سياسي تنظيمون ۽ ويلفيئر جو تصور…حفيظ ڪنڀر
ان رات پنهنجي پراڻي ڳوٺ لاءِ لڙهي ويس. ڳوٺ جي مٿان چنڊ هو چنڊ جي هيٺان منهنجي ڳوٺ جا وڏا وڻ هئا ۽ وڻن جي وچ ۾ منهنجو ڳوٺ ان پاڻي جي قبرستان ۾ دفن ٿيل هو، جيڪو پاڻي ڀوتار پنهنجي بنگلي کي بچائڻ لاءِ منهنجي ڳوٺ ڏي روانو ڪيو هو، چاچو بچايو انهيءَ ڳوٺ جي قبرستان جو مجاور ٿيو ويٺو هو.... آئون ان ٻٻر جي وڻ سان ٽيڪ لڳائي سوچيندي رهيس. سوچيندي رهيس...!! ڪجهه به ڪو نه ٿي سمجهيو. پريان چاچو بچايو چپ چاپ چنڊ ڏسندو رهيو. ڳوٺ تي نظرون اڇليندو رهيو. ”هي ٻٻر اهو ئي آهي. جنهن ۾ تون ۽ سکان لوڏ ٻڌي لڏنديون هيون.“ چاچي بچائي ان وقت خاموشي ٽوڙڻ جي ڪوشش ڪئي. جڏهن آئون سندس ڌيءَ سکان بابت سوچي رهي هيس. ٽي سال اڳ سکان ويم وگهي مري وئي هئي. چاچي بچائي جو هٿ جهلي پاڻي مان ٿڙندي، ٿاٻڙندي بند تائين الاءِ ڪيئن پهتيس. چاچو بخار ۾ هو، منهنجي چادر ته پهرين ئي آلي ٿي وئي هئي. پر پوءِ به کيس اهو چئي زوري ڍڪايم ته آلي چادر ڍڪيندي ته بخار جي شدت گهٽجي ويندي. هو وري انهيءَ تي ضد ڪري بيٺو ته ”امان! مٿي اگهاڙي ڪئمپ تي ڪيئن پهچندئين!؟ ماڻهو ڇا چوندا!؟ انهيءَ بحثا بحثي ۾ انهيءَ ڪئمپ تائين پهتاسون. جتي مننجي ڳوٺ جا سڀ رهواسي منتقل ٿي چڪا هئا. وڏي ڳوٺ جا ماڻهو به هتي ئي پهتل هئا. منهنجي ڳوٺ ۽ وڏي ڳوٺ وارن جي سالن کان هلندڙ دشمني هيءَ ڪئمپ دوستي ۾ تبديل ڪري چڪي هئي. سڀ گڏجي صلاح ڪري رهيا هئا ته ڍڳي گاڏي هٿ ڪجي، پر ڪيئن هٿ ڪجي!؟ ڪٿان ڪجي؟ ڇو ته لاش کي گهڻو ٽائيم ٿي چڪو هو.... لاش چاچي سومار جو هو. اسان جي ڳوٺ جو پراڻو پهريدار... ڪئمپ ۾ ئي ڪنهن زهريلي نانگ کائي ماري وڌو هئس. انهيءَ ساڳي رات ڪونئرو کي ٻارڙو ڄائو ڪئمپ ۾ منهنجي سهيلي ڪونئرو هڪ سال اڳ جڙئي سان پرڻي هئي. جنهن کي ڀوتار ٻني مان گاهه ڪرڻ جي ڏوهه ۾ جهلي پوليس هٿان تشدد ڪرائي هڏ گڏ ڀڃائي ڇڏيا هئا. جڙيو ويچارو اڃا به ٽنگ کان منڊڪائي هلي ٿو. اها رات ڪئمپ ۾ آٿتن دلاسن، ڏيندي اکين مان ڪٽي، صبح جو پنهنجو ڳوٺ ڪئمپ ۾ ڇڏي، پننجي ئي ٻين ڳوٺن ڏي نڪري ويس. سجاول ڪيئن پهتيس. جاتي تائين سفر ڪيئن رهيو، اهو لکڻ جي ضرورت ناهي. هلندي هلندي مون ڪيترائي امداد جي نالي نمائشي فوٽو سيشنز ڏٺا، ڪيترائي سٺا سرڪاري ڪم ڏٺا، بندن تي ڪئمپن ۾ جهيڙا ڏٺا. اهي به ڪيترائي ماڻهو ڏٺا، جن نالي نه ظاهر ڪرڻ جي شرط تي ماڻهن جي مالي مدد پئي ڪئي. کاڌ خوراڪ پئي پهچائي. ڪي ماڻهو ته فقط رات جو ظاهر ٿيندا هئا. ڪنهن هڪ شخص جي حوالي سامان ڪري گم ٿي ويندا هئا. ڪيترن هنڌن تي مون اهي همدردي ۽ حوصلي وارا منظر به ڏٺا، جن کي ميڊيا ڄاڻي واڻي Black out ڪيو، ڪيتريون تنظيمون رليف جي ڪم ۾ شامل ٿي ڏينهن رات ڪم کي لڳي ويون آهن .ميڊيا اها خبر ڏيڻ لاءِ تيار ناهي. ميڊيا اها خبر الائي ڇو نٿي ڏي ته پنهنجي سماج ۾ سماجي بهبود جو ڪيترو حصو بچيو آهي!؟
پر هن سڄي منظر ۾ مون کي سنڌ جي مالڪي ڪندڙ، يا دعويٰ ڪندڙ ڪنهن به پارٽي جي ڪا به ويلفيئر آرگنائيزيشن يا ويلفيئر ونگ منظم نموني ڪم ڪندي نظر نه آئي. ها! انهن جا ڪارڪن ضرور ڏٺم، جن پارٽين جي نمائندگي کي ظاهر پئي ڪيو، پر پارٽين وٽ ويلفيئر ۽ رليف جو تصور ڪهڙو آهي!؟ اهڙي صورتحال ۾ ماڻهن تائين پهچڻ کين ترت رليف ڏيارڻ لاءِ پارٽين اندر ڪو الڳ خودمختيار ادارو ڪهڙو آهي، سو مون کي ڪٿي به نظر نه آيو، جنهن جي شديد ضرورت آهي ۽ سنڌ جي حقن جي ڳالهه ڪندڙ سڀني تنظيمن کي هزارين ڏکيائين، وسيلن جي کوٽ جي عذر، بهانن هوندي به عام ماڻهن تائين پهچڻ جو هڪ اهم وسيلو آهي.
آئون سوچيندي رهيس، سوچيندي رهيس ته اخر اهو ڪهڙو سبب آهي جو پنهنجي پارٽين جي منشور ۾ ويلفيئر اسٽيٽ جي ڳالهه ور ور دهرائيندڙ، ان جي حق ۾ دليل ڏيندڙ سياسي پارٽيون پنهنجي صفن ۾ انهن ويلفيئر ونگن کي ڇو جاءِ نه ڏئي سگهيون آهن، جيڪي هنن ڏکين موقعن تي پارٽين جي نمائندگي به ڪن ته Rescue توڙي رليف جي مرحلي تي به اڳيان اچن. سنڌ ۾ اهڙي ڪا به تنظيم ناهي، جنهن کي پنجاهه ڪارڪن، ڊاڪٽر، يا رضاڪار ڊاڪٽر نه ملي سگهن. يا هزارين ڪارڪنن جي شڪل ۾ موجود پارٽين وٽ ايتري افرادي هوندي، جن جي تربيت ويلفيئر جي شعبي لاءِ ٿي سگهي، پر اسان وٽ ويلفيئر جو تصور شايد ”غير سياسي ٿيڻ، سان جوڙي رکيو ويو آهي. نتيجي ۾ سياسي پارٽين ۾ اهو ڪلچر جڙي ئي نه سگهيو آهي ۽ مون کي اڃا به نٿو لڳي ته اسان جون وڏيون توڙي ننڍيون پارٽيون هن آفتن جي تازي تاريخ مان ڪو سبق وٺي ان طرف وينديون به سهي. انهيءَ صورتحال ۾ تون علي قاضي جو سالن کان صحيح نموني مٿو کائي رهيو آهين ته ڪو سماجي ڀلائي جو ادارو قائم ڪر، جنهن وٽ ٻيو نه ته بيمارن کي اسپتالن تائين پهچائڻ لاءِ ايمبولينس ته هجي. ڪنهن ايمبوليسن ۾ فري موبائيل ميڊيڪل ڊسپينسري اهڙي هجي، جهڙي هن ڏکئي وقت ڊاڪٽر گلزار خواجه گهر واري سان گڏجي هڪ ڪئمپ کان ٻي ڪئمپ تائين هلائي رهيو آحي. ان ڪم جي شروعات جلال محمود شاهه ڪئي آهي. کيس جس هجي.