جوهي ته هر حال ۾ ٻڏندو!....محمدا دريس راجپوت
مون انهيءَ سلسلي ۾ آبپاشي کاتي جي سپرنٽينڊنٽ انجنيئر شفقت وڌي سان ڳالهايو، جيڪو پاڻي هيٺ پاس ڪرائڻ واري ڪم جي نگراني ڪري رهيو آهي. هن ٻڌايو ته، ڌامراهه برانچ ٻوڏ جي پاڻيءَ جو دٻاءُ نه جهلي سگهندي ۽ ٽٽندي، جنهن ڪري ميهڙ ۽ خيرپور ناٿن شاهه ٻڏندا. هن جو خيال آهي ته ڌامراهه برانچ جو پاڻي سپريو بند کي ڪٽ ڏئي ايم اين وي ڊرين ۽ سپريو بند وچ مان لنگهايو وڃي ته جيئن ڌامراهه برانچ ٽٽڻ کان بچي ۽ ميهڙ ۽ خيرپور ناٿن شاهه نه ٻڏن، پر اهو تڏهن ممڪن ٿي سگهندو، جڏهن ايم اين وي ڊرين ۽ سپريو بند وچ ۾ بيٺل پاڻي هيٺ لهي ۽ ڌامراهه برانچ کان ايندر پاڻيءَ کي هيٺ پاس ٿيڻ جو رستو ملي. انهيءَ سلسلي ۾ جوهي برانچ کي ايم اين وي ڊرين جي ساڄي پاسي ڪٽ ڏيڻو پوندو ته مٿيون بيٺل پاڻي ڪري. (ڏسو نقشو) پر دادو جي ضلعي انتظاميه ۽ واسطيدار ايم پي اي انهيءَ جي مخالفت ڪن ٿا. مون چيو ته ائين ڪرڻ سان جوهي شهر ٻڏندو. جو اهو ايم اين وي ڊرين ۽ ايف پي بند جي وچ ۾ آهي. شفقت وڌو ٻڌايو ته انهيءَ کي رنگ بند ڏئي بچائي سگهجي ٿو. هن وڌيڪ ٻڌايو ته ايم اين وي ڊرين کي ڪيترن هنڌن تي کنڊ لڳي چڪا آهن ۽ پاڻي اڳي ئي جوهي برانچ ۽ ايم اين ڊرين وچ م پکڙجي رهيو آهي. منهنجي خيال ۾ شفقت وڌو جي آپشن ۾ جان آهي. جيڪڏهن ائين نه ڪيو ويو ته ڌامراهه برانچ ٽٽڻ جي صورت ۾ ميهڙ، خيرپور ناٿن شاهه ۽ ٻيا ڪيترائي ڳوٺ ٻڏندا ۽ پوءِ پاڻي اچي جوهي برانچ سان لڳندو ۽ اها ٽٽندي ۽ وري ساڳي صورتحال ٿيندي، جيڪا جوهي برانچ کي هينئر ڪٽ ڏيڻ جي ڪري ٿيندي. رڳو اهو ٿيندو ته انهيءَ ۾ ٻه ٽي ڏينهن دير ٿيندي پر تيستائين ميهڙ، خيرپور ناٿن شاهه ۽ ٻيا ڪيترائي ڳوٺ ٻڏي ويندا اسان وٽ سياسي وڏيرن ۽ نوڪر شاهي ۾ انا جو وڏو مسئلو آهي ۽ عام مفاد کي نٿو ڏٺو وڃي. اسان جي ڳالهه ڇو هيٺ ٿئي. اهو برداشت ناهي ڪرڻُ ڀلي ڪير ٻڏي يا بچي. سنڌ جو عوام جنهن مصيبت ۾ ورتل آهي. انهيءَ ۾ انا کي فنا ڪرڻو آهي. جيڪڏهن ڪو اهڙو آپشن آهي ته ٿوري نقصان سان ملڪ بچي سگهي ٿو ته انهيءَ تي عمل ڪرڻ کپي. اهو نه ڏسڻ کپي ته ائين ڪرڻ لاءِ ڪير چوي ٿو. پر ڏسڻ اهو کپي ته هو ڪيترو صحيح چوي ٿو؟ ڀلي چوڻ وارو اوهان جي نظرن ۾ اهم نه هجي. مٿيون آپشن منهنجي خيال ۾ ٺيڪ نظر پيو اچي. دادو جي ضلعي انتظاميه ۽ فوج وارن کي انهيءَ تي سڀ ڳالهيون ڏسي غور ڪري عمل ڪرڻ کپي، ته جيئن نقصان گهٽ ۾ گهٽ ٿئي.
منڇر جي صورتحال:
ايم اين وي ڊرين جو پاڻي اچڻ ڪري منڇر جي پاڻي جي سطح هوريان هوريان وڌي پئي. اها پهرين سيپٽمبر تي 112.6 فوٽ هئي ۽ سراسري طور روز ٻه ڊيسيمل چڙهي پئي. انهيءَ حساب سان اها اٽڪل 12 ڏينهن ۾ 115 فوٽ ٿيڻ کپي. پر جڏهن ٻوڏ وارو پاڻي چڱي مقدار ۾ هيٺ لهندو ته اها ان کان اڳ ۾ 115 فوٽ جي ليول تي پهچي سگهي ٿي. ٻئي پاسي سکر بيراج تي وهڪرو گهٽجي پيو، پوين ڏهن ڏينهن ۾ سراسري لاٿ في ڏينهن اٽڪل ٽيهه هزار ڪيوسڪ رهي. پهرين سيپٽمبر تي سکر جو هيٺيون وهڪرو چار لک 96 هزار ڪيوسڪ هو، جنهن کي اٽڪل 2 لک ڪيوسڪ ٿيڻ ۾ مٿي سراسري لاٿ واري ريٽ سان اٽڪل ڏهه ڏينهن لڳڻ کپن ۽ چار ڏينهن سکر کان سيوهڻ پاڻي پهچڻ ۾ لڳن ٿا. معنيٰ اٽڪل 14 ڏينهن کان پوءِ منڇر جو پاڻي درياهه ۾ ڇوڙ ٿي سگهندو، منهنجي خيال ۾ منڇر جي پاڻيءَ جي درياهه ۾ ڇوڙ ٿيڻ جي صورتحال ايتري خراب ناهي. جنهن نموني سان منڇر جي ليول چڙهي پئي ۽ درياهه جي ليول لهي پئي. اهو عين ممڪن آهي ته منڇر جو پڻي درياهه م ڇوڙ ڪري سگهجي، وڌ ۾ وڌ اسان کي منڇر جي 20 ميل بند تي ڪجهه ڏينهن لاءِ چوويهه ڪلاڪ پهرو ڏيڻُ پوندو.
پنا- بگهار کنڊ جو بند ٿيڻ:
سنڌ ۾ ڪوئي به بند جو کنڊ پاڻي لهڻ تائين بند نه ٿي سگهيو آهي. خودبند مينوئل ۾ لکيل آهي ته 1942ع ۾ سکر بيگاري بند کي لڳل کنڊ جڏهن درياهه ۾ پاڻي گهٽجي اٽڪل ٽي لک ڪيوسڪ ٿيو تڏهن بند ڪرڻ شروع ڪيو ويو. هن سال اها تاريخ لکجي وئي ته سپر فلڊ ۾ لڳل کنڊ پاڻي لهڻ کان اڳ بند ڪيو ويو . انهيءَ جا ڪجهه سبب هئا مثلن اهو ته کنڊ مکيه وهڪري کان پري لڳو. پٿر ويجهو رکيل هو. فوجي گاڏيون ۽ ماڻهو موجود هئا. مون پنهنجي هڪ مضمون جيڪو ڪاوش ۾ 31 آگسٽ تي ڇپيو، ٻڌايو هو ته اتي پٿر جي منگلي يا رنگ بند درياهه پاسي ٺهي ويو هو ۽ تمام ٿورو پاڻي انهيءَ مان سيمو ڪري پيو. انهيءَ سيمي کي گهٽائڻ لاءِ پويان هڪ ڪاٺين جي منگلي ٺاهڻ جو پروگرام هو، جنهن کان پوءِ انهن ٻن منگلين جي وچ ۾ مٽي جون ڳوڻيون ڀرڻ جو پورگرام هو، مان جڏهن ٺٽي جي انجنيئر فهيم سومري کان تازو حال احوال ورتو ته هن ٻڌايو ته انهن ٻنهي ڪمن جي ضرورت نه پئي ۽ سيمو ٽوٻن ذريعن درياهه واري پاسي پٿرن جي سوراخن ۾ مٽيءَ جون ڳوڻيون وجهڻ سان ذري گهٽ بند ٿي ويو آهي. هاڻي پوئين کنڊ واري هنڌ کي نئون ٺاهڻو آهي. جنهن لاءِ پري کان سٺي مٽي آڻڻ جو پروگرام آهي. شڪر آهي جو انهيءَ ڪم سان ٺٽو شهر ٻڏڻ کان بچي ويو ۽ ٻئي پاسي انهيءَ مصيبت مان ان ڳالهه جي به خبر پئي ته ڪن حالتن ۾ درياهه جو کنڊ پاڻي لهڻ کان اڳ به ٻڏي سگهي ٿو.