ميٿي Fenugreek
ميٿي جي غذائي حقيقت ۽ فائدا: (Nutritional Facts)
ميٿي جنهن کي انگريزي ۾ (Fenugreek) سڏيو وڃي ٿو، سو اوائلي دور کان پوکيو ويندڙ ٻوٽو آهي. هن ٻوٽي جي موجودگيءَ جو حوالو مصر ملڪ جي تمام پراڻي دور جي رڪارڊ ۾ نظر ٿو. مصر جي مقبرن جي مشهور حوالاجات ۾ پڻ هن ٻوٽي جي پوکي ۽ پيدائش جو رڪارڊ مليو آهي. ٻي صدي قبل مسيح ۾ هن ٻوٽي جي پوکي، ڍڳن کي (Oxen) کي استعمال ڪرائي ويندي هُئي هِئي. اڄ به جهنگ جهر ۾ ٻين گاهن ۽ ٻوٽن سان گڏ، مال چاريندڙ پنهنجي مال کي استعمال ڪرائين ٿا.
مثال طور: روزمره جي ٻوڙ ۾ هڪ خاص غذائي جزي طور استعمال ڪئي ويندي آهي. چانهه وارو چمچو تقريباً (12g) ٻارنهن گرام هرٻو اسان کي هيٺينءَ ريت ڪئلوريز فراهم ڪري سگهي ٿو.
ٽوٽل ڪئلوريز ڇٽيهه (36) Total Calories
وٽامن اي ڇهه ڏهائي ڇهه ملي گرام 6.6 mg Vitamin A
وٽامن سي ڏهائي ٽي ملي گرام 0.3 mg Vitamin C
ٿائيمن ڏهائي 2 ملي گرام 0.2 mg Thimin
فوليٽ اوڻيهه ڏهائي چار ملي گرام 19.4 mg Folate
ميٿيءَ جا طِبّي فائدا:(Medical Benifit)
مِيٿيءَ جو استعمال ڪوليسٽرول ۽ رت ۾ کنڊ جي ليول کي ڪنٽرول ڪري ٿو. (Methi Lowers Cholesterol and Blood Sugar levels) ميٿي جي ٻجن (Seeds) ۾ اهڙي قسم جون ڪيميائي رطوبتون موجود آهن، جيڪي کاڌي کي نڙيءَ کان آنڊي ۽ معدي ڏانهن وڃڻ دوران واري وقت کي آهستي ڪري ڇڏن ٿيون يعني ته کاڌو نڙيءَ کان آنڊي تائين پهچڻ ۾ گهڻو وقت لڳايو ڇڏي.
(Chemicals that slow down the time that food take to go through the intestinal tract).
ان جو نتيجو اهو نڪري ٿو جو، کاڌن منجهان کنڊ آهستي آهستي جذب ٿئي ٿي ۽ ان ڪري رت ۾ کنڊ جو مقدار جلدي ۾ تڪڙو نٿو وڌي ۽ نه ئي وري مقدار گهٽ وڌ ٿئي ٿو.
هن ۾ اهڙا جزا پڻ موجود آهن جيڪي اينزائم (Enzymes) جا عمل رد عمل ڪنٽرول ڪن ٿا، جيڪي پڻ جيري (Liver) منجهان ذخيرو ٿيل کنڊ کي متحرڪ ڪري رت ۾ شامل ڪرڻ جا مجاز هوندا آهن. ان طرح سان پڻ رت ۾ کنڊ جو مقدار گهٽجي وڃي ٿو. انسان ذات تي ٿيل ڪيترين ئي تحقيقات ۾ اهو ڏٺو ويو آهي ته ميٿي، ڪوليسٽرول ليول ۽ کنڊ جي مقدار کي ڪنٽرول ڪرڻ ۾ بهترين معاون ثابت ٿيو آهي.
ميٿيءَ جو ٻيو اهم ڪم آهي، آنڊي کي ”قبض“ کان بچائڻ يعني ته (Laxative) مِيٿيءَ جي ٻجن ۾ ميوسيلج (Mucilage) نالي مادو وڏي مقدار ۾ موجود هوندو آهي. توڙي جو ميٿي پاڻيءَ ۾ جذب نه ٿيندي آهي پر ميوسيليج (Mucilage) نالي مادو، گهاٽو ۽ ليسدار مرڪب پيدا ڪندو آهي ۽ اهو جڏهن آنڊي منجهه اندر ٻين پاڻياٺ (Liquids) سان ملندو آهي ته ٻج ڦوڪجي پوندو آهي ۽ پوءِ ترڪڻو ٿي پوندو آهي. جيڪو مادو نتيجي طور پيدا ٿيندو آهي سو جسم اندر جذب نه ٿيندو آهي، پر جسم منجهان خارج ٿيندو ۽ پاڻ سان آنڊي جي مشڪن. منجهه پيدا ٿيندڙ لهرن کي به وڌائيندو آهي. انهن ٻنهي عملن جي ڪري آنڊي منجهان غذا جو اخراج جلدي ۽ آسانيءَ سان ٿي ويندو آهي، ان ڪري ميٿي کي مائلڊلڪزيٽو (Mild Laxative) پڻ سڏيو وڃي ٿو.
ميٿيءَ جو ٽيون اهم ڪم آهي وڏي آنڊي کي ڪينسر کان بچائڻ، ڪجهه تحقيقات دوران اهو ڏٺو ويو آهي ته ميٿيءَ منجهه ڪينسر کان بچاءُ جون خاصيتون موجود آهن. يعني ته (Chemo preventive Properties) ڪيمو پريوينٽو پراپرٽيز موجود آهن.
* * *