حيران هزارين مان نہ رڳو

چون ٿا ته ڪارل مارڪس (1818، 1883) جڳ مشهور جرمن فلاسفر جڏهن پنهنجو ڪتاب Das Kapital لکيو پئي ته سندس ملازم اچي ٻڌايو ته توهان جو پُٽ مري ٿو پيو، جنهن تي ڪارل مارڪس وراڻيو ته ڀلي مري وڃي مان هاڻي هڪ اهڙي پٽ کي جنم ٿو ڏيان جيڪو ڪڏهن به نه مرندو اهڙي طرح مولانا عبدالغفور “مفتون” همايونيءَ“ تنهنجي زلف جي بند ڪمند وڌا” جهڙيءَ ڪافيءَ کي جنم ڏئي سنڌي ادب کي اڻ مٽ تحفو ڏنو آهي. جيئن ته عالمي ادب جي اصول مطابق خاص ڪري شاعري جي ڪا به صنف جيڪا ڪنهن نظريي ڪنهن عقيدي يا ڪنهن مت ڀيد جي اصول تي تخليق ڪئي ويندي آهي سا ديرپا ثابت نه ٿي سگهندي آهي ليڪن ڏٺو وڃي ته مولانا عبدالغفور همايونيءَ جي هن ڪافيءَ عالمي اصول کي ڪنهن قدر شهه ڏني آهي ڇو ته ڪافي هر مڪتب فڪر جي اديبن شاعرن وٽ پنهنجي مڃتا ماڻي آهي. جنهنڪري امداد حسينيءَ مولانا همايونيءَ هن سڄي ڪافيءَ کي سون ۾ تورڻ لاءِ لکيو آهي وڌيڪ هن مان اندازو ڪري سگهون ٿا ته هن ڪافيءَ جي تتبع تي 80 کان مٿي شاعر متاثر ٿي طبع آزمائي ڪئي آهي ليڪن خان بهادر محمد صديق ميمڻ چواڻي ته مفتون جي درجي تائين ڪوبه شاعر پهچي نه سگهيو آهي. پروفيسر فدا حسين جي لاءِ ائين چوڻ ۾ ڪوبه وڌاءُ نه ٿيندو ته هن بغير ڪنهن ڏيک جي سنڌي ادب جي خاموش خدمتگاريءَ جو ثبوت ڏيندي نظم توڙي نثر جا هن وقت تائين 5 ڪتاب ڏئي پاڻ کي سرخرو ڪيو آهي. ان لئه چيو ويندو آهي ته فڪر جون منزلون انهن ماڻهن جي حصي ۾ اچن ٿيون جيڪي ماٺ ۾ مطالعو ڪن ٿا پروفيسر فدا حسين مڱڻهار جو هي ڪتاب تحقيق ۽ تاليف تي مشتمل آهي جنهن ۾ هن تحقيق واري حصي ۾ مولانا عبدالغفور “مفتون ”همايونيءَ جي سوانح عمريءَ ۾ جيڪي مطالعي وقت کيس ڪي جهول نظر آيا آهن انهن کي سائنسي تحقيق جي بنياد تي مڪمل سنوارڻ سڌارڻ جي پوري پوري ڪوشش ڪندي مختلف اديبن جي لکڻين جا حوالا ڏنا آهن تاليف واري حصي۾ لڳ ڀڳ 84 شاعرن جو ڪلام ۽ انهن جي سوانح عمري لکي آهي جيڪا مطالعي۽ محنت کان سواءِ لکي نٿي سگهجي هن قسم جي تحقيق توڙي تاليف اهي ماڻهو ڪري سگهندا آهن جن جي جيون ۾ ڪجهه نه ڪجهه ڪرڻ جو جنون لڪيل هوندو آهي هن ڪتاب لکڻ لاءِ پروفيسر فدا حسين کي چڱي جاکوڙ ڪرڻي پئي آهي جنهن لاءِ مختلف ڪتب خانن سان گڏوگڏ شاعرن ۽ اديبن جا دروازا کڙڪائڻا پيا هوندا جنهن کان سواءِ تحقيق ۽ تاليف جو ڪم ڪرڻ ناممڪن آهي منهنجي دعا آهي ٿه پروفيسر فدا حسين صاحب جي قلم ۾ الله تعاليٰ اڃان به وڌيڪ سگهه ڏي ۽ صحت ڪامل رکي ته جيئن ايندڙ نسلن لاءِ بهتر کان بهتر ڪتاب ڏيندو رهي آمين. 

ربنواز مير بحر
رٽائرڊ اِي ڊي او (ايجوڪيشن) سکر
پنوعاقل22 اپريل 2021ع