تصوف

روح الا عظم

ھي ڪتاب فقير عطا فولادي پاران فقير شمس الحق عطا فولادي جي نگراني ۾ سھيڙيو آھي.
حضرت فولاد علي فقير جو ڪتاب ”روح الا عظم“سنڌي ادب ۽ تصوف تي بي مثال ڪتاب آهي. هي ڪتاب تصوف جي راهه ۾ هڪ روشن مينار مثل آهي. هن ڪتاب ۾ فقير صاحب نھايت خوش اسلوبيءِ سان فقر، فقيري کانسواءِ علم الشريعت علم الطريقت ۽ علم الحقيقت ۽ علم المعرفت جي ڀليءَ ڀت تشريح ڪئي آهي. طلب طالب ۽ مطلوب جي منازل جون قرآن حديث نبوي ﷺ ۽ دلائل مثنوي مولانا جلال الدين روميءَ صاحب سان شرحون بيان ڪرڻ ۽ قدم بہ قدم هر هڪ ڏاڪي تي هلڻ قدم رکڻ ۽ جان نفس نادان جي گرفٽ کان بچائڻ عروج جي منزل تائين پهچڻ لاءِ واضح دليل شامل حال آهن.
Title Cover of book روح الا عظم

محمد عارف صوفي بهاولپوري

گولو شاهه نالي شاهاڻي مير سهراب خان جي حاضريءَ جو وڏو غلام هو. جيڪو هڪ دفعي وٽانئس ڪاوڙجي دائود پوٽو جج صاحب عرف صادق بادشاهه وٽ وڃي نوڪر ٿيو. هي شاهاڻي فقير. حضرت خويش خير محمد هيسباڻيءَ جو طالب هو. پاڻ هتي رياست ۾ فقير تاجن ۽ ڪلاهن ۽ گيڙوءَ جي پوشاڪن سان ڏٺا هئائين اتي ڪنهن کان پڇيائين ته هت بهاولپور ۾ ڪو فقير آهي. نوڪر چيس ته هتي محمد عارف نالي هڪ فقير آهي. فقيرمحمد عارف ڀلي پوشاڪ پائيندو هو. گهوڙي تي چڙهي گهمندو هو. مگر سندس نظر سيني ۾ هوندي هئي ڪيترا ماڻهو خوديءَ کان به نظر سيني ۾ ڪندا آهن. مگر فقير ائين نه هو گولا شاهه جڏهن کيس ڏٺو ته سمجهيائين ته هي ڪو دنيا جو ماڻهو آهي. جڏهن فقير محمد عارف ويجهو آيس. ته هي بيت چيائين.
دل به دست آور هرچه خواهي کن. حق نگهدار پس کج کلاهي کن
يعني دل تريءَ تي رک پوءِ جيڪي وڻيئي سو ڪر . حق نظر ۾ رک پوءِ ڏنگي ٽوپي ڀلي ڪر.
ان تي گولي شاهه چيس ته اسان کي اوهان جي ابتي پير ۽ رنگ جي خبر نه هئي معاف ڪجو ڪي فقير چشتي طريقي جا اهڙي اميراڻي لباس ۾ لڪل هوندا آهن.
اڳي سنڌ ۾ زاهدن ۽ عابدن کي به ماڻهو فقير چوندا هئا، پوءِ فقيرن بدناميءَ لاءِ گيڙوءَ جي پوشاڪ اختيار ڪئي مگر اندروني طرح اهي واصلي هوندا هئا. صوفي حيدري ظاهري پوشاڪ گيڙوءَ جي ۽ مٿي ۾ تاج پهريندا آهن. اڄوڪي وقت ۾ فقيري گيڙوءَ سان مشهور ٿي ويئي آهي. هاڻي جڳائي ته اڇو لباس پائجي اڇي لباس سان ڪوبه فقير ڪونه سمجهندو.

بيت مثنوي
دل چون باشد صافي از ذکار حق. همچون آئينه شود صافي دلق
دل اگر حق جي ذڪر سان صاف هوندي ته پوشاڪ به آئينه وانگر صاف هوندي
هرچه پوشد گوبپوش اورا روا اطلس وزربفت اورا شد سزا
جيڪو وڻيس سو پائي ان کي جائز آهي. پٽ ۽ ذري جي ڀرت سان به ڪپڙا ان کي لائق آهن
دل چون دست کلاه تاج دار. اوست شاهي گوبوداز دل نثار
دل تريءَ تي اچئي ته پوءِ ڪلاه ۽ تاج پاءِ پوءِ اهو بادشاهي جو مالڪ آهي توڙي دل تان قربان ٿيل هجي.
دل اندر دست نه آيد خرقه صوف شد خواري سرخ خلعت چون خوف
دل هٿ ۾ نه اچئي ته صوفي ڪپڙا يا ڳاڙها ڪپڙا خواري ۽ خوف کان اٿئي
سرخ رنگ بس نه آيد هيچ کار. دل بياور دل بيار
گيڙو پوشاڪ ڪنهن ڪم جي نه آهي. دل هٿ ڪر. دل هٿ ڪر دل هٿ ڪري آڻ
اي بغير دل بود بيکار جان نيست صوفي بيدرد اور ابخوان
اي ادا دل کانسواءِ جسم بيڪار آهي اهو صوفي نه آهي ان کي بيدرد سمجهه