھور (Quit India) ”هندستان مان نڪري وڃو“ تحريڪ شروع ڪئي. ان تحريڪ جي سلسلي ۾ ساري هندستان اندر باھہ ٻري ويئي: بيشمار فساد ٿيا، سرڪاري عملدارن تي خوني حملا ڪيا ويا، ريلون ڪِريون، پوليس ٿاڻا سڙيا، سرڪاري عمارتون ڀسم ٿي ويون. انتقام جي جذبي ۾ انگريز بہ انڌا ٿي پيا. جبر ۽ تشدد جو اهڙو طوفان کڙو ڪيائون جو خود سندن تاريخ ۾ بہ ان جا ٿورا مثال ٿي مليا.
ان دوطرفيءَ خوني هلچل جو پاڇو سنڌ تي بہ پيو. سال 1942ع ۾، هيمو ڪالاڻيءَ، پراڻي ۽ نئين سکر جي وچ ۾ هڪ جاءِ تان ريل جي پٽي ڪڍي، ريل ڪيرائڻ جي ڪوشش ڪئي. ريل تہ ڪانہ ڪِري، پر پاڻ پڪڙجي پيو. انھن ڏينھن ۾ حرن کي سزا ڏيڻ لاءِ اڳ ۾ ئي سنڌ سان مارشل لا لاڳو ٿي چڪو هو. هيموءَ تي بہ ڪورٽ مارشل ۾ ڪيس هليو، ڦاسيءَ جي سزا مليس. مٽن مائٽن سندس پاران گهڻيون ئي رحم جون درخواستون ڪيون، پر هيمو ڪالاڻيءَ پاڻ اهڙيءَ ڪنھن بہ درخواست تي صحيح ڪانہ پاتي. ملٽري ڪمانڊر، انھن رحم جي درخواستن تي فيصلي ڪرڻ کان اڳ، پنھنجا عملدار موڪليا تہ هيموءَ سان ملي معلوم ڪن تہ کيس پنھنجي ڪِئي تي شرمندگي محسوس ٿي آهي يا نہ. ڪمانڊر جو خيال هو تہ جيڪڏهن منجهس ٿوري بہ پشيماني آئي هجي تہ هو مٿانئس ڦاسيءَ جي سزا معاف ڪري ڇڏي.
عملدارن وڃي هيموءَ سان ملاقات ڪئي، پر ڇا ڏٺائون؟ اڳ کان اڳرو! نہ ڪئي تي پشيماني، نہ موت کان ڪا ڪنبڻي. چيائين:”جيئرو رهيس تہ وري بہ اهڙا ڪم ڪندس! ۽ اوستائين جاري رکيو ايندس، جيستائين انگريزن جي حڪومت هندستان مان ختم ٿي نہ ويئي آهي!“
ڪيترا مھينا ڦاسي نہ ڏنائونس. اهو سارو وقت انگريز فوجي عملدار ان انتظار ۾ رهيا تہ ڪڏهن ٿو ڇوڪرو پڇتائي. پر هيمو، ۽ پشيماني يا پريشاني؟ ناممڪن هو! آخر تنگ ٿي، تختي تي چاڙهيائونس. رسيءَ کي چمي ڏنائين، ۽ کلندي ساھہ سائينءَ جي سپرد ڪري ڇڏيائين.