هيل سنڌو نه، پر آبپاشي کاتو سنڌ کي ٻوڙي ڇڏيندو! عرفان علي ٻگهيو
هڪ طرف جتي هن خطرناڪ ٻوڏ ڳوٺن جا ڳوٺ ٻوڙي ڇڏيا آهن، لکين سنڌ واسي بي گهر ٿي ويا آهن، سنڌ جي زراعت کي اربين رپين جو نقصان رسيو آهي، آبپاشي کاتي جي بچاءَءُ بندن سان ٿيل مهربانين سبب وڏي جاني نقصان جو انديشو آهي. ڪچي توڙي پڪي جا بي گهر ٿيل ڳوٺاڻا سرڪاري رليف ڪئمپن ۾ ماني ڳڀي لاءِ پريشان آهن ته ان وقت ڪي روشني ڪوڏيا سنڌوءَ ۾ آيل چاڙهه تي جهمريون هڻندا وتن ڪي ته وري سنڌ تي آيل هن قدرتي آفت کي سندن دعائن جو نتيجو قرار ڏيندي، پنهنجي مهم کي ڪيش ڪرائڻ جي ڪوش پيا ڪن. سمجهه ۾ نٿو اچي ته هيءَ خطرناڪ ٻوڏ سنڌ کي ڪيئن خوشحال ڪندي هي سپر فلڊ ته سواءِ بربادي جي ٻيو ڪجهه نه ڏيندو! سو سنڌو بادشاهه ۾ آيل خطرناڪ چاڙهه ته ٺينگ ٽپا عقلمندي آهي؟
سنڌ لاءِ ٻوڏون ڪا نئين ڳالهه ڪونهن، پر هيل صورتحال ان ڪري خطرناڪ آهي جو اتر کان وٺي لاڙ تائين بچاءَ بند هنڌان هنڌان مڪمل طور تباهه ٿيل آهن. لاڳاپيل کاتن کي هر سال بچاءَ بندن جي مرمت ڪرائڻي هوندي آهي. جنهن لاءِ ڪروڙين رپيا بجيٽ رکي وڃي ٿي، پر آيل بجيٽ جي رقم ڪامورن بندن جي مرمت ڪرائڻ بدران پنهنجي کيسي ۾ وڌي. آبپاشي کاتي سنڌ واسين کي هن خطرناڪ ٻوڏ ۾ ٻوڙي مارڻ لاءِ ڪا ڪسر ناهي ڇڏي. ڪشمور کان وٺي ٺٽي تائين حالت اها آهي جو ڪٿي بندن ۾ روڻيون پيل آهن ته ڪٿي زرعي پاڻي حاصل ڪرڻ لاءِ غير قانوني طور بندن اندران وڏا وڏا پائيپ هنيا ويا آهن. ته ڪٿي وري بچاءَ بند کي ڪٽي رستا ٺاهيا ويا آهن. مٽياريءَ ۾ ته حالت اها آهي جو لڳ ڀڳ سوين ميلن تي پکڙيل ايس ايم بچاءَ بند تي 70 ڪلوميٽرن جي ايريا ۾ 12 کان 15 فوٽ جا 50 کان مٿي ڪٽ هڻي رستا ٺاهيا ويا آهن. آبپاشي کاتي جي سنڌ تي ڪرم نوازيون ته ڏسو جو جنهن بچاءَ بند تي پاڻيءَ جي زوردار وهڪري کي روڪڻ لاءِ بند مٿان 40 فوٽ پٿر وڇائڻو هو اتي فقط 5 فوٽ پٿر وڇائي باقي رقم هڙپ ڪئي وئي.
ٻوڏ جي ابتدائي وهڪرن سبب ئي سکر ضلعي جا ڪچي وارا سمورا علائقا پاڻيءَ هيٺ اچي ويا آهن. بخشاپور، بڊاڻي، شاهه ٻيلو، سعيد آباد، باگڙجي، الف ڪچو، پنهواري، کڏهري، ڪچو ٻنڊي، قادرپور، رضا ڳوٺ، سڌوجا ۽ ٻيا علائقا مڪمل طور ٻڏل آهن. انهن علائقن جا ماڻهو زندگيون بچائڻ لاءِ پريشان آهن. هنن علائقن جا هزارين ماڻهو ڪامورن جي دعوائن جي ابتڙ بي يارومددگار آهن. سنڌ جي زراعت لاءِ ڪرنگهي جي هڏي واري حيثيت رکندڙ سکر بيراج زبون حالي جو شڪار آهي. سنڌ جو وڏو وزير سيد قائم علي شاهه پڻ ان ڳالهه جو اعتراف ڪري ٿو ته سکر بيراج 9 لک ڪيوسڪ کان وڌيڪ پاڻيءَ جو دٻاءُ برداشت نه ڪري سگهندو، اندازو آهي ته سپر فلڊ جو 12 لک وارو وهڪرو، سکر بئراج وٽان گذرندو. هاڻ جيڪڏهن خدانخواسته سنڌ جي زراعت لاءِ انتهائي اهميت رکندڙ سکر بئراج کي هيءَ خطرناڪ ٻوڏ ڪو نقصان پهچائي ٿي ته پوءِ اسان وٽ بچندو ڇا؟ چيو وڃي ٿو ته جيڪڏهن ٻوڏ سبب سکر بئراج کي ڪو نقصان پهتو ته سنڌ جي زراعت جا ترا نڪري ويندا. سوال اهو ٿو پئدا ٿئي ته سرڪار آخر هن وقت ئي حرڪت م ڇو آئي آهي، هيترن سالن کان بچاءَ بندن توڙي بئراجن جي مرمت لاءِ ڇو نه سوچيو ويو ۽ انهن جي مرمت لاءِ رکيل رقم ڇو نه خرچ ڪئي وئي؟ سنڌ ۾ ٻوڏ جي هن خطرناڪ صورتحال پيدا ٿيڻ کان پوءِ آبپاشي کاتي توڙي سيڊا وارن جي ڄڻ عيد ٿي وئي آهي. ڇاڪاڻ ته بچاءَ بندن جي مرمت لاءِ سنڌ سرڪار پاران جاري ٿيل 44 ڪروڙ رپيا صحيح جاءِ تي خرچ ڪرڻ بدران ڪامورن توڙي سندن بالا اختياريون پنهنجا کيسا ڀريون رهيون آهن. آبپاشي کاتي وارن کي سنڌ جي ماڻهن تي ڪو قياس ئي نٿو اچي. جو انهن هن خطرناڪ حالتن ۾ سنڌ جي عوام کي ٻڏندو ڇڏي ڏنو آهي. ڪيڏي نه ناانصافي آهي جو سنڌ سان هيڏي ويڌن تي کانئن ڪو پڇڻ وارو به ناهي. ڪراچيءَ ۾ ڪا ٽارگيٽ ڪلنگ ٿئي ٿي ته وفاقي توڙي صوبائي مشينري حرڪت ۾ اچي وڃي ٿي. پر ڪچي توڙي پڪي جي لکين ماڻهن جون جانيون داءَ تي لڳائڻ تي ٻيو ته ٺهيو ڪنهن هڪ به ڪرپٽ ڪاموري خلاف ڪارروائي نه ٿي آهي! هر سال بندن جي مرمت جي نالي ۾ ڪروڙين رپيا خرچ ته ڏيکاريا ويندا آهن، پر بندن جي حالت ڏسي اهو واضح ٿي وڃي ٿو ته گذريل 8 سالن جي عرصي دوران مٽيءَ جو هڪ لپو به بندن تي نه لڳايو ويو.
گڊو بئراج کان ايندڙ پاڻيءَ جو وڏو وهڪرو گهوٽڪي طرف اچڻ کان پوءِ وڏي تباهي ٿيڻ جو انديشو ڏيکاريو پيو وڃي، هڪ طرف سپر فلڊ جي خوف ۾ ورتل ڳوٺاڻا اهي دانهون ڪري رهيا آهن ته پاڻيءَ جو اهو وهڪرو وڏي تباهي مچائي سگهي ٿو، پر ضلعي انتظاميه توڙي آبپاشي کاتي جا ڪامورا ٺلهين بيان بازين واري دلپشوري ۾ پورا آهن.
ڪشمور، گهوٽڪي، سکر، خيرپور، لاڙڪاڻو، نوشهروفيروز، دادو، مٽياري، حيدرآباد توڙي ڄامشوري جا لڳ ڀڳ سمورا بند تمام خراب حالت ۾ پيل آهن، جنهن سبب هزارين ڳوٺ خطري هيٺ اچي ويا آهن. ان صورتحال سبب هن وقت سڄي سنڌ ۾ شديد خوف هراس ڇانيل آهي. ڪچي ۾ ڦاٿل ڳوٺاڻا ان پريشانيءَ ۾ آهن ته سندن ڪچن گهرن مان انهن جا ٻار ٻچا ۽ مال متاع ڪيئن محفوظ هنڌن تي پهچائجن؟
سنڌ ۾ ڊيم نه هئڻ ڪري ٻوڏ جو اهو پاڻي سواءِ ٻوڙڻ جي ڪو فائدو نه ڏيندو. خطرناڪ ٻوڏ سنڌ اندر داخل ٿي وئي آهي. سنڌ جا سمورا بچاءَ بند ڪيترن ئي هنڌن تان مڪمل طور تباهه ٿيل آهن، جنهن سبب عوام کي ڳرو نقصان برداشت ڪرڻو پوندو. آبپاشي کاتي جي ڪامورن پاران جيڪڏهن هر سال بندن جي مرمت ڪرائي وڃي ها ته سنڌ ۾ اڄ هيءَ خطرناڪ صورتحال پئدا نه ٿئي ها. هي ڪرپشن جو هڪ وڏو اسڪينڊل آهي، جيڪو ٻوڏ اچڻ سبب سامهون آيو آهي. وڏي عرصي کان ٻوڏ نه اچڻ ڪري بچاءَ بندن طرف ڪنهن جو ڌيان ئي نه ويو. آبپاشي کاتي جي ڪامورن ۽ وزيرن مشيرن اهو سمجهيو ته سنڌ ۾ هاڻ ٻوڏ ايندي ئي ڪا نه، تنهن ڪري جيترو مال ميڙڻو اٿوَ ميڙيو، آبپاشي توڙي سيڊا وارن ته مال ميڙي پنهنجا گهر ڀريا، پر سنڌ واسي موت جي منهن ۾ ڌڪجي ويا.