اکين جي ورزش Youga for Eyes
ورزش يعني(Exercise) مجموعي طور تي هر انسان لاءِ لازمي آهي. ان لاءِ صحيح وقت صبح سوير ننڊ منجهان بيدار ٿيڻ مهل ۽ شام جو سج لٿي کان اڳ موزون ترين آهي. ورزش ڪرڻ جون ڪجهه ٽيڪنڪس(Techniques) هونديون آهن، جن منجهان(Yoga) هڪ قسم جي ورزش جو نالو آهي. اڄ اسين اکين جي(Yoga for eyes)جون هلڪيون ڦلڪيون پنج قسمن جون ٽيڪنڪس (Techniques) جو ذڪر ڪنداسي، جيڪي توهان ڪنهن به وقت آرام سان ڪري سگهو ٿا. دراصل ورزش ٻن قسمن جون مختلف حصن ۾ ورهايل آهن. هڪڙو نمونو اهو آهي جيڪو مجموعي طور تي جسم کي فٽ، چاق و چوبند رکڻ لاءِ اختيار ڪبو آهي.
ٻيو قسم ورزش اها آهي جيڪو ڪم ڪرڻ مهل جڏهن اسان بيحد مصروف عمل هوندا آهيون. يعني جيئن ته اک سان وابسته، پڙهائي ڪرڻ، ڏسڻ، سمجهڻ، ڪمپيوٽر هلائڻ، سمارٽ فون جو استعمال، اهڙو ڪم جيڪو لاڳيتو هڪ ڊگهي عرصي تائين ڪندو رهجي ۽ ڪوبه بريڪ(Break) نه وٺجي ته پوءِ اهو بنائي لاءِ يعني اکين لاءِ نقصان ڪار ثابت ٿي سگهي ٿو. ان لاءِ اسين هيٺ پنج قسمن جي يوگا ورزش جو ذڪر ڪنداسي.
اسان ڏينهن رات جي ٽائيم منجهان گهڻو تڻو وقت ڪمپيوٽر جي سامهون(Computer screen) تي ويٺا هوندا آهيون ۽ ويٺا ورد ڊاڪومينٽس(Word Documents) ايڪسل شيٽ(Excel sheet) يا وري يوٽيوب وڊيوز(You tube videos) ڪم ڪندا ۽ ڏسندا رهندا آهيون ۽ پنهنجيءَ صحت جي باري ۾ قطعا به نه سوچيندا آهيون ته اسان جي چيلهه جي چوڌاري چرٻي وڌي رهي آهي(Waist line Expend) يعني ته چيلهه ويڪري ٿيندي وڃي پئي. اهو سڀ لاڳيتو هڪ هنڌ ويهڻ جو نتيجو آهي، ٻي طرف وري وار خشڪ پيا ٿين(Hairs starts to dry) جسم جي چمڙي منهن ۽ ٻانهن تي جهريون پيون پون ۽ چهري جي چمڙي ڊل(Dull) پئي ٿئي. مطلب ته.(Skin starts dull dry) اسان جو معدو به خالي نه ٿيندو آهي (Stomach is not flat) ۽ اسان جون ٽنگون به آرام سان سڌيو نه ٿي سگهنديون آهن ان سڄي دورانيه اندر اسان اهو بلڪل ڀلجي ويندا آهيون نه ته اسان جي جسم جو تمام اهم عضوو يعني اکيون به يقيناً ٿڪجي پيون هونديون، اکيون جيئن ته اهم عضوو آهن، اکين سان ڏسجي ٿو، دنيا جو مزو ماڻجي ٿو نه ته باقي ته جيڪر سڀ ڪجهه بيڪار رهجي وڃي ها، جيڪڏهن ڏسڻ جي حس نه هجي ها. اهي اکيون يقيني طور تي گهڻي وقت تائين مصروف عمل رهڻ جي ڪري هلڪي هلڪي ۽ مٺڙي مٺڙي خارش محسوس ڪنديون آهن ۽ ٿڪاوٽ محسوس(The eye that itch from sever exhaustion and burn tirelessly after the end of a really long day) ٿيندي آهي. ڇو ته گهڻي دير تائين ڪم ۾ مصروف رهڻ جي ڪري اکيون ڏينهن پڄاڻان ٿڪجي پونديون آهن. توهان يقيني طور تي اهو بلڪل به محسوس نه ڪندا آهيو ته اسان جون اکيون ٿڪاوٽ محسوس ڪري رهيون آهن ته اسان کي ڪجهه ڪثرت ڪرڻ گهرجي ۽ ڪجهه وقت اکين کي آرام ڏجي ته ٿڪل مشڪون(Fatigue muscles)وري بحال ٿي تازيون توانيون ٿي پون، ڇو ته بروقت اسان ڪوبه اهڙو اهڃاڻ نه محسوس ڪندا آهيون، جنهن جي ڪري اسان سمجهي سگهون ته اسان جون اکيون ڪمزوري محسوس ڪن پيون ۽ انهن کي آرام جي ضرورت آهي(There is no immediate symptom or signs of weak or tired eyes) پر جيڪڏهن اسان پنهنجين اکين ڏانهن نهارينداسي ته اسان کي فوري طور تي ڪجهه هلڪي ڪاري رنگ جا حلقا اکين جي چوڌاري محسوس ٿيندا ۽ اکين اندر ترورا محسوس ٿيندا جن جي ڪري ڏسڻ ۾ مونجهه محسوس ٿيندي ۽ شيون صاف ۽ چٽيون نظر نه اينديون(Hazy spot blusry vision)اهڙي قسم جي صورتحال جيڪڏهن پيدا ٿي پوي ته پوءِ گهٻرائڻ جي ضرورت ڪونهي. اسان توهان کي ڪجهه ورزش ڪثرت ڪرڻ جا آسان طريقا ٻڌايو ٿا جن تي عمل ڪري توهان پاڻ کي هلڪو ڦلڪو محسوس ڪندا ڇو ته توهان جي اکين جي نظر يعني روشني هڪدم بحال ٿي ويندي ۽ اکين جون مشڪون تازه دم ٿي وينديون. اهي ڪثرت ڪرڻ جا طريقا اهڙا آهن جيڪي توهان آرام سان ۽ بلڪل آساني سان سرانجام ڏيئي سگهو ٿا. ڇو ته ان لاءِ نه ڪو خاص ٽائيم مقرر آهي ۽ نه وري ڪو گهڻو وقت درڪار آهي. صرف چند منٽن جي ڳالهه آهي، جنهن جي بدولت توهان بهترين نتيجا حاصل ڪري سگهو ٿا. (All you need few minutes it you can do at any given time of a day) ڪل ڇهن قسمن جون مشڪون آهن جيڪي اکين کي اکين جي کوپي سان ڳنڍي رکن ٿيون (There are six (Eye sockets) muscles that connect the eye to …. Eye sockets help then move side to side, up and down an all around) اکين کي هيڏانهن هوڏانهن گهمائڻ ۾، هيٺ مٿي ڪرڻ ۾ ۽ چوطرف گهمائي ڏسڻ ۾ مدد ڏين ٿيون.
جڏهن توهان پڙهو ٿا، ڪار هلايو ٿا، يا وري ٽي وي ۽ ڪمپيوٽر تي ڪم ڪري رهيا آهيو يا وري سمارٽ فون تي ڪجهه تفريحي منظر ڏسو ٿا ۽ اهو سڀ گهڻي وقت لاءِ ڪري رهيا آهيو ته پوءِ لازمي طور تي توهان جي اکين جون مشڪون خشڪ ٿي سيٽجي وڃن ٿيون ڇو ته گهڻو وقت توهان جي مشڪن جي لچڪ واري عمل(flexibility) تي اثر انداز ٿي ڪري توهان کي اکين جي مشڪن کي ٿڪائي وجهي ٿو ۽ اهي بيٽجي(Drain) وڃن ٿيون. ان صورتحال کي اکين جي ٿڪاوٽ چئبو آهي(Eye fatigue) اها صورتحال ڪا گهڻي ڊيڄاريندڙ نه آهي، پر خاص طور تي اها حالت صرف سمارٽ فون(Smart phone) ۽ ڪمپيوٽر جي استعمال جي ڪري وقوع پذير ٿيندي آهي. ان ڪري اها ڪا وڏي خطرناڪ ڪنڊيشن نه آهي، پر جيڪڏهن اهڙي حالت مستقل طور ڊگهي عرصي لاءِ قائم رهندي ته پوءِ خطرناڪ به ٿي سگهي ٿي(It …persist over time it can be) اهڙي اک جي ٿڪاوٽ واري حالت کي ختم ڪرڻ لاءِ جنهن جي ڪري اکين ۾ خارش، ساڙو ۽ ٿڪاوٽ پيدا ٿي پوي ته پوءِ اسان کي اک يوگا ضرور ڪرڻ کپي(Burning, itching and tiredness). توهان اهو ضرور سوال ڪندا ته يوگا ڇو ڪجي؟ جواب اهو آهي ته اهو به ڪثرت يعني(Exercise) ڪرڻ جو هڪ طريقو آهي جيڪو توهان لاءِ توهان جي صحت ۽ هوشيارپ مطابق ڊزائن ڪيو ويو آهي. جيڪو توهان جي دماغ(Mind) جسم(Body) ۽ روح(soul) تي مشتمل آهي. يعني ته يوگا، ڪثرت ڪرڻ جي اها صورت فريم ڪئي وئي آهي، جنهن جي ڊزائن توهان تي صحت ۽ هوشياري مطابق آهي. (Yoga is a form of exercise designed to work on your health and consciouhers, I.E your mind body and soul) سو ان ڪري سموري ڪثرت نه صرف توهان جي اکين جي بنيائي کي تقويت ڏيندي پر ان سان گڏوگڏ توهان جي دماغ کي به ٻڌائيندي ۽ ياد ڏياريندي ته سموري جسم جا عضوا پاڻ ۾ ڳنڍيل (Connected) آهن. اک يوگا توهان کي اکين جي ٻين بيمارين(disorders )کان پڻ بچائيندي ۽ مددگار ٿيندي. مثال طور اک جي مشڪل(Eye muscles) سان لاڳاپيل بيماري جنهن جو نالو آهي مايو پيا(Myopia)۽ هائپر ميٽرو پيا(Hypermetropia) اک يوگا(Eye youga) جي مصنف خاتون(Jan Rigner Battenberg)پنهنجي ڪتاب ۾ لکي ٿي ته(How you see is how you thin no) يعني ته توهان اهو ڏسو ٿا، جيڪو توهان سوچيو ٿا جيئن ته اک جون مشڪون(Eye muscles) پنهنجي ضرورت کان اٺوڻ تي وڌيڪ مضبوط آهن. (Since the eye muscle are eight times stronger than they need to be) ان ڪري اهي ان حد تائين بلڪل به نه ڊگهيون ٿينديون، جيتريقدر انهن کي ڊگهو ڇڪبو، يا وري ڍلو ڪبو ۽ وڌيڪ ڪوشش ڪبي ته ائين مرضي مطابق ڪجي. (Eye muscles don’t have to be strengthened so much a stretched, relaxed and fine tuned) ان ڪري توهان کي اها ضرورت پوندي ته توهان پاڻ اڳواٽ ئي ان صورتحال کي ڪنٽرول ڪري وٺو ۽ اک جي مشڪن کي حد کان وڌيڪ ڦهلائڻ يعني ڇڪڻ، گهٽائڻ يعني ڍلوس ڇڏڻ ڪثرت جي ذريعي پاڻ ۾ توازن قائم رکو.
جيئن ته هاڻي اک ڄاڻي ٿي ته ڪم (Work) ۽ ڏسڻ(To see)گڏوگڏ ڪيئن ڪبا، گڏوگڏ رليڪس(relaxing) جڏهن اک(Where the eyes learn to work and see together, with relaxing, loosening exercises, where you are re- pattern your eyes and brain to relax see) اسين هتي پنج مختلف يوگا ڪثرت جا طريقا بيان ڪريون ٿا، جن جي ذريعي توهان آسانيءَ سان روزمره جي اکين جي ٿڪاوٽ دور ڪري سگهو ٿا ۽ اکين جي مشڪن جي وڌيڪ گهڻي دير تائين استعمال ڪرڻ جي ڪري جيڪا ٿڪاوٽ ۽ ٽينشن پيدا ٿئي ٿو. تنهن آرام سان گهٽائي سگهجي ٿو. ائين ڪرڻ سان منهن يعني چهري تي جيڪو ٽينشن اڀري ٿو ۽ اکين ۾ ٿڪاوٽ محسوس ٿئي ٿي سا دور ٿي وڃي ٿي ۽ توهان جي اکين کي فوڪس(Focus) ڪرڻ ۾ مدد ملي.
بلنڪ(Blink): هن ڪثرت ۾ توهان پهريان اکيون ڦهلائي وڏيون ڪري کوليو ۽ پوءِ فوراً جلدي ۾ بند ڪريو. ائين ڏهه ڀيرا ڪرڻو آهي. هاڻي توهان اٽڪل ويهه سيڪنڊن تائين اکيون بند ڪري ڇڏيو. اهڙي نموني ساڳي ڪثرت چار دفعا ٻيا دهرايو. انساني اک هڪ منٽ ۾ پنجويهه ڀيرا بلنڪ يعني ڇنڀدي آهي(The human eye should blink along 25 times in one minutes ) هاڻي ڏسو هيءُ آهي ته اسان منجهان ڪيترا ئي اهڙا ماڻهو آهن، جيڪي جڏهن خاص طور تي ڪمپيوٽر يا سمارٽ فون تي ويهندا آهن ته پوءِ اهي ايترا ته محو ٿي ويندا آهن جو اک به نه ڇنڀدا آهن. ان ڪري هيءَ ڪثرت توهان جي اک کي تازگي بخشيندي ۽(Nourish) تازو توانو ڪندي، اکين جي مشڪن کي آرام پهچائيندي(Relax)۽ مشڪن کي خشڪ ٿيڻ کان بچائيندي.
[b]هٿن جي تري سان گرمائش پهچائڻ[/b]
جيڪڏهن توهان ڪنهن به يوگا ڪثرت سينٽر ٿي ويا هوندا ته توهان اها ڄاڻ ضرور رکندا هوندا. پنهنجن هٿن جي ترين کي هڪ ٻئي سان رڳڙيو ۽ تيستائين ائين ڪندا رهو، جسيتائين تريون گرم ٿي وڃن. هاڻي پنهنجا ٻئي هٿ ٻنهي اکين جي مٿان رکو ۽ تيستائين رکو جيستائين توهان جون تريون گرم آهن. ڪنهن موضوع تي پنهنجا خيال مرڪون رکو ۽ پوءِ ريلڪس(Relax) ٿي وڃو.
هيءَ ڪثرت پڻ اکين کي سموري جسم کي آرام يعني(Relax)ڪرڻ ۾ بيحد مفيد ثابت ٿي آهي. خاص طور تي جڏهن توهان سڄو ڏينهن ڊگهي عرصي تائين ڪم ڪندا رهندا هجو. ته هن ڪثرت کان پوءِ توهان آرام محسوس ڪندا.
[b]سائيڊويز ۽ روٽيشن(Side ways Relation)[/b]
هن ڪثرت ۾ توهان پنهنجن اکين جي مشڪن کي ڪشادو ڪري ڇڪي (Stretch) ڪري، پنهنجين اکين کي پاسي ڏانهن آهستي آهستي ڦيرايو(Move your eyes slowly from side to sided then all the way around in a circle ) ۽ پوءِ آهستي آهستي گول ۾ ڦيرايو. جيڪڏهن ائين نه ڪري سگهو ته پوءِ وري پنهنجي آڱر کي اک تي رکي گول گول ڦيرايو ۽ اکين کي ائين گولائي ۾ گول گهمايو. تقريباً 20 دفعا ساڳي نموني کي دهرايو. ٻئي قسم ڪثرت جا بهترين نتائج ڏيندا. (Servangna asana or the shoulder sland) هن ڪثرت ۾ نه صرف اکين جو فائدو آهي پر گڏوگڏ دماغ به فائدو آهي. ڪنهن به نرم گدي تي ليٽيو، پنهنجن ٻانهن ذريعي پنهنجين ٽنگن کي هوا ۾ بلند ڪريو ۽ چيلهه سڌي رکو. پيرن جا آڱوٺا ٻاهر هجن. هن ڪثرت ۾ دوران خون جي گردش وڌي ٿي ۽ ساڳي وقت رت جي گردش دماغ ۽ اکين واري نس(optic nere) کيازو توانو ڪري ٿي.
هن ڪثرت ۾ توهان پنهنجي پٺيءَ ڀر ليٽي ڪري، پنهنجين ٻنهي ٽنگن کي هوا ۾ بلند ڪري ٻه ساڳيو فائدو حاصل ڪري سگهن ٿا. ائين ڪرڻ سان خون جي گردش وڌي وڃي ٿي. هن ڪثرت ڪرڻ سان دماغ، ڪن، اکيون، نڪ جي دوران خون جي گردش وڌي ٿي، جنهن جي ڪري عضوا وڌيڪ سٺو ڪم ڪري سگهن ٿا. هن قسم جي ڪثرت ۾ ٻين عضون جي ڪارڪردگي به وڌيڪ سٺي ٿي وڃي ٿي ۽ زهريلا مادن جو جسم منجهان اخراج ٿي وڃي ٿو. (This parse abs help you detoxify and maximize the performance of all other organs bhramari pranayama) هن ڪثرت کي اڪثر ڪري مان واري مک جو ساهه يعني ته ڪري سڏيو وڃي ٿو (Humble breath) هي ڪثرت گهڻو ڪري در حقيقت خاموشي سان ڪنڌ هيٺ ڪري، دماغ کي سڪون پهچائيندڙ آهي، ائين ڪرڻ سان توهان جو دماغ(this exercise is really calming can drown down the un necessary noise in you head)) اجائي گوڙ گهمسان کان بچاءُ حاصل ڪري سگهي ٿو. ۽ بلڪل ٿوري ساهه کڻڻ سان توهان پاڻ کي هلڪو ڦلڪو محسوس ڪري سگهو ٿا. هيٺ فرش تي پلٿي مادي ويهو، يا جيئن توهان پاڻ کي ايزي(Easy) محسوس ڪريو ائين فرش تي ويهو هاڻي توهان پنهنجون آڱريون(Sit on the floor cross –legged or however you feel comfortable ) پنهنجين اکين تي هوريزفٽل(Horizontal) انداز ۾ رکو هاڻي اکين تي آڱرين رکڻ کان پوءِ توهان ساهه ٻاهر ڪڍو ۽ اندر ڪبو يعني ته هوا ٻاهر ڪڍو ۽ اندر ڪريو ۽ ساڳي وقت مک جهڙا آواز پڻ ڀيرا ڪريو.
اها پڪ ڪريو ته اکين پتلين تي گهڻو پريشر نه پوي ۽ ساڳي وقت خاموش رهجي ۽ چپ بلڪل بند هجن، سيل ٿيل هجن.
****