عشق جي حقيقت
عشق جي بي پرواهي واري گفتار سان زمين زمن ملڪ فلڪ وڻ ٽڻ جهنگ جبل به ڏڪندا آهن. ڇڙو ڪوهه قاف کي حڪم ڪيائين ته ڪوئيٽا جو شهر ۽ سندس پسگردائي ناس ڪئي هئائين. عشق جي بي پرواهي جواهڙو حڪم آهي.
عاشق جو ڪهڙو حال آهي هر دم پيو مري ۽ جيئي. مرڻ ۽ جيئڻ ڇا جئين هجر تيئن وصل جيئن وصال تيئن هجر. توڙي وصال ته به ڦٽيل. هجر ۾ ته وڌيڪ ڦٽيل. هجر توڙي وصال ٻنهي ۾ نه سک آهي نه آرام آهي. ورئڻ به ٻن قسمن جو آهي هڪڙو روئڻ هجر جو ته ٻيو روئڻ وصال جو ٿيندو آهي. مثال جيئن ٻه وڇڙيل زالون پاڻ ۾ ملنديون آهن ته پاڻ ۾ ڀاڪرن پيو روئينديون آهن. هوڏانهن عين وصل ۾ هونديون آهن. گڏ واري وقت ۾روئڻ جو عجب آهي عشق وصل ۾ ڇو روئيندا آهن ڇو ته گذريل جدائي وارو ارمان ان وصل يعني ميلاپ ۾ ٿيندو اٿن ته ههڙي محبوب کان ڌار ڇو گذاريوسون.
دنيا عشق جو بت خانو عقبيٰ عشق جو ميخانو آهي. جيڪو ٻنهي کان نڪتو سو مردانو آهي. عشق جو طالب يگانو آهي. دنيا جو طالب بيگانو آهي دل عشق جو پيمانو آهي. جنهن دل وحدت جو شراب پيتو. سا دل آهي جنهن دل شراب وحدت نه پيتو سا دل نه پر گل آهي يعني خاڪ آهي.
بيت
دل بود مر آته جه ذوالجلال در دل صافي نمايد حق تعاليٰ
دل ذات ذوالجلال جو آئينو آهي صاف دل ۾ الله تعاليٰ ڏسڻ ۾ ايندو آهي
در حقيقت دل بود عرش عظيم که دارو ساکن بود رب العليم
حقيقت ۾ دل بود عرش اعظم ڇو ته ان ۾ رب اعظم رهندو آهي.
دل چه باشد لامکان يک گام او هر دم عالم گم شده در نام او
دل ڇا آهي جو لامڪان به ان جي هڪ وک آهي ٻيئي جهان ان جي نالي ۾گم آهن
دل بود مرعشق راجائي عجب، کاندر او آرام گير پاک رب
دل عشق جي عجب جاءِ آهي جو ان ۾ رب پاڪ آرام وٺندو آهي.
شرح دل رانيست گنجائش تمام . مي نه گنجد شرح دل رات قيام
دل جي تشريح جي اصل گنجائش نه آهي قيامت تائين دل جو بيان پورو نه ٿيندو.
شاهه دان دل راد گر رعيت بدان حکمران دل اندر او تالا مکان
دل کي بادشاهه ۽ ٻين کي رعيت سمجهه لا مڪان تائين دل جي حڪومت آهي.
قصه دل کوته دل رابيان پس به جوو الله اعلن بالصواب
دل جو قصه ۽ بيان مختصر ڪر.پوءِ وڃي ڳول وڌيڪ خدا ٿو ڄاڻي.
صوفي اهو آهي جيڪو دمن جي حفاظت ڪري، دمن جي حفاظت ڪندي جسم مان نڪري پوي عبد مان الله ٿي پوي. رسول خدا اسان جو هادي ۽ رهبر آهي اهو به صوفي هو جنهن ان احمد بلا ميم چيو يعني آءُ ميم کانسواءِ احد آهيان. موليٰ علي سائين به انا عرب بلا عين چيو يعني آءُ عين کان سواءِ رب آهيان شاهه منصور به انا الحق چيو. جو گهڻو مشهور آهي. بسطامي صاحب سبحاني مان اعظم شاني چيو يعني مان پاڪ ۽ وڏي شان وارو آهيان لوائي اعظم من لوائي محمد. يعني منهنجو جهنڊو مطفيٰ جي جهنڊي کان به وڏو هوندو هيءَ رمز جي ڳالهه آهي ڪو معنيٰ جو مالڪ ڄاڻندو بسطامي صاحب ان ڪري چيو جو فنا في الرسول جبروت کان مٿي عالم لاهوت ۾ فنا في الله ۾ وڃي فقير الله ٿي پيو. الوهيت جي منزل رسولي منزل کان هڪ درجو مٿي آهي. شمس الحق تبريزي صاحب اسجدوني چيو يعني مون کي سجدو ڪيو. قم باذني چئي مئي کي جيئرو ڪيائين. شيخ عطار نيشان پور ۾ من خدايم جو نعرو هنيو جنهن تي سندس سر لاٿو. ويو سر لهڻ کان پوءِ ڪاغذن جو دستو گهرائي پنهنجي رت مان قلم ٻوڙيندو بيسر نامون نالي ڪتاب لکيائين سر گوڏن تي رکي ڌڙ لکيو. اهو اثر رسول الله جي سبق ۾ هو جيڪو علم استاد ڄاڻندو آهي سو شاگردن کي سيکاريدو آهي. استاد عربي فارسي پڙهيل هوندو ته شاگردن کي به پڙهائيندو. دنيا سڀ درياه آهي جنهن ۾ لوڀ جي لهر ٿي وهي. طالبن تٿاهه موڙي چاڙهيون مڪڙيون جيڪو طالب هوندو سو. هن لوڀ کان بچي ويندو. نه ته ان دنيا جي درياه ۾ لکين وجود غرق ٿي ويا. جيڪو ٻڏو سو غرق ٿيو. جو تريو سو چڙهيو.