تاريخ، فلسفو ۽ سياست

مها ٻوڏ 2010 (جيڪي سنڌ سان ٿيو)

ڪتاب ” مها ٻوڏ 2010 (جيڪي سنڌ سان ٿيو) “ اوهان اڳيان حاضر آهي. هن ڪتاب جو ليکڪ عزيز رانجهاڻي آهي. 07 آگسٽ 2010 تي سنڌوءَ جي ساڄي ڪپ تي ٽوڙيءَ واري هنڌ تان سنڌوءَ جي بچاءُ بند کي گهارو ڇا لڳو، ڄڻ سنڌ ۾ قيامت اچي وئي. شير درياهه سنڌو مستيءَ ۾ اچي سنڌ جي ميدانن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ ڪاهجي پيو ۽ ٻوڙان ٻوڙ ڪري ڇڏي ۽ ڏسندي ئي ڏسندي بلوچستان جي حدن کان وٺي سنڌي سمونڊ تائين هڪ ٻيو سمونڊ ڪري ڇڏيو. جتي 10 کان وٺي 16 فوٽن تائين ڪيترائي ڏينهن اڌ سنڌ پاڻيءَ هيٺ رهي ۽ اڌ سنڌ جي آبادي سر ۽ مال متاع بچائڻ لاءِ سرگردان رهي ۽ پنهنجي ئي ڌرتيءَ تي صدين کان آباد هي ڌرتي ڌڻي بي گهر ٿي ڪسمپرسيءَ جي حالت ۾ ڪئمپن جي حوالي ٿيا. سنڌوءَ جو پاڻي سندن پويان ائين پئجي ويو جيئن ڪو حمله آور لشڪر اوچتو ڪنهن علائقي ۾ ڪاهجي پوي ۽ ماڻهن ۾ ڀاڄ پئجي وڃي ۽ هو ساهه بچائڻ لاءِ برمنهن ڪندا هجن. ڪٿي جيڪب آباد، ڪشمور، ٺل، شهدادڪوٽ، ڳڙهي خيرو ۽ ڪٿي ڪراچي، سانگهڙ، ٽنڊو باگو، نئون ڪوٽ ۽ حيدرآباد، ساهه بچائڻ لاءِ هي ڌرتي ڌڻي، سنڌ جي هڪ ڪنڊ کي ڇڏي ٻئي ڪنڊ تي وڃي ڪئمپن ۾ پهتا ۽ دربدر ٿي مصيبتن ۽ عذاب ۾ اچي ويا.
Title Cover of book مها ٻوڏ 2010 (جيڪي سنڌ سان ٿيو)

ٻوڏن ۾ مهاڻا زندگيون بچائيندڙ مسيحا…عزيز رانجهاڻي

اڳوڻي دادو ۽ هاڻوڪي ڄامشوري ضلعي جي سيوهڻ تعلقي ۾ واقع سنڌوءَ جي ساڄي ڪپ تي ۽ منڇر ڍنڍ جي اوڀر ۾ انڊس هاءِ وي سان لڳ بوبڪ نالي سان هڪ قديم وسندي ايامن کان پنهنجي منفرد رنگ ڍنگ ۽ مهاڻي ڪلچر سان هڪ وڏي ٿلهي يا دڙي تي ڪر کنيو بيٺي آهي. سندس اتر پاسي سنڌو منڇر جو قديم وهڪرو اڙل ۽ اوڀر ۾ سنڌو درياهه ۽ اولهه ۾ منڇر ڍنڍ کيس هڪ ٻيٽ وانگر بڻائي ڇڏيو آهي. بوبڪ سنڌ ۾ شايد مهاڻن جي وڏي وسندي هجي، پر اها حقيقت آهي ته سنڌ ۽ ملڪ جي حوالي سان جڏهن به مهاڻن جو ذڪر ٿيندو ته اهو بوبڪ کانسواءِ اڌورو هوندو ۽ اهڙي طرح بوبڪ جو ذڪر مهاڻن کانسواءِ پڻ. بوبڪ نه صرف مهاڻن جي قديم وسندي رهي آهي. پر سنڌو تهذيب جو هڪ عاليشان ۽ مشهور شهر به رهيو آهي، تعليم ۽ وڻج واپار جي حوالي سان به ۽ سنڌ ۾ انهن هنڌن ۾ نمايان حيثيت رکي ٿو. جتي اڄ به مهاڻن (ملاحن) ۽ ڪچي ۾ رهندڙ ماڻهن جي لاءِ ٻيڙيون ٺاهڻ وارو فن ۽ هنر جاري آهي. بوبڪ ۾ ئي ملاحن جي هڪ پاڙي پارهيڙي سان واسطو رکندڙ ملاح هي مخصوص فن ڄاڻن ٿا ۽ ان کي زندهه رکندا آيا آهن. سنڌوءَ ۾ تازو 7 آگسٽ تي سنڌوءَ جي ساڄي ڪپ تي واقع بچاءَ بند کي ٽوڙي وٽان جيڪو گهارو لڳو تنهن اڌ سنڌ کي دربدر ۽ تباهه ڪري ڇڏيو ۽ سنڌوءَ جي ساچي پاسي اڌ سنڌ پاڻيءَ سان ڀرجي وئي آهي ۽ ڪي هڪ ڪروڙ ماڻهو پاڻيءَ جي گهيري ۾ اچي ويا، جن کي مصيبت ۾ بروقت سنڌ جي درياهي ۽ منڇري مهاڻن ئي ڪڍي محفوظ هنڌن تي پهچايو. سنڌ ۾ اڃا به موجود هزارن جي تعداد ۾ ڪچي ۽ پڪي ۾ ٻيڙين ۽ انهن کي هلائيندڙ /ڪاهيندڙ مهاڻن پنهنجي جان جوکم ۾ وجهي سنڌوءَ جي لهرن ۽ خطرناڪ وهڪري سان مهاڏو اٽڪائي لکين ماڻهن جي زندگي بچائي ورتي، سنڌ جي مهاڻن جو هي ڪارنامو صدين تائين سنڌ واسين کي ياد رهندو. منڇر کان وٺي سموري ڪاڇي ۾ غيبي ديرو شهدادڪوٽ تائين ايف پي بند ۽ کيرٿر جابلو سلسلي جي وچ ۾ هر سال جابلو نين نئين گاج ۽ ٻين وهڪرن سبب جيڪا اوچتو ٻوڏ ايندي آهي، تنهن ۾ هزارين ڪاڇيلن کي رات پيٽ ۾ اهي منڇر جا مهاڻا ئي پاڻيءَ جي گهيري مان ڪڍي محفوظ هنڌن تي پهچائين ٿا.
سنڌي مهاڻن جي اهڙي عالمي ڪارنامي سبب اڄ ڏينهن تائين کين ڪڏهن ڪا مڃتا نه ملي آهي، جيڪا افسوس جي ڳالهه آهي. هن مها ٻوڏ ۾ ته واقعي منڇر سميت سنڌ جي درياهي مهاڻن بروقت پنهنجون سون جي تعداد ۾ ٻيڙيون ڪاهي لکين ٻڏندڙ ماڻهن کي ڪڍي رات پيٽ ۾ محفوظ هنڌن تي پهچايو ۽ هي ٻوڏ آپريشن اڃا سوڌو جاري آهي ۽ اڄ به دادو ضلعي جي ڪيترن ئي علائقن ۾ روڊ رستا ۽ ڳوٺ پاڻيءَ جي گهيري ۾ هئڻ سبب ٻيڙي ئي واحد ذريعو آهي، جنهن ۾ ماڻهن ۽ مال جي اچ وڃ ٿئي. هي حقيقت آهي هن وڏي ٻوڏ ۾ سنڌ جي مهاڻن هزارين ماڻهن کي لڙهڻ ۽ مرڻ کان بچايو ۽ پنهنجي جان کي جوکم ۾ وڌي ۽ بغير ڪنهن خان يا سرڪار جي حڪم، ڪنهن دٻدٻي يا لالچ جي پاڻمرادو پنهنجي ديس جي ماڻهن جي حياتين ۽ مال ملڪيتن ۽ چوپائي مال کي بچائڻ لاءِ سنڌو جي زوردار وهڪري ۾ گهڙي پيا ۽ اڄ چار مهينا گذرڻ باوجود هو تاريخ جي سڀ کان وڏي بوٽ ريسڪيو آپريشن کي ڪچي ۽ ڪاڇي ۾ جاري رکندا پيا اچن، هن آپريشن ۾ 5000 ٻيڙين ۽ 40000 کان وڌيڪ مهاڻن حصو ورتو. هي واقعي هڪ غير معمولي ڪارنامو آهي، جيڪو سنڌ جي مهاڻن جي حصي ۾ آيو آهي. هاڻوڪي ٻوڏ ۾ جڏهن اڌ سنڌ پاڻيءَ هيٺ هئي ته تاريخ 2010-8-26 تي دادو شهر ۾ باءِ پاس وٽ آرمي پبلڪ اسڪول سامهون روڊ سائيڊ تي هڪ هوٽل جي کليل ميدان تي اشتياق انصاري سان گڏ ويٺو هئس ته سامهون صندل تي ويٺل ڪي چار نوجوان (شايد ٽرانسپورٽر هجن) پاڻ ۾ ڳالهائي رهيا هئا ته يار هاڻي روڊ ته ويا ٻڏي ۽ بند ٿي ويون. پنهنجون گاڏيون ڇا هاڻي پاڻي ته هلنديون ڇا؟ سو هاڻي واقعي سوچيو ته ڪا گاڏي وڪڻي ڪي ٻيڙيون وٺجن ۽ ٻه ٽي مهينا خيرپور، جوهي ۽ سيوهڻ ۽ ڪاڇي ۾ هلائجن ڇو ته نه ڄاڻ ڪيترا مهينا پاڻي بيٺل رهي ۽ روڊ بند هوندا، پوءِ ڇا پاڻ بک مرنداسين ڇا؟ انهن نوجوان ٽرانسپورٽرن جو فڪر ڪا مذاق نه بلڪه حقيقي فڪر محسوس ٿي رهيو هو. اشتياق انصاري مون ڏي ڏسي چوي ٿو ته پاڻ ٻئي به مشترڪه هڪ ٻيڙي وٺون ته جيئن مصيبت ۾ يا هاڻي اچ وڃ لاءِ ڪم اچي!
بهرحال ڪجهه به هجي، سنڌ ۾ تاريخ جي هن وڏي ٻوڏ نه صرف ٻيڙين جي اهميت کي وڌائي ڇڏيو آهي، پر مهاڻن لاءِ به روزگار جا نوان گس پيدا ڪيا آهن ۽ سندن اهميت ۽ ڪارنامن کي دنيا اڏو آڻي ڇڏيو آهي. سنڌ ۾ مستقبل ۾ ايندڙ ٻوڏن جي خطرن کي نظر ۾ رکندي سنڌ سرڪار، اين جي اوز ۽ عالمي ادارن کي سنڌ جي ملاحن کي همٿائڻ لاءِ کين ڪي انعام ايوارڊ ڏنا وڃن ۽ ڪي پروگرام ڪري کين مان ڏنو وڃي ته جيئن هو مستقبل ۾ ريسڪيو آپريشن به ساڳئي جذبي سان بلڪه اڃا وڌيڪ جاري رکن، جيڪو وقت جي ضرورت آهي، ڇو ته سرڪار ته ايڏي وڏي ريسڪيو آپريشن ڪرڻ جي اهل نه آهي ۽ نه ئي ان وٽ ڪا منصوبابندي آهي.