جِيوَگهرڙو
جنهن کي اسين زندگيءَ جو بنيادي ايڪو يا يونٽ (Basic unit of life) سڏيون ٿا ۽ ان ايڪي يا يونٽ جو نالو آهي جيوگهرڙو (Cell). بنيادي طور هن مضمون ۾ اسان کي ٻُڌائڻو هيءُ آهي ته رت اصل ۾ ڇا آهي، ڇا جي ٺهيل آهي ۽ ڇو ضروري آهي؟ پر اُنهن سڀني سوالن جي جوابن ڏيڻ کان اڳ اهو به انتهائي ضروري آهي ته اسين اهو ڄاڻون ته اصل ۾ رت جي ابتدا ڪيئن ٿي ۽ اِها ڪيئن ٺهي ۽ ڪهڙين ضرورتن جي تحت وجود ۾ آئي، ڇو ته جيڪڏهن غور ڪبو ته اسان کي خبر پوندي ته هڪ جيوگهرڙي وارو جاندار به جڏهن پنهنجي زندگي ڀرپور انداز سان گذاري سگهي ٿو ته پوءِ ڪهڙي ضرورت تحت رت وجود ۾ آئي. اهو هڪ اهڙو سوال آهي جنهن جو جواب آهي: ”رت جي اصليت“. ابتدائي دور جي جانورن ۾ رت ڪهڙي شڪل ۾ موجود هئي ۽ پوءِ آهستي آهستي ڪيئن ترقيءَ جون منزلون طئي ڪندي موجوده شڪل اختيار ڪيائين؟ ان اِرتقا کان اڳ يعني ته ابتدائي دور جي هڪ جيوگهرڙي واري جانور مثال طور اميبا (Amoeba) ۾ ڪنهن قسم جي رت وغيره نه هئي، ڇو ته اهو جاندار ننڍڙو ۽ محدود زندگي گذاري رهيو هو، پر جيئن سائنس ترقي ڪئي، علم حياتيات جي ماهرن اونهو مطالعو ڪيو ته نتيجي طور بي انتها مفيد معلومات حاصل ٿي جنهن جي معرفت اسان کي (Theory of Evolution) جو تَصّور مليو. جنهن جو تَتُ هيءُ آهي ته زندگي هڪ جيوگهرڙي مان وڌي ۽ ويجهي پوءِ اهڙي نموني منزلون طئي ڪندي آخرڪار بي انتها ۽ بي حساب جيوگهرڙن تي وڃي دنگ ڪيو. هن سفر دوران جيوگهرڙن جو نه صرف پنهنجو پاڻ ۾ ڳانڍاپو پيدا ٿيو، پر منجهن ڪيتريون مشڪلاتون پڻ وجود ۾ آيون ۽ انهن مشڪلاتن کي آسان بنائڻ جي لاءِ ڪجهه رطوبتون وجود ۾ آيون، جن جو بنيادي مقصد هو اندرين عضون کي تر (Wet) رکڻ ۽ خوراڪ هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ پهچائڻ، آخر ۾ ڀڃ ڊاهه جي دوران پيدا ٿيل غلاظتن کان جسم کي پاڪ و صاف ڪرڻ وغيره. ان رطوبت جو نالو هر مرحلي دوران مختلف رهيو، جنهن آخرڪار رت جو نالو اختيار ڪيو. هيٺ ڏنل چارٽ پڙهڻ کان پوءِ واضع ٿيندو ته رت پنهنجي موجوده شڪل ڪيئن اختيار ڪئي ۽ ڪيئن اهو نالو حاصل ڪيو.
[b]هائڊرولمف-هيمولمف-لمف-رت
[/b]Hydro lymph Haemo lymph LymphBlood
Chart
Hydro- lymph Haemo- lymph
Nematodes Ecto- parasites Crustacians Arthropoda, Mullsca
Blood Lymph
Mammales, Inverte brates and Vertebrates
[b] هائيڊرولمف
[/b](Hydro lymph)
هڪ گهرڙي واري جاندار ۾ هيءَ رطوبت مختلف انداز سان مختلف ڪم سرانجام ڏيندي رهي آهي. جيئن ته اسان ڄاڻون ٿا ته هڪ جيوگهرڙي وارو جانور به مڪمل ۽ ڀرپور زندگي گذاري ٿو. سو زندگيءَ جا آثار قائم رکڻ لاءِ هيءَ رطوبت بي انتها مددگار ثابت ٿئي ٿي. مثال طور نيميٽوڊس (Nematodes)، ايڪٽوپيرا سائيٽس (Ectoparasite) ۽ روٽيفرس (Rotifers)، هن رطوبت جي طُفيل (مرهونِ منت) پنهنجي زندگي گهارين ٿا. هيءَ رطوبت اڇي پاڻيٺ (White Fluid) آهي ۽ هن ۾ رنگدار مادو نه ٿو ٿئي، (Color Pigmentation is absent) جيڪا ساهه کڻڻ واري سرشتي لاءِ ضروري آهي. پاڻيءَ جهڙي رطوبت جو بنيادي ڪم کاڌو ٽشوز (Tissues) تائين پهچائڻ ۽ وري واپسيءَ ۾ غير ضروري مادو جسم مان خارج ڪرڻ آهي.
[b]هيمولمف[/b]
هيءَ رطوبت به پاڻياٺ جهڙي شڪل جي هوندي آهي. هيءَ آرٿروپوڊا Arthopoda ۽ مُلسڪا (Mulusca) ۾ موجود ٿئي ٿي. هيءَ رطوبت هائڊرولمف جي مقابلي ۾ وڌيڪ گهاٽي (Viscous) ٿئي ٿي. هن رطوبت ۾ پروٽين موجود آهي، جيڪا آڪسيجن ۽ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ کي اوڄ ٽشوز (Tissues) تائين پهچائي ٿي ۽ گڏوگڏ کاڌو پهچائڻ ۽ غير ضروري مادي کي خارج ڪرڻ جو ڪم سرانجام ڏئي ٿي. هن پروٽين جي موجودگيءَ جي ڪري ساهه کڻڻ وارو سرشتو (Respiratory System) به موجود آهي.
[b]لمف[/b]
(Lymph)
Lymph: A colour less fliud containing white blood cells, which baths the tissues and drains through the lymphatic system in to the blood stream. A clear liquid like blood without the red blood cells that nourishes the tissues and carries off wastes.
هيءَ رطوبت بنا رنگ جي آهي، پر هن رطوبت ۽ مٿي بيان ڪيل ٻين رطوبتن ۾ اهو خاص فرق آهي ته هيءَ رطوبت لمف نالين جي ذريعي وهي ٿي، جن کي لمف ويسلز (Lymph Vessels) سڏجي ٿو ۽ سڄي نظام کي لمفيٽڪ سسٽم (Lymphatic System) چئبو آهي. لمف بناوت جي لحاظ کان ذري گهٽ رت جي پلازما (Plasma) سان ملندڙ جلندڙ رطوبت آهي. مثال طور لمف ۾ پروٽين، لمفوسائيٽ (Lymphocytes)، گرينيولوسائيٽس (Granulocytes) وغيره موجود آهن پر گهٽ تعداد ۾ آهن. جڏهن ته رت ۾ ڳاڙها جزا موجود آهن، جيڪي لمف ۾ غير موجود آهن. اهڙي ريت هن اهم ڳاڙهي جزي (R.B.C)کانسواءِ باقي رت ۽ لمف جي بناوت تقريبن ساڳي آهي، اهم ڪم جيڪو لمف جي ذمي آهي سو آهي غذائيت جو هڪ اوڄ (ٽشوء) کان ٻئي اوڄ (ٽشوء) تائين پهچائڻ.