ڇا سنڌ خلاف ٿيندڙ گناهن به آب حيات پيتو آهي؟
نه ته، سنڌ ته گدڙ، بگهڙ ۽ لومڙ گڏجي کائي ويا آهن ۽ جيڪو بچيو آهي ان تي ڳجهن جي اک آهي. اهي گدڙ، جيڪي آبپاشي کاتي ۾ تڏهن ڀرتي ٿيا هئا جڏهن بيراجن جي بندن ۽ واهن جي ڪڙن تي انگريز انجنيئرز هٿان لڳل ٽالهي جا وڻ ڪچڙي جواني ۾ هئا ۽ واهن ۾ کاٽي هر سال ٿيندي هئي. کين مجال ڪو نه هئي ته پڇڙي جي شاخ جو پاڻي ڪنهن مهڙ جي زميندار کي وڪڻي ڏين. يا اهي بگهڙ جن کي سياست جو چوغو پاتل هو ۽ سياست کي گورک ڌنڌي بنائڻ کان اڳ هو نظرين ۽ انقلابن جون ڳالهيون ٻڌائي خلق ڪٺي ڪندا هئا ۽ لومڙ؟ اها مخلوق هر کاتي ۽ هر شعبي ۾، تپيدار، مختيارڪار، صوبيدار جهڙين شڪلن ۾ موجود رهي آهي. موجوده ٻوڏ سندن ڪرتوتن ۽ دعائن جو نتيجو آهي.
چون ٿا ته سنڌ جو آبپاشي جو نظام جي ايشيا نه ته، ڏکڻ ايشيا جو سڀ کان منظم نهري نظام آهي. سکر کان نڪرندڙ روهڙي ڪئنال سوين ڪوهه پري لاڙ واري سنڌ جون زمينون سيراب ڪري ٿو. پر بقول جوهي جي فقير موسي بروهي جي ته:
انگريز ڳئي ڇوڙ،
ڀاڙئي گهن ڳئي زور.
هي جي اوهان کي آبپاشي کاتي جي رٽائر ۽ حاضر سروس ڪامورن ۽ عملدارن جا ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ وڏ بنگلا نظر اچن ٿا، سي کين سنڌ جي ان نهري نظام جي تباهي جي قيمت ادا ڪري مليا آهن. 1942ع، 1956ع ۽ 1976ع جي ٻوڏن جي سٽ سهندڙ سنڌ جي نهري نظام کي لڳل ڪامورڪي اڏوهي اڄ اڌ سنڌ کي گهران ڪڍي ڪئمپن ۾ ڌڪي آڻي بيهاريو آهي.
هي عجيب مخلوق آهي، جيڪا مرڻو به کائي ته پرڻو به. انهن گڏجي سنڌ ٻوڙي، هاڻ ٻوڙڻ کان پوءِ تارڻ لاءِ جيڪي ڏوڪڙ ايندا، سي به هي ونڊي کائيندا. هي ڊي سي اوز، مختيارڪار، مقامي سياستدان، وزير ۽ مشير اڳواٽ ئي امداد جي تصور تي به قربان وڃن ٿا، جيڪا کين غريبن ۾ ورهائڻ لاءِ ملندي ۽ جنهن مان هو دبئي ۽ ملائيشيا ۾ ٿڪ ڀڃڻ ۽ مالش ڪرائڻ جا ڏوڪڙ ڪڍڻ لاءِ ايترو ته دماغ وڙهائي چڪا آهن.
هاڻ اوهان سوچيندا هوندئو ته باقي ڳجهون ڪير آهن؟ ته سائين منهنجا اها مخلوق اوهان کي ان انتظار ۾ ملي ته سرڪاري مشنري مخلوق مان هٿ ڪڍي ته باقي رهيل مال اسان کائون ته ان مخلوق کي پاڻ ڳجهه سڏينداسين. اوهان کين ڀل سماج سڌارڪ ڪوٺيو. جي ايئن ناهي ته پوءِ هي جي سنڌ ۾ سنڌ ڪابينا جي ميمبرن جيان بيشمار سماج سڌارڪ آرگنائيزيشن آهن، سي ٻوڏ کان پوءِ ماڻهن جي مالڪي ڪنديون نظر اچن ها، سندن بحالي لاءِ مليل امداد کي ڪوڙين رسيدن رستي خرچ ڪندي نظر نه اچن ها.
بقول وسعت الله خان جي ته هي همراهه ٻوڏ کان پوءِ ايندڙ ٻوڏ- ڊالرن جي ٻوڏ، جي تصور تي في الحال ته عطر هنيو گهمن ٿا، ايندڙ مهينن ۽ هفتن ۾ ٻوڏ متاثرن جي بحالي لاءِ سڄي ملڪ سميت سنڌ ڏي به ڊالر منهن ڪندو، ڇا ڪو اهڙو معجزو به ٿي سگهي ٿو ته هي مخلوق جن وٽ ماڻهن جو مرون جيترو ئي ڪهڪاءُ آهي، سا پاڻ به ماڻهو ٿي پوي؟
آخر سئو ڪوئا کائڻ کان پوءِ ٻلي کي، ڀلي پار جي زيارت ڪرڻ جو شوق جاڳندو آهي، هي مخلوق هيل ڇو نه ٿي ٻلي جيان ثواب کٽي؟
سنڌ خلاف ٿيندڙ گناهه جي به هڪ عمر ۽ حد هجڻ کپي.