سائنس، علم ۽ رسالا

ڪَڻي مان ڪيچَ

پروفيسر رشيده ڀٽي جو لکيل هي ڪتاب انتهائي ڪارائتو آهي. جيڪو عام ماڻهوءَ کي غذا جي فائدي ۽ علاج جي باري ۾ مڪمل ڄاڻ ڏيئي ٿو. قدرت جو ڪارخانو عجيب آهي. هتي شين جو پاڻ ۾ مضبوط لاڳاپو آهي. اُهي چاهي گڏوگڏ هلنديون هجن يا بنهه هڪٻئي جي اُبتڙ هجن. گرمين جون ڀاڄيون ۽ ميوا مزاج ۾ معتدل ۽ جسم ۾ پاڻي جي مقدار کي گهٽ ٿيڻ نه ٿا ڏين. ساڳيءَ ريت سياري ۾ پيدا ٿيندڙ غذا گرم ۽ جسم جي مدافعتي مزاج کي فعال بڻائي ٿي. ساڳي وقت موسمي اثر ۽ بيمارين کان بچائي ٿي. رشيده پنهنجي هن ڪتاب ۾ ڪافي حد تائين غذا متعلق انيڪ پهلو واضع ڪيا آهن.
Title Cover of book ڪَڻي مان ڪيچَ

”انب“ميون جو بادشاهه Mango

قديم آڳاٽي زماني کان انب جي باري ۾ معلومات ملندي رهي آهي. هن کي سنسڪرت ٻوليءَ ۾ آمرا (Amra) سڏيو ويو آهي. ۽ مهاڀارت ۾ 4000 سال اڳ پوکيو ويندو هيو. مغليه دورِ سلطنت ۾ آئينِ اڪبري (1605-1556) ۾ هن جو تذڪرو ملي ٿو. حزيان تسانگ (Hsiian-Tsang) (645-632) سڀ کان پهريان جنهن انڊيا ڏانهن سفر ڪيو، تنهن انب جي پاسي ماڻهن جو ڌيان ڇڪايو. انب جي موجودگي سائوٿ ايسٽ ايشيا (South East Aisia) جي ڪيترن ئي ملڪن ۾ ملي ٿي. انب جي ڪاشتڪاري فلپائن، انڊونيشيا، جاوا، ٿائلينڊ، برما، ملائيشيا ۽ سريلنڪا ۾ عام جام ٿئي ٿي، سائوٿ ايسٽ ايشيا جي ملڪن کان علاوه سورهين صدي عيسوي ۾ انب جي ڪاشتڪاري ايسٽ (East) کان پوءِ (West) جي ملڪن ۾ به شروع ڪئي وئي. خاص طور تي ويسٽ آفريڪا ۽ برازيل وغيره. مئڪسيڪو ۾ انب اڻويهين (19th Centary) ۾ پوکيو ويو. عيسوي سن 1833ع ۾ فلوريڊا جهڙن ملڪن ۾ پڻ انب دسيتاب هئا. انب جي مختلف قسمن ۾ تيزيءَ سان واڌارو ايندو رهيو آهي ۽ گذريل چار هزار (4000 years) سالن کان وٺي انسان ذات هن بهترين ۽ خوش ذائقيدار ميوي جي قِسمن ۾ اوريجنل لذت سان گڏوگڏ تيزي سان واڌارو آندو آهي. هن بهترين ميوي کي سڀني ميون جو بادشاهه سڏيو ويندو آهي. اصلي (Original) انب جا ٻه قسم اڄ به انڊيا ۾ موجود آهن. هڪ جو نالو آهي (Mangifera Indica) مينگيفرا انڊيڪا ۽ ٻيو قسم آهي. منيگيفيرا انڊيڪا سلويٽيڪا (Mangifera Sylvatica Indica) هن انب جي ٻاهرين کل تمام سنهڙي ٿئي ٿي ۽ گودو ٿورو تُرشي مائِل ۽ ڊگهين ڊگهين سنهين سنهين تندن وانگر ٿئي ٿو.
هن ميوي جو واهپو/ استعمال ڀاڄيءَ واري طريقي سان ڪرڻ جو انداز اسان کي سورهين صدي عيسوي ۾ نظر اچڻ شروع ٿيو. جڏهن هن خوبصورت مٺي ميوي جو استعمال انب ٿيڻ کان اڳ واري صورت کان اڳ، يعني ”ڪچي انبڙي“ طور استعمال ٿيڻ لڳو ۽ ڪچيون انبڙيون نه صرف ننڍڙي ڇوڪرين جي مرغوب (غذا) بڻي، پر پوءِ آهستي آهستي ”کٽائي“ طور پڻ (آچار) کٽاڻ جي طور تي استعمال ٿيڻ لڳو.
هن ميوي کي الله تعاليٰ نه صرف ذائقو بخشيو آهي، پر بهترين ”غذائيت“ سان پڻ ڀرپور آهي. هن ۾ تمام گهٽ مقدار ۾ فائبر ۽ تمام گهڻي انداز ۾ ”گودو“ گڏوگڏ بهترين ”مِٺاڻ“ وارو ذائقو موجود آهي. جيڪو انساني صحت جي بهترين اصولن پٽاندر آهي.
(The fruit have little fiber, more flesh and sweet in taste)
انب ذائقيدار ميوو هجڻ سان گڏوگڏ ڪيترين ئي بيمارين جو پڻ علاج آهي، انب نه صرف ايشين (Aisians) جو وڻندڙ ميوو آهي. پر آمريڪا، ڏکڻ آمريڪا ۽ دنيا جي ٻين مختلف ملڪن ۾ پڻ پسند ڪيو وڃي ٿو. عرب ملڪن ۾ پڻ ٻين ملڪن کان انب گهرايا وڃن ٿا. جن ۾ پاڪستان، اِنڊيا، سوڍان، ۽ چلي وغيره شامل آهن. پاڪستاني ”چوسو“ انب عربن ۾ ايترو ته پسند ڪيو وڃي ٿو جو ان جي مقابلي ۾ انڊيا جو ”الفانسو“ انب به کين نٿو وڻي.
”انب“ ميوي ۾ وٽامنز، منرلز ۽ اينٽي آڪسيڊنٽ ڀرپور انداز ۾ موجود آهن. وٽامن اِي (E)، وٽامن (C) وٽامن (A) اهڙا اينٽي آڪسيڊنٽ آهن جيڪي اسان کي ڪينسر جهڙي موذي مرض کان بچڻ ۾ مدد فراهم ڪن ٿا. ۽ پڻ دل جي ڪيترين ئي بيمارين ۽ شگر وغيره کي روڪڻ ۾ پڻ ڀرپور مددگار ثابت ٿين ٿا. انب خوشبو وارو ۽ تمام گهڻو ذائقي وارو مٺو ميوو آهي. پڪل رسيلي انب جي هڪ سو گرام گودي (ڳرُ) يعني ته (Flesh) منجهه بيٽاڪيروٽين (وٽامن E) جو مقدار تقريباً (ug1990) هوندو آهي. ٻين ميون جي مقابلي ۾ هن ميوي ۾ اينٽي آڪسيڊنٽ تمام گهڻي مقدار ۾ موجود آهن. جيڪڏهن انبن جي موسم ۾ انب کي چڱي مقدار ۾ استعمال ڪيو وڃي ته هوند جگر ۾ چڱي خاصي مقدار جمع ٿي سگهي ٿي ۽ سڄي سال جي ضرورت کي پورو ڪري سگهي ٿي.
انب جا طِبّي فائده
انب کي اسان جوسي اِسٽون (Juicy Stone) به سڏيون ٿا، هڪ سو (100 gram) گرام انب اسان کي سٺ کن (60 cal) ڪئلوريز ڏي ٿو. جن جو وچور هيٺينءَ ريت آهي.
Percent daily value is based on a 2000 Calories diet. Your daily values may be highers or comes depending on your Calories needs
ٽوٽل سڻڀ Total Fat 0.4g

هڪ سو گرام انب ۾ وٽامن سي جو مقدار 16 ملي گرام هوندو آهي. Saturated fat 0.1g % Daily Values
Poly un Saturated fat 0.1g %
Mono un Saturated fat 0.1g %
Cholesterol 0 mg %
Sodium 1 mg %
Potassium 168 mg 4%
Total charbohydrades 15g 5%
Dietary fiber 1.6 g 6%
Sugar 14 g %
Protein 0.8 g 1%
Vitamin A 21%, Vitamin C 60%
Vitamin D 0%
Vitamin B- 65%
Vitamin B- 0%
Calcium 1% Iron 1%
Magnese 2%
وٽامن (E) ۽ (C) ٻئي اينٽي آڪسيڊنٽ آهن جيڪي جسم ۾ فري ريڊيڪلس جي مُضرِ اثرات کي زائل/ختم ڪري ڇڏن ٿا. ان ڪري ڪجهه مخصوص قسم جي ڪينسر جي مرض جو خطرو گهٽجي وڃي ٿو.