قرآني آياتِ مُقدس جي روشني ۾ خَصِائصِ سيد المُرسَلين صلي االله عليه وسّلم
هن مضمون ۾ انهن خصائصِ پاڪ جو ذڪر ڪيو ويو آهي، جيڪي آنحضرت صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن سان مخصوص آهن. هونئن ته فضائل ۽ معجزات ڪجهه اهڙا آهن، جيڪي پاڻ سڳورن صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن ۽ باقي ٻين انبياءَ ڪرام عليه السلام جن ۾ مشترڪ آهن. پر اُهي خاص فضائل ۽ معجزات جيڪي صرف اسان جي پياري پيغمبر سان وابسته آهن، تن جو ذڪرِ خاص قرآني آيات جي روشنيءَ ۾ هيٺ ڏجي ٿو. انهن کي پاڻ سڳورن جا ”خصائص“ سڏجي ٿو. اهڙا خصائص بي انتها ۽ بي شمار آهن ۽ ڪنهن حد و حصي کان خارج آهن.
علامه جلال الدين سيّوطي رحمته الله عليه جن ويهه ورهين جي جُهدِ مسلسل کان پوءِ، تمام وڏي محنت سان اَحاديث و آثار وڪُتبِ تفسير و شرحِ حديث و فِقّه اُصول و تَصّوف ۾ حضور عليه الصَلواة والسّلام جي خصائصِ جو تتبع ڪيو آهي. علامه جلال الدين سيوطي رحمته الله عليه جي تصنيفن بالترتيب، خصائصِ اڪبريٰ ۽ انموزج اللبيب في خصائصِ ۾ هڪ هزار کان وڌيڪ خصائصِ خاص جو تذڪرو ملي ٿو. جزاه الله عنا خيرالجزا. هي خصائصِ چئن قسمن جا آهن:
اول: اُهي واجبات جيڪي آنحضرت صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن سان مخصوص ۽ مُختص آهن. مثال طور نمازِ تهجد.
دوم: اُهي حڪم و احڪام جيڪي حضور صلعم جن تي حرام آهن، ٻين تي نه مثال طور تحريمِ زڪوات.
سوم: اُهي مباحات، جيڪي حضور عليه الصَلواة والسّلام جن سان مخصوص و مختص آهن. مثال طور: نماز بعد عَصَر.
چهارم: اُهي فضائل/ فضيلتون ۽ ڪرامتون جيڪي صرف اسان جي پياري پيغمبر، حضور انور بابر هو اُمي جن سان منسوب ۽ مخصوص آهن. هيٺ ڏنل مضمون ۾ اسين صرف (چهارم) چوٿين قسم منجهان بعض چيده چيده، خصائصِ جو ذڪر ڪنداسين.
۱. الله تعاليٰ آنحضرت صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن کي سڀني نبين کان اڳ ۾ پيدا ڪيو ۽ سڀ کان آخر ۾ مبعوث فرمايو.
۲. عالمِ ارواح ۾ ئي پاڻ سڳورن کي نبوت سان سرفراز ڪيو ويو ۽ ان ئي عالمِ ۾ ٻين انبياءَ ڪرام عليٰ انبياءَ و عليهم الصَلواة والسّلام جن جي روحن مُبارڪن، پاڻ سڳورن جي روحِ انور مان مُستفيض ٿيا يعني فيض حاصل ڪيو.
۳. عالمِ رواح ۾ سمورن انبياءَ عليه السلام جي روحن کان الله تعاليٰ وعدو ورتو ته جيڪڏهن اُهي حضور انور صلعم جي زماني ۾ هجن ته مٿن ايمان آڻن ۽ مدد ڪن.
۴. يومِ الَست ۾ سڀ کان پهريان حضور عليه الصَلواة والسّلام جن قالو بليٰ چيو هو.
۵. حضرت آدم عليٰ نبينا و عليه الصَلواة والسّلام ۽ باقي سموري مخلوق حضور انور لاءِ ئي پيداڪيا ويا آهن.
٦. حضور صلعم جن جو اِسم مُبارڪ عَرشِ مُعّليٰ جي پاون، هر هڪ آسمان تي بهشت جي وڻن ۽ محلاتن ۽ حورن جي سينن تي ۽ فرشتن جي اکين جي درميان لکيو ويو آهي.
۷. اڳ ۾ لٿل آسماني صحيفن، تورات ۽ انجيل وغيره ۾ پاڻ سڳورن جي بشارت ڏنل آهي.
۸. حضور صلعم جن جو سينو مُبارڪ چار دفعه شق ڪيو ويو، يعني حالتِ رضاعت ۾، ڏهن سالن جي عمر مُبارڪ ۾، غارِ حرا ۾ ابتدائي وحي جي نازل ٿيڻ وقت ۽ شبِ معراج مهل.
۹. دِين ”اسلام“ جيڪو روز ازل کان موجود آهي تنهن کي پاڻ سڳورن تي ”مڪمل“ ڪيو ويو، جنهن جي ڪري ارشاد باري تعاليٰ آهي ته ”اڄ دين مڪمل ٿيو“ ۽ نتيجي ۾ اسان جي پياري پيغمبر کي نبيءَ آخر الّزمان جو لقب عطا ٿيو.
۱٠. نبيءَ آخرالّزمان ۽ رحمت الله العالمِين جو لقب سندن لاءِ مخصوص آهي.
۱۱. الله تعاليٰ جل شان هو کي پنهنجو محبوب ۽ اسان جو آقا حضرت محمد مصطفيٰ صلعم ڪيتري قدر پيارو ۽ عزيز هيو، هِيٺينِ آيات سڳورين مان بخوبي اندازو لڳائي سگهجي ٿو.
الله تعاليٰ قرآن پاڪ ۾ حضور عليه الصَلّواة والسّلام جي هر عضوي (مُبارڪ) جو ذڪر ڪيو آهي، جنهن مان رب تعاليٰ جي، پنهنجي محبوب لاءِ حد درجي جي اُنسيت ۽ محبت جو برملا اظهار ٿئي ٿو. مثال طور هيٺ ڏنل آيتن کي ڌيان سان ڏسو:
(الف) (i) قلبِ مُبارڪ متعلق (سوره الشعراءَ ع-11) ۾ فرمايل آهي ته:
نَزَلَ بِهِ الرُّوْحُ الْاَمِيْنُ ١٩٣ۙ
عَلٰي قَلْبِكَ لِتَكُوْنَ مِنَ الْمُنْذِرِيْنَ ١٩٤ۙ
ترجمو: ان کي امانت واري روح (جبرائيل) نازل ڪيو آهي، تنهنجي دل تي، ته تون ڊيڄاريندڙن مان ٿئين.
(ii) قلب مُبارڪ، متعلق سوره نَجّم ۾ فرمايل آهي ته:
مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَاٰى 11 (پ-27، سوره نَجّم-ع-1)
ترجمو: جيڪي ڏٺائين ان کي (سندس) دل ڪوڙو نه سمجهيو.
(ب)(i) زبان مُبارڪ متعلق:
وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوٰى○ (پ-27، سوره الَنَجّم جي شروع ۾)
ترجمو: ۽ نڪي (پنهنجي نفس جي) خواهش سان ڳالهائي ٿو.
(ii) زبان مُبارڪ لاءِ هڪ ٻي هنڌ فرمايو ويو آهي ته:
فَاِنَّمَا يَسَّرْنٰهُ بِلِسَانِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُوْنَ 58 (الدُّخَان، ع-3، مَڪّي)
ترجمو: سو (اي پيغمبر!) اُن (قرآن) کي اسان تنهنجي ٻوليءَ ۾ ئي آسان ڪيو آهي ته من اُهي ڌيان ڪن.
(ت) چشم مُبارڪ لاءِ ارشاد ٿئي ٿو ته:
مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغٰى 17 (پ-27، سوره الَنَجّم-ع-1)
ترجمو: نه (سندس) اک ٽڙي ويئي ۽ نه حد کان لنگهي ويئي.
(ث) چهري مُبارڪ لاءِ فرمايل آهي ته:
قَدْ نَرٰى تَـقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاۗءِ ۚ (سورة البقرة، ع 17)
ترجمو: بيشڪ اسين تنهنجي منهن جو آسمان ڏي ڦرڻ ڏسون ٿا.
هٿن مُبارڪ ۽ (ڳچي) ڪنڌ مُبارڪ لاءِ هيئن ٿو ارشاد ٿئي ته:
وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُوْلَةً اِلٰى عُنُقِكَ (سورة بني اسرائيل، ع-3)
ترجمو: ۽ پنهنجي هٿ کي (بخل جي ڪري)، پنهنجي ڳچيءَ سان نه ٻڌ (يعني هٿ خرچ کان نه روڪ) ۽ نه ان کي بلڪل کولي ڇڏ.
(ج) سِينو مُبارڪ ۽ پُٺي (پشت) مُبارڪ لاءِ قرآن شريف ۾ هِيٺينءَ ريت خاص طور ذِڪر فرمايو ويو آهي، رَبُ العَالمِينُ فرمائي ٿو:
(i)اَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ Ǻۙ
وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ Ąۙ
الَّذِيْٓ اَنْقَضَ ظَهْرَكَ Ǽۙ (سوره اِلاَ نشرح شروع ۾)
ترجمو: اِي پيغمبر! ڇا اسان تو لاءِ تنهنجو سينو ڪشادو نه ڪيو ۽ اسان توتان اُهو بار لاٿو، جنهن تنهنجي پُٺ کي ڳرو ڪيو.
اَلله جَل شَان هَو، پاڻ سڳورن جي تعريف متعلق فرمائي ٿو:
(ii) وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ Ćۭ (سوره الانشرح-ع- 1 مڪي)
ترجمو: ۽ اسان تولاءِ تنهنجي تعريف بلند ڪئي.
(iii) اِنَّآ اَرْسَلْنٰكَ شَاهِدًا وَّمُبَشِّرًا وَّنَذِيْرًا Ďۙ (پ-26، حٰم، سورة- الفتح، آيت-8، ع-1)
ترجمو: ته (اي! پيغمبر) اسان توکي حالتن کان واقف ڪرڻ وارو ۽ خوشخبري ٻڌائيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري موڪليو آهي.
۱٢. حضور صلعم جن جو (نالو مُبارڪ) اسم پاڪ (محمد) الله تعاليٰ جي اسم مُبارڪ ”محمود“ مان ”مشتق“ يعني ورتل آهي.
۱۳. حضور صلعم جن جي اسم مُبارڪن ۾ تقريبن ستر (70) نالا اهي ئي ساڳيا آهن، جيڪي الله تعاليٰ جا آهن.
۱۴. حضور اقدس صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن جو اسم مُبارڪ ”احمد“ آهي، پاڻ سڳورن کان پهريان جڏهن کان دنيا وجود ۾ آئي آهي، ڪنهن جو به نالو ”احمد“ نه هيو. ان ڪري ته هن ڳالهه ۾ ڪنهن کي شڪ و شبهي جي گنجائش نه رهي، ته جيڪو نالو پهرين اِلهامي ڪتابن ۾ آيل آهي، يعني جن جو ذڪر ٿيل آهي، سو اهو ئي ساڳيو ”احمد“ آهي.
۱۵. اسان مسلمانن تي واجب آهي ته اسان حضور صلعم جن تي درود ۽ سلام موڪليون. پهرين اُمتن تي واجب نه هيو ته پنهنجي پيغمبرن تي درود موڪلين.
۱٦. قرآن ڪريم ۽ ٻين اِلهامي ڪتابن ۾ الله تعاليٰ جي طرف کان سواءِ حضور اقدس صلي الله عليھ وآلھ وسلم جي ٻي ڪنهن پيغمبر تي درود وارد نه ٿيو آهي.
۱۷. حضور اقدس صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن جو سايو نه ٺهندو هيو، ڇو ته پاڻ سڳورا نور ئي نور هئا.
۱۸. شبِ معراج جي موقعي تي حضور صلعم جن لاءِ براق بمع زين و لغام آيو.
۱۹. حضور انور شبِ معراج واري رات جسد خاڪي سان گڏ بحالت بيداري ۾ آسمانن تي مٿي تشريف وٺي ويا. پاڻ سڳورن پنهنجي پروردگار کي پنهنجين اکين مُبارڪ سان پاڻ پسيو ۽ هم ڪلام ٿيا. ان رات ئي بيتُ المقّدس ۾ نماز ادا ڪئي ۽ ٻين نبين سڳورن ۽ فرشتن جي امامت ڪرڻ فرمايائون. سبحان الله.
٢٠. حضور جن کي الله تعاليٰ جيڪو ڪتاب (قرآن مجيد) عطا ڪيو سو تحريف کان محفوظ آهي ۽ بلحاظه لفظ و معنيٰ مُعجزِ آهي.
٢۱. حضور انور کي زمين جي خزانن جون ڪنجيون عطا ڪيون ويون. چناچه پاڻ سڳورن جو ارشاد مُبارڪ آهي ته: انما انا قاسم والله يعطي، (يعني مان ته ورهائڻ وارن مان آهيان ۽ الله ڏيندو آهي). انهن خزانن مان جيڪو ڪجهه، ڪنهن کي ملي ٿو. اهو سندن ئي دستِ مُبارڪ ذريعي سان ملي ٿو. ڇو ته پاڻ سڳورا باري تعاليٰ جا خليفه مُطلق ۽ نائبِ ڪُل آهن، جيڪو ڪجهه چاهين ٿا بازن اِلاهي عطا فرمائين ٿا، ان ڪري (دعا) گهرڻ مهل ا ڳ ۾ پويان (درود شريف) پڙهڻ باعث قبوليت بڻيل آهي. (درود شريف) جي اهميت ۽ فضيلت هڪ الڳ موضوع آهي، جنهن جو بيان هتي مشڪل آهي.
٢٢. حضور عليه الصَلواة والسّلام سڄي جهان (اَنس و جنِ و مَلائڪِ) لاءِ پيغمبر بڻائي موڪليا ويا آهن.
٢۳. حضور انور سڄي جهان (ڪائنات) لاءِ رحمت بڻائي موڪليا ويا آهن، سندن لقب رَحمتُه العالمين عطا ڪيو ويو آهي. الله تعاليٰ پنهنجي پياري ۽ خاص پيغمبر ۽ سندن امت تي خاص مهربانيون فرمايون آهن.
٢۴. پاڻ سڳورن ۽ سندن (اُمتين) لاءِ (عنائم) جنگي مال حلال ڪيو ويو. پهرين اُمتن تي حلال نه هو، (ڪنهن تي به حلال نه هيو).
٢۵. پاڻ سڳورن ۽ سندن اُمتين لاءِ سڄي روءِ زمين سجده گاهه بڻائي وئي ۽ پاڪ ڪرڻ واري بڻائي وئي. ٻين اُمتن لاءِ پاڻيءَ کان سواءِ طهارت ممڪن نه هئي. حڪم آهي ته جتي نماز جو وقت اچي وڃي ۽ پاڻي ميسر نه هجي ته تيمم ڪري اتي ئي نماز پڙهي ڇڏڻ گهرجي، ٻين اُمتن لاءِ اها سهولت نه هئي.
٢٦. چنڊ جو ٽڪرا ٿيڻ، شجر و حجر جو سلام ڪرڻ ۽ رسالت جي گواهي ڏيڻ ۽ آڱرين منجهان چشمي وانگر پاڻيءَ جو جاري ٿيڻ، هي سڀ معجزه پاڻ سڳورن کي عطا ٿيا.
٢۷. حضور عليه الصلواة والسلام ”خاتم النبين“ آهن، کانئن پوءِ ڪوبه نبي نه اچڻو آهي. دراصل رَسُولُ صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن کان اڳ جي پيغمبرن ۽ سندن اُمتين کي ايتريون آسائشون ۽ سهولتون ميسّر نه هيون، جيتريون اُمتِ مُحمديءَ کي عطا ڪيل آهن. اسان جو نبي، نبيءِ آخر الزمان به بڻيو ته رَحمته العَالَمِين به سڏيو ويو. سندن تعليمات جي روشني ۾ دِينِ مُحمديءَ کي اِنتهائي آسان به بڻايو ويو. دراصل ”دِين اِسلامُ“ جيڪو اَزل کان موجود هيو (۽ اِنشاءَ الله تَعاليٰ اَبد تائين قائم رهندو) آهسته آهسته مختلف وقفن بعد مختلف پيغمبرن ۽ رسولن جي ذريعي ڦهلايو ويو. مختلف پيغمبرن ۽ رسولن جي تبليغ جي ڪري مختلف نالا ڏنا ويا، نه ته اصل ۾ اُهي سڀ دِينِ اِسلام جون مختلف ڪڙيون هيون، جيڪي پوءِ آخر ۾ اچي اسان جي پاڪ پيغمبر حضرت مُحمد مُصطفيٰ، اَحمد مُجتبيٰ صلي الله عليھ وآلھ وسلم تي دِين اِسلام جي نالي سان مڪمل ٿيون ۽ سندن تي اِيمان آڻيندڙن کي مُسلمان سڏيو ويو ۽ ”ملتِ اِسلاميه“ کي ”مسلمان“ جو لقب عطا ڪيو ويو. اهو ته اَسان اُمتين تي اَلله ۽ سندس رسولِ ڪريم جن جو اِحسان آهي ته اسين سندس اُمتي آهيون. (شُڪر اَلحَمدُ اللهِ)
حُضور عَليهِ الصَلواة وَالسّلام جن خَاتَمُ النَبين آهن، پاڻ سڳورن کان پوءِ ٻيو ڪوبه نبي نه ايندو.
٢۸. حضور صلعم جن جي شريعت، اڳين (سابقه) نبين جي شريعتن جي ناسخ آهي ۽ قيامت تائين قائم رهندي.
٢۹. حضور پاڪ صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن جو شان مُبارڪ ڏسو، کين الله تعاليٰ ڪِنايه سان، خطاب فرمايو آهي، جڏهن ته باقي سمورن اڳ ۾ آيل نبين ۽ رَسولن کي اُنهن جي نالن سان خِطاب ڪيو ويو آهي. مثال طور جيئن هيٺ ڏنل قرآني آيات جي روشني ۾ اسان اِهو بخوبي اندازو لڳائي سگهون ٿا ته ”رَبُ العَالَمِين“ کي پنهنجو ”رَحمتُه العَالَمين“ ڪيڏو نه پيارو ۽ عزيز هيو جو سڄو قرآن ڪريم ان ڳالهه جو کليو کلايو مظهر آهي. هيٺين آيتن مان ظاهر ٿئي ٿو ته ڪيئن نه ٻين نبين کي سندن نالن مُبارڪ سان خطاب ڪيو ويو.
(الف) وَقُلْنَا يٰٓاٰدَمُ اسْكُنْ اَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَامِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِـئْتُمَـا ۠ وَلَا تَـقْرَبَا ھٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُوْنَا مِنَ الظّٰلِمِيْنَ 35 (پ-1ع- 4 آيت-35)
ترجمو: ۽ اسان چيو ته اي آدم! تون ۽ تنهنجي زال جنت ۾ رهو ۽ ان مان جتان اوهان کي وڻي اتان مزي سان کائو ۽ هن وڻ کي ويجها نه ٿيو نه ته ظالمن مان ٿيندؤ.
(ب)
ترجمو: ۽ آدم پنهنجي پاليندڙ جي نافرماني ڪئي پوءِ گمراهه ٿيو.
(ت) قِيْلَ يٰنُوْحُ اهْبِطْ بِسَلٰمٍ مِّنَّا وَبَرَكٰتٍ عَلَيْكَ وَعَلٰٓي اُمَمٍ مِّمَّنْ مَّعَكَ ۭ (پ-12،سورة-هُود، ع- 4)
ترجمو: چيو ويو ته اِي نوح! اسان جي طرفان سلامتيءَ سان ۽ برڪتن سان لهي وڃ جي (برڪتون) توتي آهن ۽ انهن جماعتن تي به جيڪي توسان گڏ آهن.
(ث) وَنَادٰي نُوْحٌ رَّبَّهٗ فَقَالَ رَبِّ اِنَّ ابْنِيْ مِنْ اَهْلِيْ وَاِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَاَنْتَ اَحْكَمُ الْحٰكِمِيْنَ 45 (پ-12، سورة-هُود، ع- 4)
ترجمو: ۽ نوح پنهنجي پاليندڙ کي سڏيو پوءِ چيائين ته اي منهنجا پاليندڙ! منهنجو پٽ منهنجي گهر وارن مان آهي ۽ بيشڪ تنهنجو وعدو سچو آهي ۽ تون سڀني حاڪمن کان وڏو حاڪم آهين.
(ج) ٰٓـــاِبْرٰهِيْمُ اَعْرِضْ عَنْ ھٰذَا ۚ (پ-12، سورة-هُود، ع- 7، آيت 76)
ترجمو: اي ابراهيم! هن خيال کان مڙي وڃ.
(د) اِنَّ اِبْرٰهِيْمَ لَحَلِيْمٌ اَوَّاهٌ مُّنِيْبٌ 75 (پ-12، سورة-هُود، ع- 7)
ترجمو: بيشڪ ابراهيم بردبار ۽ نرم دل، رجوع ٿيڻ وارو آهي.
(ذ) وَاِذْ يَرْفَعُ اِبْرٰھـٖـمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَاِسْمٰعِيْلُ ۭ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا ۭ اِنَّكَ اَنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ ١٢٧ (پ-1، سورة-بقره، ع- 15)
ترجمو: ۽ اها ڳالهه (تڏهن ٿي) جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل بيت الله جا بنياد مٿي کڻندا هئا، (هي دعا گهرندي ته) اي اسان جا پاليندڙ اسان کان قبول ڪر! بيشڪ توئي ٻڌندڙ ۽ ڄاڻندڙ آهين.
(ر)وَنَادٰي نُوْحُۨ ابْنَهٗ وَكَانَ فِيْ مَعْزِلٍ يّٰبُنَيَّ ارْكَبْ مَّعَنَا وَلَا تَكُنْ مَّعَ الْكٰفِرِيْنَ 42 (پ-12، سورة-هُود، آيت 24، ع- 4)
ترجمو: ۽ نوح پنهنجي پُٽ کي سڏيو ۽ اهو هڪ ڪناري ۾ هو ته اي منهنجا پٽڙا! اسان سان گڏ سوار ٿي ۽ ڪافرن سان گڏ نه ٿي.
(ز) قَالَ يٰنُوْحُ اِنَّهٗ لَيْسَ مِنْ اَهْلِكَ ۚ (پ-12، سورة-هُود، ع- 4، آيت-64)
ترجمو: الله تعاليٰ فرمايو ته اي نوح! پڪ اهو تنهنجي گهر وارن مان نه آهي.
(س)قَالَ يٰمُوْسٰٓي اِنِّى اصْطَفَيْتُكَ عَلَي النَّاسِ بِرِسٰلٰتِيْ وَبِكَلَامِيْ ڮ (پ-9، سورة-الاعراف، ع- 17)
ترجمو: الله فرمايو ته اي موسيٰ! مون توکي پنهنجي پيغامن سان ۽ پنهنجي ڪلام سان ماڻهن کان پسند ڪيو آهي.
(ش) فَوَكَزَهٗ مُوْسٰى فَقَضٰى عَلَيْهِ ڭ قَالَ هٰذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطٰنِ ۭ اِنَّهٗ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبِيْنٌ 15 (پ-20، سورة-القصص، ع-2)
ترجمو: پوءِ موسيٰ ان کي هڪ مُڪَ هنئين ۽ ان کي ماري وڌائين، چيائين ته هيءُ شيطان جي ڪم مان آهي.
(ص) ٰدَاوٗدُ اِنَّا جَعَلْنٰكَ خَلِيْفَةً فِي الْاَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوٰى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ ۭ (پ-23، سورة-ص، ع- 2)
ترجمو: ۽ دائود کي هي به چيوسون ته اي دائود عليه السّلام بيشڪ اسان توکي زمين ۾ نائب مقرر ڪيو پوءِ تون ماڻهن ۾ انصاف سان فيصلو ڪر ۽ خواهش جي پٺيان نه هل نه ته (خواهش توکي الله جي رستي کان گمراهه ڪندي).
(ض)وَوَهَبْنَا لِدَاوٗدَ سُلَيْمٰنَ ۭ نِعْمَ الْعَبْدُ ۭ اِنَّهٗٓ اَوَّابٌ 30ۭ (پ-23، سورة-ص، ع- 3)
ترجمو: ۽ اسان دائود کي سليمان عليه السّلام بخشي ڏنو. اهو چڱو ٻانهو هيو، بيشڪ اهو رجوع ڪندڙ هو.
(ط) ٰزَكَرِيَّآ اِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلٰمِۨ اسْمُهٗ يَحْــيٰى ۙ لَمْ نَجْعَلْ لَّهٗ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا Ċ (پ-16، سورة-مريم، ع- 1)
ترجمو: (الله فرمايو ته) اي ذڪريا! اسين توکي هڪ ڇوڪري جي خوشخبري ٻڌايون ٿا، جنهن جو نالو يحييٰ آهي، هن کان اڳ ان نالي وارو اسان پيدا نه ڪيو آهي.
(ظ) كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ ۙ وَجَدَ عِنْدَھَا رِزْقًا ۚ (پ-3،4، سورة-آل عمران، ع- 4)
ترجمو: جڏهن ڪڏهن وٽس حجري ۾ ذڪريا ايندو هو ته ان وٽ ڪونه ڪو (طعام) کاڌو لهندو هو.
(ع) قَالَ يٰمَرْيَـمُ اَنّٰى لَكِ ھٰذَا ۭ قَالَتْ ھُوَ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ ۭۚ (پ-3،4، تلڪ الُرسل، سورة-آل عمران، آيت- 37، ع- 4)
ترجمو: هڪ وقت چيائين ته اي! مريم! هيءُ تو وٽ ڪٿان آيو آهي؟ چوڻ لڳي ته اهو الله وٽان آيو آهي.
(غ) يَحْـيٰى خُذِ الْكِتٰبَ بِقُوَّةٍ ۭ ۚ (پ-16، سورة- مريم، ع- 4)
ترجمو: اي يحييٰ! ڪتاب کي سوگهو وٺ!
(ڪ)وَزَكَرِيَّآ اِذْ نَادٰي رَبَّهٗ رَبِّ لَا تَذَرْنِيْ فَرْدًا وَّاَنْتَ خَيْرُ الْوٰرِثِيْنَ 89ښ (پ-17، سورة- الانبياءَ، ع-6)
ترجمو: ۽ ذڪريا کي (ياد ڪر) جڏهن ان پنهنجي پاليندڙ کي سڏيو ته اي منهنجا پاليندڙ مون کي اڪيلو نه ڇڏ ۽ تون سڀني وارثن کان چڱو وارث آهين.
30. مگر اسان جي آقاءِ نامدار بابي هو واميءَ کي الله تعاليٰ هيٺين ريت خطاب فرمائي ٿو:
(الف) ياَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ Ǻۙ (پ-29، سورة- مدثرجي شروع ۾)
ترجمو: اِي (نبوت جي لباس ۾) ويڙهجڻ وارا.
(ب)ياَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ Ǻۙ (پ-29، سورة- مزمل جي شروع ۾)
ترجمو: اي وڏو بار کڻندڙ (پيغمبر صلعم)
(ت)يٰٓاَيُّھَا الرَّسُوْلُ بَلِّــغْ مَآ اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَّبِّكَ (پ-6، سورة- مائده، ع- 10)
ترجمو: اي رسول! جيڪي تنهنجي پاليندڙ جي طرفان توڏي لاٿو ويو آهي سو پهچاءِ.
(ث)ياَيُّھَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِيْنَ عَلَي الْقِتَالِ ۭ (پ-10، سورة- الدقال، ع- 8)
ترجمو: اِي نبي صلعم! ايمان وارن کي جنگ جو شوق ڏيار!
(ج)يٰٓاَيُّھَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللّٰهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِيْنَ 64ۧ (پ-10، سورة- الدقال، ع- 8)
ترجمو: اِي نبي صلعم الله تو لاءِ ڪافي آهي ۽ انهن اِيمان وارن لاءِ به جن تنهنجي تابعداري ڪئي.
31. الله تعاليٰ جتي به نالي مُبارڪ جي تصريح فرمائي آهي، اُتي رسالت يا بي ڪا وصف ڪئي اٿس. مثال طور هيٺين قرآني آيتن مان اهو بخوبي اندازو لڳائي سگهجي ٿو.
(الف) وَمَا مُحَمَّدٌ اِلَّا رَسُوْلٌ ۚ (پ-4، سورة- آل عمران، ع-15)
ترجمو: ۽ مُحَمد رسول ئي آهي.
(ب)مُحَمَّدٌ رَّسُوْلُ اللّٰهِ ۭ (پ-26، سورة- الفتح، ع- 4، مدني)
ترجمو: مُحَمدِ (صلي الله عليھ وآلھ وسلم) الله جو رسول آهي.
(ت)مَا كَانَ مُحَـمَّـدٌ اَبَآ اَحَدٍ مِّنْ رِّجَالِكُمْ وَلٰكِنْ رَّسُوْلَ اللّٰهِ وَخَاتَمَ النَّـبِيّٖنَ ۭ وَكَانَ اللّٰهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِــيْمًا 40ۧ (پ-22، سورة- احزاب، ع- 5)
ترجمو: محمد اوهان مردن/ مڙسن مان ڪنهن هڪ جو پيءُ نه آهي، (پوءِ زيد جو پيءُ ڪيئن ٿيندو)، پر الله جو رسول ۽ سڀني نبين کان پڇاڙيءَ ۾ اچڻ وارو آهي ۽ الله سڀ ڪنهن شيءِ کي ڄاڻندڙ آهي.
(ث)وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ وَاٰمَنُوْا بِمَا نُزِّلَ عَلٰي مُحَمَّدٍ وَّهُوَ الْحَقُّ مِنْ رَّبِّهِمْ ۙكَفَّرَ عَنْهُمْ سَـيِّاٰتِهِمْ وَاَصْلَحَ بَالَهُمْ Ą (پ-26، سورة- محمد، ع- 1)
ترجمو: ۽ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا ۽ ان کي مڃيو جو محمد صلعم تي نازل ڪيو ويو آهي ۽ اهو ئي سندن پاليندڙ جي طرفان سچ آهي، تن جون بڇڙايون انهن تان ميٽي ڇڏيون اٿس ۽ سندن حالت سڌاري اٿس.
(ج)اِنَّ اَوْلَى النَّاسِ بِاِبْرٰهِيْمَ لَلَّذِيْنَ اتَّبَعُوْهُ وَھٰذَا النَّبِىُّ وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا ۭوَاللّٰهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِيْنَ 68 (پ-3،4، سورة- آل عمران)
ترجمو: بيشڪ ماڻهن مان ابراهيم کي زياده ويجها اُهي آهن، جن سندس تابعداري ڪئي ۽ هيءُ نبي ۽ ايمان وارا، الله، ايمان وارن جو دوست آهي.
32. حضور صلعم جن کي نالي مُبارڪ سان مخاطب ٿيڻ کان الله تعاليٰ منع فرمايو آهي، حالانڪه ٻيون اُمتون پنهنجي نبين کي نالي سان خطاب ڪنديون هيون. ڏسو هيٺ ڏنل آيتن مان صاف واضع آهي.
(الف)قَالُوْا يٰمُوْسَى اجْعَلْ لَّنَآ اِلٰـهًا كَمَا لَهُمْ اٰلِهَةٌ (پ-9، سورة الاعراف، ع- 16)
ترجمو: چيائون ته اي موسيٰ! جيئن انهن کي معبود آهن، تيئن اسان لاءِ ڪو معبود ٺاهه، موسيٰ چيو ته بيشڪ اوهين جاهل قوم آهيو.
(ب)اِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّوْنَ يٰعِيْسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيْعُ رَبُّكَ اَنْ يُّنَزِّلَ عَلَيْنَا مَاۗىِٕدَةً مِّنَ السَّمَاۗءِ ۭ (پ-7، سورة-مائده، ع- 15)
ترجمو: (ياد ڪر) جڏهن حوارين چيو ته اي عيسيٰ پٽ مريم جا تنهنجو پالڻهار اسان تي آسمان کان ڪو (طعام جو) خونچو لاهي سگهندو ڇا؟
(ت)قَالُوْا يٰهُوْدُ مَا جِئْتَنَا بِبَيِّنَةٍ وَّمَا نَحْنُ بِتَارِكِيْٓ اٰلِهَتِنَا عَنْ قَوْلِكَ وَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِيْنَ 53 (پ-12، سورة-هُود، ع- 4)
ترجمو: انهن چيو ته اي هود! تو اسان وٽ ظاهر ثابتي نه آندي آهي ۽ اسين تنهنجي چوڻ تي پنهنجن ٺاڪرن (معبودن) کي ڇڏڻ وارا نه آهيون ۽ نه اسين توکي مڃڻ وارا آهيون.
(ث)لَا تَجْعَلُوْا دُعَاۗءَ الرَّسُوْلِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاۗءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا ۭ (پ-18، سورة-نور، ع- 9)
ترجمو: اي مسلمانو! اوهين پاڻ ۾ رسول جي سڏڻ کي ائين نه سمجهو جيئن هڪ ٻي کي سڏيو ٿا.
33. سڀ کان وڏي اهم ڳالهه هيءَ آهي ته حضور صلعم جن جو اِسم مُبارڪ، الله تعاليٰ پنهنجي پاڪ ڪتاب ۾ پاڻ سان گڏ گڏ ذڪر ۾ آندو آهي. مثال طور، هيٺين آيتن کي ملاحضه فرمايو:
(الف)يٰٓاَيُّھَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اَطِيْعُوا اللّٰهَ وَاَطِيْعُوا الرَّسُوْلَ وَاُولِي الْاَمْرِ مِنْكُمْ (پ-5، سورة-النساء، ع- 8)
ترجمو: اي ايمان وارؤ! الله جو حڪم مڃو ۽ رسول جو ۽ جيڪي اوهان مان حاڪم هجن تن جو حڪم مڃيو.
(ب)ياَيُّھَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اَطِيْعُوا اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَاَنْتُمْ تَسْمَعُوْنَ 20ښ (پ-9، سورة-انفال، ع- 3)
ترجمو: اي ايمان وارؤ! الله ۽ سندس رسول جي فرمانبداري ڪريو ۽ ان کان نه ڦرو، هوڏانهن اوهين قرآن ٻڌو ٿا.
(ت)بَرَاۗءَةٌ مِّنَ اللّٰهِ وَرَسُوْلِهٖٓ اِلَى الَّذِيْنَ عٰهَدْتُّمْ مِّنَ الْمُشْرِكِيْنَ Ǻۭ (پ-10، سورة-توبه شروع ۾)
ترجمو: الله ۽ سندس رسول جي انهن مشرڪن کان بيزاري آهي، جن سان اوهان معاهدو ڪيو آهي.
(ث)ياَيُّھَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوا اسْتَجِيْبُوْا لِلّٰهِ وَلِلرَّسُوْلِ اِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيْكُمْ ۚ (پ-19، سورة-انفال، ع- 3)
ترجمو: اي ايمان وارؤ! الله ۽ رسول جو حڪم قبول ڪريو جڏهن اوهان کي ان ڪم ڏي سڏي جنهن ۾ اوهان جي زندگي آهي.
(ج)اِنَّ الَّذِيْنَ يُؤْذُوْنَ اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ لَعَنَهُمُ اللّٰهُ فِي الدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِ وَاَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِيْنًا 57 (پ-22، سورة-احزاب، ع- 7)
ترجمو: بيشڪ جيڪي الله ۽ سندس رسول کي اِيذائين ٿا تن تي الله دنيا ۽ آخرت ۾ لعنت ڪئي آهي ۽ انهن لاءِ خوار ڪندڙ عذاب تيار ڪيو اٿس.
(د)قُلِ الْاَنْفَالُ لِلّٰهِ وَالرَّسُوْلِ ۚ (پ-9، سورة-انفال شروع ۾)
ترجمو: چؤ ته غنيمت جا مال الله ۽ رسول جا آهن.
(ذ)وَمَنْ يُّشَاقِقِ اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ فَاِنَّ اللّٰهَ شَدِيْدُ الْعِقَابِ 13 (پ-9، سورة-انفال، ع- 2)
ترجمو: ۽ جيڪو الله ۽ سندس رسول جي مخالفت ڪندو ته بيشڪ الله جي سزا سخت آهي.
34. بيشڪ الله تعاليٰ حضور صلعم جن جو ذڪر مُبارڪ بلند و بالا ڪيو آهي، چناچه آذان ۽ خُطبي ۽ تَشهّد ۾ الله تعاليٰ جي ذڪر سان گڏ پاڻ سڳورن جو به ذڪر موجود آهي.
جيئن ته آنحضرت صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن الله تعاليٰ جا حبيب آهن ته مٿن مهربانين جا به بي اَنت مينهن وسايل آهن، جيڪو ڪجهه ٻين نبين سڳورن رب تعاليٰ کان عرض ڪري گهريو، سو سڀ ڪجهه اسان جي حبيبِ خدا کي بنا گهرڻ جي عطا ڪيو ويو آهي، اهو قرآني آيتن جي پسمنظر ۾ اسان ڏسي سگهون ٿا. مثال طور:
(الف) حضرت ابراهيم عليه السلام خدا تعاليٰ کان سوال ڪيو:
(i)وَلَا تُخْزِنِيْ يَوْمَ يُبْعَثُوْنَ 87ۙ (پ-19، سورة-الشعراء، ع- 5)
ترجمو: ۽ رُسوا نه ڪر مون کي جنهن ڏينهن جيئرا ٿي اُٿون.
(ii)يَوْمَ لَا يُخْزِي اللّٰهُ النَّبِيَّ وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا مَعَهٗ ۚ (پ-28، سورة-التحريم، ع- 2)
ترجمو: جنهن ڏينهن الله رُسوا نه ڪندو نبيءَ کي ۽ اُنهن کي جن ايمان آندو آهي ان سان گڏ.
توهان ڏٺو ته هتي سوال کان اڳ ۾ بشارت ڏني وئي آهي.
(ب) حضرت ابراهيم عليه السّلام هيٺين دعا گهرن ٿا:
(i)وَّاجْنُبْنِيْ وَبَنِيَّ اَنْ نَّعْبُدَ الْاَصْنَامَ 35 (پ-13، سورة-ابراهيم، ع- 6 مڪي)ۭ
ترجمو: مون کي ۽ منهنجي پٽن کي بتن جي عبادت کان بچاءِ.
حضور سرور انبياءِ صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن جي حق ۾ بنا گهرڻ جي خدا فرمائي ٿو.
(ii)اِنَّمَا يُرِيْدُ اللّٰهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيْرًا 33ۚ (پ-22، سورة-احزاب، ع- 4)
ترجمو: الله اهو ئي چاهي ٿو ته پري ڪري توکان خراب (گنديون) ڳالهيون. اي گهر وارؤ ۽ صاف سٿرو ڪري، توکي صاف سٿرو.
اها مهرباني تمام گهڻي مٿاهين آهي، بنسبت حضرت ابراهيم خليل الله جي حق ۾ جيڪو فرمايو ويو، ڇو ته دعاءِ خليل ته فقط عبادت اضام جي نفيءَ لاءِ هئي ۽ هيءَ دعا هر گناهه ۽ نقص لاءِ آهي، هوءَ دعا ته صرف پٽن جي حق ۾ خاص هئي، پر هيءَ دعا عام آهي ۽ هر هڪ ان ۾ شامل آهي.
(ت) ٻي جڳهه تي حضرت خليل الله عليه السّلام جن هنئين فرمائين ٿا ته:
وَاجْعَلْنِيْ مِنْ وَّرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيْمِ 85ۙ (پ-19، سورة-الشعراء، ع- 5)
ترجمو: ۽ مون کي جنت نعيم جي وارثن منجهان ڪر.
35. حضور عليه الصَلواة والسّلام جن جي حق ۾ بن مانگي/ بِنا گهرڻ جي الله تعاليٰ فرمائي ٿو:
(الف) اِنَّآ اَعْطَيْنٰكَ الْكَوْثَرَ Ǻۭ (پ-30، سورة-الکوثر شروع ۾)
ترجمو: (اي پيغمبر) بيشڪ اسان توکي ڪوثر عطا ڪيو آهي.
(ب) وَلَسَوْفَ يُعْطِيْكَ رَبُّكَ فَتَرْضٰى Ĉۭ (پ-30، سورة-ضحيٰ، ع- 1)
ترجمو: ۽ توکي ضرور تنهنجو پاليندڙ (فتحيابي) ڏيندو پوءِ تون خوش ٿي ويندين.
حضرت ابراهيم خليل الله عليه السّلام جن هن ريت دعا گهرن ٿا.
(ت) وَاجْعَلْ لِّيْ لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْاٰخِرِيْنَ 84ۙ (پ-19، سورة-الشعراء، ع- 5)
ترجمو: ۽ پوين ۾ منهنجي چڱي يادگيري (قائم) ڪر. يعني آئنده اُمتن ۾ قيامت تائين منهنجو ذڪرِ جميل قائم رک.
حضور سرور انبياءِ صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن کي بنا گهرڻ جي ان کان وڌيڪ عطا ڪيو ويو، چناچه سوره اَلمَ نَشّرح ۾ وارد آهي ته:
(ث) وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ Ćۭ (پ-30، سورة-الانشراح، ع- 1)
ترجمو: ۽ اسان تنهنجو نالو بلند ڪيو. يعني تنهنجي ساراهه تولاءِ مٿاهين ڪئي سون.
لهذا حضور صلعم جن عرش کان وٺي فرش تائين مشهور آهن ۽ نماز و خطبه و آذان ۾ الله تعاليٰ جي نالي مُبارڪ سان گڏ سندن نالو مُبارڪ مذڪور آهي ۽ عرش تي، قصورِ بهشت تي، حورن جي سينن تي، بهشت جي وڻن جي پنن تي ۽ فرشتن جي اکين ۽ ابرؤتي سندن اِسم مُبارڪ لکيل آهي ۽ کانئن پهريان جيترا به نبي سڳورا ٿي گذريا آهن، سي سڀ پاڻ سڳورن جا ثنا خوان رهيا آهن ۽ قيامت ڏينهن ثنا خواه هوندا.
(ج) حضرت موسيٰ عليه السّلام جن هنئن دعا گهرن ٿا:
قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِيْ صَدْرِيْ 25ۙ (پ-16، سورة-طه، ع- 2)
ترجمو: موسيٰ چيو ته اي منهنجا پاليندڙ مون لاءِ منهنجو سينو ڪشادو ڪر. يعني اي پروردگار! منهنجو سينو منهنجي لاءِ روشن ڪر.
(د) حضور صلعم جن لاءِ بنا گهرڻ جي ارشاد باري تعاليٰ ٿئي ٿو:
اَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ Ǻۙ (پ-30، سورة-الانشراح شروع ۾)
ترجمو: (اي پيغمبر) ڇا اسان تنهنجي واسطي تنهنجو سينو روشن نه ڪيو؟ يعني (اي پيغمبر) تنهنجو سينو تولاءِ ڪشادو نه ڪيو اٿون ڇا؟
(ذ) حضرت موسيٰ عليه السّلام الله تعاليٰ کان پاڪ ڪتاب جو سوال ڪيو. الله تعاليٰ ٽيهه راتين جو وعدو ڪيو، پوءِ ڏهه راتيون اڃا وڌيڪ ڪيون ويون. بعد ازان ڪتاب توريت عطا ڪئي وئي. مگر حضور سرورِ ڪونين صلي الله عليھ وآلھ وسلم جن تي بغير ڪنهن سابقه وعدي جي نزولِ قرآن مجيد شروع ٿيو. چناچه باري تعاليٰ ارشاد فرمائي ٿو:
ترجمو: ۽ توکي اميد (توقع) نه هئي ته توتي هيءُ ڪتاب لاٿو ويندو، پر فضل ٿيو تنهنجي رب جي طرف کان، پر تنهنجي پاليندڙ جي مهرباني سان لاٿو ويو.
(ر) الله تعاليٰ حضرت محمد مصطفيٰ احمد مجتبيٰ جي رسالت جو قسم کاڌو آهي، چناچه قرآن ڪريم ۾ وارد آهي:
يٰسۗ Ǻۚ
وَالْقُرْاٰنِ الْحَكِيْمِ Ąۙ
اِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِيْنَ Ǽۙ (پ-23،22 سورة-يٰس شروع ۾)
ترجمو: اي پيغمبر! هن حڪمت واري قرآن جو قسم آهي يعني ته قسم آهي قرآن محڪم جو تحقيق تون البته پيغمبرن منجهان آهين.
(ز) الله تعاليٰ حضور صلعم جن جي زندگيءَ جو سندن شهر ۽ سندن زماني جو قسم کنيو آهي.
لَعَمْرُكَ اِنَّهُمْ لَفِيْ سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُوْنَ 72 (پ-14، سورة-الحجر، ع- 5)
ترجمو: (اي پيغمبر) تنهنجي زندگيءَ جو قسم! اها (قوم لوط) البته پنهنجي مستيءَ ۾ سرگردان آهي.
الله تعاليٰ ڪنهن ٻي پيغمبر جي زندگيءَ جو قسم نه کاڌو.
(س) لَآ اُقْسِمُ بِهٰذَا الْبَلَدِ Ǻۙ
وَاَنْتَ حِـۢلٌّ بِهٰذَا الْبَلَدِ Ą (پ-30، سورة-البد)
ترجمو: هن شهر (مڪي) جو قسم کڻان ٿو، ۽ تون هن شهر ۾ (ته) رهندڙ آهين.
(ش) وَالْعَصْرِ Ǻۙ
اِنَّ الْاِنْسَانَ لَفِيْ خُسْرٍ Ąۙ (پ-30، سورة-العصر، ع- 1)
ترجمو: زماني جو قسم آهي بيشڪ انسان وڏي نقصان ۾ آهي. يعني ته پوياڙيءَ جو قسم آهي ته بيشڪ ماڻهو گهاٽي ۾ آهي.
٣٦. حضور صلعم جن کي قيامت جي ڏينهن مقام محمود عطا ٿيندو، جنهن مان مراد بقول مشهور مقامِ شفاعت آهي.
٣٧. حضور انور جن کي حوضِ ڪوثر عطا ٿيندو.
٣٨. پاڻ سڳورن کي وسيلهءِ عطا هوندو، جنهن جو جنت ۾ اعليٰ درجو آهي.
٣٩. حضور عليه الصلواة والسّلام (اُمت سميت) سڀني کان پهريان پُل صراط تان گذرندا.
٤٠. قيامت جي ڏينهن حضور صلعم جن جي اُمت سڀني پيغمبرن جي اُمت کان وڌيڪ هوندي ڪُل اهلِ بهشت جي ٻن حصن تي مشتمل سندن اُمت هوندي. ڇو ته الله کي وڻندڙ دِين اِسلام آهي، جنهن جي تصديق پڻ قرآني آيت سڳوريءَ سان ٿئي ٿي. قرآن ڪريم ۾ ارشاد ٿيل آهي ته:
اِنَّ الدِّيْنَ عِنْدَ اللّٰهِ الْاِسْلَامُ (پ-4،3، سورة- آل عمران، ع- 1)
ترجمو: بيشڪ وڻندڙ دِين الله وٽ اِسلامُ آهي.
٤١. جنت ۾ سواءِ حضور عليه الصلواة والسّلام جي ڪتاب (قرآن ڪريم) جي ڪوئي ٻيو ڪتاب نه پڙهيو ويندو ۽ سواءِ حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم جن جي زبان جي ٻي ڪنهن زبان ۾ گفتگو نه ٿيندي. (سُبحَاَن اللهِ)
* * *
قرآني حوالاجات
11. (الف) (i) پ-19-وقال الذين، سوره- الشعرآءَ، آيت-193-194،ع-11،مڪي.
(ii) پ-27-قال فما خطبوڪم، سوره- النجم، آيت-11،ع-1،مڪي.
(ب) پ-27-قال فما خطبوڪم، سوره- النجم، آيت-1،ع-11،مڪي شروع ۾.
(ت) پ-25-اليه يرد، سوره- الدخان، آيت-58،ع-3،مڪي.
(ث) پ-27-قال فما خطبوڪم، سوره- النجم، آيت-17،ع-1،مڪي.
(ج)(i) پ-1-الم، سوره- البقره، آيت-13،ع-17،مڪي.
(ii) پ-11------، سوره- بني اسرائيل، آيت-----،ع-3،مڪي.
د (i) پ-30-عم، سوره- الانشراح، آيت-3،2،1،ع-1،مڪي.
(ii)پ-30-عم، سوره- الانشراح، آيت-4،ع-1،مڪي.
(iii)پ-26-حم، سوره- الفتح، آيت-8،ع-1،مدني.
29. (الف) پ-1-الم، سوره- البقره، آيت-25،ع-4،مڪي.
(ب) پ-16-قالم الم، سوره-طه، آيت-0121ع-4، مڪي
(ت) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-18،ع-11،مڪي.
(ث) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-45،ع-4،مڪي.
(ج) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-76،ع-7،مڪي.
(د) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-75،ع-7،مڪي.
(ذ) پ-1-الم، سوره- البقره، آيت-127،ع-15،مدني.
(ر) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-42،ع-4،مڪي.
(ز) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-46،ع-4،مڪي.
(س) پ-9-قال الملا، سوره- الاعراف، آيت-144،ع-17،مڪي.
(ش) پ-20-امن خلق، سوره- القصص، آيت-15،ع-2،مڪي.
(ص) پ-23-ومالي، سوره- ص، آيت-26،ع-2،مڪي.
(ض) پ-23-ومالي، سوره- ص، آيت-30،ع-3،مڪي.
(ط) پ-16-قال الم، سوره- مريم، آيت-7،ع-1،مڪي.
(ظ) پ-4،3-تلڪ الرسل، سوره- آل عمران، آيت-7،ع-1،مڪي.
(ع) پ-4،3-تلڪ الرسل، سوره- آل عمران، آيت-37،ع-4،مڪي.
(غ) پ-16-قال الم، سوره- مريم، آيت-12،ع-1،مڪي.
(ڪ) پ-17-افترب للناس، سوره-الانبياءَ، آيت-89،ع-6،مڪي.
30. (الف) پ-29-تبرڪ الذين، سوره- المدثر، آيت-1،ع-6،مڪي.
(ب) پ-29-تبرڪ الذين، سوره- المزمل، آيت-1،ع-1،مڪي.
(ت) پ-6-لايحب الله، سوره- المائده، آيت-67،ع-10،مدني.
(ث) پ-10-واعلموا، سوره- الانفال، آيت-65،ع-8،مدني.
(ج) پ-10-واعلموا، سوره- الانفال، آيت-64،ع-8،مدني.
31. (الف) پ-4-لن تنالوا، سوره- آل عمران، آيت-144،ع-15،مڪي.
(ب) پ-26-حم، سوره- الفتح، آيت-29،ع-4،مدني.
(ت) پ-22-ومن يقنت، سوره- الاحزاب، آيت-40،ع-5،مدني.
(ث) پ-26-حم، سوره- محمدصه، آيت-2،ع-1،مدني.
(ج) پ-4،3-تلڪ الرسل، سوره- آل عمران، آيت- ،ع- ،مڪي.
32. (الف) پ-9-قال الملا، سوره- الاعراف، آيت-138،ع-16،مڪي.
(ب) پ-7-واذاسموا، سوره- المائده، آيت-112،ع-15،مڪي.
(ت) پ-12-ومامن دآبته، سوره- هود، آيت-53،ع-4،مڪي.
(ث) پ-18-قدافلح، سوره- النور، آيت-23،ع-9،مدني.
33. (الف) پ-5-والمحصنت، سوره- النساءِ، آيت-59،ع-8،مدني.
(ب) پ-9-قال الملا، سوره- الانفال، آيت-20،ع-3،مدني.
(ت) پ-10-واعلموا، سوره- التوبه، آيت-1،ع-1،مدني.
(ث) پ-9-قال الملا، سوره- الانفال، آيت-24،ع-3،مدني.
(ج) پ-22-ومن يقنت، سوره- الاحزاب، آيت-57،ع-7،مدني.
(د) پ-9-قال الملا، سوره- الانفال، آيت-1،ع-1،مدني.
(ذ) پ-9-قال الملا، سوره- الانفال، آيت-13،ع-2،مدني.
34. (الف) پ-19-وقال الذين، سوره- الشعراءِ، آيت-87،ع-5،مڪي.
(i) پ-28-قدسمع الله، سوره- التحريم، آيت-33،ع-4،مڪي.
(ب)(ii) پ-13-وما ابري، سوره- ابراهيم، آيت-35،ع-6،مڪي.
(iii) پ-22-ومن يقنت، سوره- الاحزاب، آيت-33،ع-4،مڪي.
(ت) پ-19-وقال الذين، سوره- الشعراءَ، آيت-75،ع-5،مڪي.
35. (الف) پ-30-عم، سوره- الڪوثر، آيت-1،ع-1،مڪي.
(ب) پ-30-عم، سوره- الضحيٰ، آيت-5،ع-1،مڪي.
(ت) پ-19-وقال الذين، سوره- الشعراءَ، آيت-84،ع-5،مڪي.
(ث) پ-30-عم، سوره- الانشرح، آيت-4،ع-1،مڪي.
(ج) پ-16-قال الم اقل، سوره- طه، آيت-25،ع-2،مڪي.
(د) پ-30-عم، سوره- الانشرح، آيت-1،ع-1،مڪي.
(ذ) پ-20-امن خلق، سوره- القصص، آيت-86،ع-9،مڪي.
(ر) پ-23،22-ومن يقنت ۽ ومالي، سوره- يس، آيت-3،2،1،ع-1،مڪي.
(س) پ-14-ربما، سوره- الحجره، آيت-72،ع-5،مڪي.
(ش) پ-30-عم، سوره- البلد، آيت-2،ع-1،مڪي.
(ص) پ-30-عم، سوره- العصر، آيت-2،ع-1،مڪي.
40. پ-4،3-تلڪ الرسل، سوره- آل عمران، آيت-،ع-1،مڪي.
41. سيرت رسول عربي از علامه نور بخش صاحب توڪلي.
* * *