مفتي محمد ٻيرائي جو مولانا عبدالحليم ڪنڊويءَ کان تعليم حاصل ڪرڻ
مفتي محمدٻيرائي جو مولاناعبدالحليم ڪنڊويءَ وٽ روهڙيءَ۾ پڙهڻ جو ذڪر ملي ٿو. مولانا قاسمي صاحب مقالات قاسمي ۾ مفتي محمد ٻيرائي بابت لکن ٿا ته ابتدائي تعليم کان پوءِ کيس سندس مامو استاد العلماء مولانا عبدالحليم ڪنڊويءَ جي خدمت ۾ هن کي روهڙي وٺي ويو. هن اتي نه رڳو ظاهري علم پرايو پر روايت آهي ته باطني فيض به مولانا عبدالحليم صاحب کان پرايائين مولانا مرحوم روهڙيءَ مان فارغ ٿي ڳوٺ پهتو.
مولانا محمد قاسم سومرو سوانح حيات حضرت سائين ٻير وارا ۾ لکي ٿوته مولانا عبدالحليم صاحب آخري عمر ۾ روهڙيءَ ۾ اچي رهيو. درس تدريس جو ڪم اتي ڪندا هئا. حضرت مولانا مفتي محمد ٻيرائي مولان عبدالحليم صاحب جن وٽان تعليم جي تڪميل سان گڏ باطني فيض جون منزلون به طئي ڪيائين مفتي صاحب روهڙيءَ مان فارغ التحصيل ٿي ڳوٺ پهتو.
مفتي محمد ٻيرائي جي تعليم بابت چٽائي:
ڪتاب لاڙڪاڻو سڀيتا سندو ناڻو ۾ ڊاڪٽر غلام علي سانگي صاحب جن لکن ٿا ته، “ 29 ڊسمبر 1976ع تي قنبر تعلقي جي ڳوٺ ٻير ۾ مولانا عبدالڪريم قريشي سان سندن رهاڻ ٿي جنهن کيس ٻڌايو ته سندس وڏي ڏاڏي علامه محمد ٻيرائي مدرسي ڪنڊي بلوچستان ۾علامه حافظ عبدالحليم کان تعليم پرائي. ” ڊاڪٽر غلام علي صاحب هن معاملي جي هن طرح ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي. علامه مفتي محمد ٻيرائي جو جنم 1158هه برابر 1745ع قمبر سن جي حساب سان سندس عمر 115 سال بيهي ٿي جڏهن ته علامه عبدالحليم ڪنڊويءَ جي پيدائش 1191هه برابر 1777ع ۽ لاڏاڻو 125هه برابر 1438ع ان ليکي سندس عمر 63 سال آهي مذڪوره اپٽار ٻڌائي ٿي ته جڏهن استاد ڪنڊوي ڄائو تڏهن شاگرد ٻيرائي صاحب جي عمر 32 سال هئي. (جيڪڏهن ميان رياض ميڪڻ موجب مولانا ڪنڊوي جي ولادت وارو سال (1163 هجري) مڃجي ته پوءِ مفتي محمد ٻيرائي صاحب( جنم 1158هه) کانئس 5 سال عمر ۾ وڏو آهي(راقم الحروف) ساڳئي شاگرد ڪتاب المخزن الروايات 1236هه برابر 1801ع ۾ لکي تيار ڪيو ته شاگرد ٻيرائي صاحب جي عمر 56 سال هئي. ان ڪٿا مان سندس استاد ڪنڊويءَ صاحب 23 ورهين جي عمر سان مدرسي هالاڻيءَ مان علامه سيد محمد عاقل شاهه جي رهنمائي ۾ پڙهي 1800ع ۾ سند ورتي ۽ ساڳئي سمي مدرسو ڪنڊو بلوچستان کوليو.
1800 ۾ مدرسو ڪنڊو جاري ٿيو جنهن ۾ 55 سالن جي شاگرد پيراڻي صاحب ديني علوم جي سکيا وٺڻ شروع ڪري ته کيس تعليم ۾ پرائڻ (تحصيل ڪرڻ ۾) 15 سال لڳي وڃن ان روءِ سان هو 70 سال جي ڄمار ۾ تحصيل ڪري وٺي. ايتري وڏي عمر واري کي جوان ته نه تسليم ڪيو ويندو. ”(ڊاڪٽر غلام علي سانگي)
راقم الحروف موجب جڏهن علامه ٻيرائي صاحب ڪتاب مخزن الروايات 1216هه برابر 11801ع ۾ لکي تيار ڪيو جيڪو فقه ۽ فتوائن تي مشتمل آهي ان بياض جونالو آهي “مخزن الروايات في تصحيح مسائل العبادات والمعاملات ته ان وقت مدرسي ڪنڊي جي شروع ٿيڻ کي سال ش گذريو هو علامه مفتي ٻيرائي ان وقت به فتوائون صادر فرمائيندو هو ته پوءِ ڪيئن چئبو ته ابتدائي تعليم پوري ڪري وڌيڪ تعليم لاءِ مولانا ڪنڊوي جي مدرسي ۾ اچي داخل ٿيو. مفتي صاحب فتوائن جي هيٺان پنهنجي مهر به ثبت ڪندا هئا. ڪن مهرن تي 1216هه سن به لکيل آهي. مولانا محمد قاسم سومرو وڌيڪ پنهنجي ڪتاب ۾ هن طرح لکي ٿو ته، “ مخدوم محمد عاقل صاحب فيصل ۽ توائن جي سلسلي ۾ ضلعي لاڙڪاڻي جي شهر قنبر جي ڀرسان اچي لٿو چو ٿا ته پنهنجي معتقدن ۽ مريدن وٽ ڳوٺ ٻير ۾ لٿل هو. هن جي آمد جو ٻڌي مفتي محمد صاحب کي مولوين جي صورت ۾ڏسي مخدوم صاحب هن کان ڪي سوال پڇيا جنهن تي مفتي صاحب ٻرائي باصواب جواب ڏنا. مخدوم صاحب کٽ تان اٿي هن نوجوان مفتي محمد صاحب کي پٽ تان اٿاري پاڻ سان گڏ کٽ تي ويهاريو. ”
هتي ته 70 سالن جي عمر هوندي به کيس نوجوان سڏيو آهي. جيڪڏهن مفتي ٻيرائي جو مدرسي ڪنڊي نه بلڪ مولانا قاسمي ۽ مولانا محمد قاسم سومري موجب روهڙيءَمان مولانا عبدالحليم ڪنڊوي کان علم پرائڻ مڃجي ته پوءِ معاملو اڃا به پري پوندو. ڇاڪاڻ ته مولانا عبدالحليم ڪنڊوي صاحب 1838ع ۾ مدرسو همايون پنهجي شاگرد مولانا خليفي محمد يعقوب همايونيءَ جي حوالي ڪري پاڻ روهڙيءَ ۾ قاضين وٽ اچي رهڻ لڳو ۽ انهيءَ ئي سال يعني 1838ع ۾ وصال ڪري ويا. سندس وصال جي سال ۾ ڪوبه اختلاف ڪونهي. انڪري مفتي محمد ٻيرائي جو مولانا عبدالحليم ڪنڊوي کان ڪنڊي واري مدرسي مان فراغت حاصل ڪر واري مولانا عبدالڪريم قريشي مرحوم واري روايت ڀروسي جوڳي نظر اچي ٿي.