جارج آرويل ۽ اسپين جي گھرو ويڙه
آرويل ڀارت ۾ پيدا ٿيو ۽ پوليس ۾ نوڪري ڪندي چڱو وقت هندوستان ۽ برما ۾ گذاريو هئائين. هنِ اتي انگريز جي حڪمراني کي پنهنجين اکين سان ڏٺو. هن جيتوڻيڪ پوء اها نوڪري ڇڏي ڏني پر ان دوران هو اسان کيBurmese Days جي نالي سان هڪ شاهڪار ناول ڏيئي ويو جنهن ۾ مختلف ڪردارن وسيلي ھن برما جي ماڻهن جي غربت، ڪسمپرسي ۽ انگريزجي مٿڀرائپ جي احساس، سامراجيت ۽ حڪمراني جي طريقن کي نهايت خوبصورتي سان چٽيو آهي. پنهنجي ئي حوالي سان هن ٻين مضمونن ۾ اهو به ڏيکاريو آهي ته ماڻهو اتي انگريز سان ڪيتري نفرت ڪن ٿا ۽ موقعي ملڻ تي سندن بيعزتي ڪرڻ کان به نه ٿا رهن.
آرويل رڳو فڪشن جو ليکڪ ناهي رهيو. نان فڪشن جي حوالي سان به سندس ڪيئي مضمون ۽ ڪتاب آهن. تازو منهنجي مطالعي ۾ سندس ڪتاب Homage to Catalonia رهيو آهي. هي ڪتاب 1936 جي اسپين جي گھرو ويڙه جي حوالي سان آهي جنهن ۾ آمريڪي ليکڪ ارنيسٽ هيمنگوي سان گڏ يورپ جي ترقي پسند ۽ فاشسٽ مخالف ماڻهن جو هڪ وڏو تعداد شريڪ هو. انهن ماڻهن جي اتي وڃڻ جو هڪ وڏو ڪارڻ اهو هو ته ان وقت جرمني، اٽلي ۽ يورپ جا مختلف ملڪ هٽلر ۽ مسوليني جهڙن فاشسٽ حڪمرانن جي حڪمراني هيٺ هئا. اهڙي ريت اسپين جي جمهوري حڪومت سندن لاء اميد جو هڪ ڪرڻو هئي جنهن کي جنرل فرانڪو جي فاشزم کان بچائڻ انهن پنهنجو فرض سمجھيو ٿي. اسپين ان وقت بنيادي طور تي هڪ زرعي ملڪ هو. زمين گھڻو ڪري وڏن زميندارن جي ملڪيت هئي ۽ هارين جي حيثيت غلامن واري هئي. جنرل فرانڪو کي انهن وڏن زميندارن جو ئي نمائندو سمجھيو ويو ٿي جنهن کين جمهوري حڪومت جي سڌارن کان بچائڻ چاهيو ٿي. اهڙي ريت مقصد اسپين ۾ انقلاب نه پر جمهوري حڪومت جو بچاء هو. آرويل، جيڪو پنهنجوپاڻ کي سوشلسٽ سڏائي ٿو هڪ صحافي جي حيثيت ۾ اسپين جي شهر بارسلونا ۾ داخل ٿيو هو ته جيئن اتان جي صورتحال کي ڏسي ۽ ان جو جائزو وٺي سگھجي. سندس چوڻ آهي ته هتي معاملو جمهوري حڪومت کي بچائڻ کان وڌيڪ انقلاب جي صورت اختيار ڪري چڪو هو. ڪارخانا مزدورن جي ملڪيت بڻجي چڪا هئا، ٻنيون هارين جون اجتماعي ملڪيت بڻجي چڪيون هيون. وڏا زميندار ۽ سرمايا دار اتان ڀڄي چڪا هئا. حڪومت جو اختيار ڄڻ ته نالي ماتر هو. مختلف سياسي جماعتن پنهنجيون ڌار ڌار مليشيائون ٺاهي ڇڏيون هيون. آفيسر ۽ سپاهي جو هڪ ئي يونيفارم ۽ هڪ جيتري ئي پگھار هئي. ڪو ڪنهن کي سيلوٽ ڪرڻ ۽ تعظيم ڏيڻ جو پابند نه هو. هوٽلن ۾ بيرن کي جيڪڏهين ٽپ ڏبي هئي ته اهي اوهان کي عجيب نظرن سان ڏسندا هئا. اها سندس لاء ڄڻ ته هڪ نئين ۽ آدرشي صورتحال هئي جنهن کيس اهو اتساه ڏنو ته ڇو نه پاڻ ان جو حصو بڻجي ۽ ان عمل کي اڳتي وڌائڻ ۾ ڀاڱي ڀائيوار ٿجي. ان وقت اسپين جي ڪميونسٽ پارٽي سميت کاٻي ڌر جون گھڻيون جماعتون ڪم ڪري رهيون هيون جن ان سڄي صورتحال کي پنهنجي پنهنجي نڪته نظر سان ڏٺو ٿي. آرويل جو چوڻ آهي ته هن شروع ۾ انهن جماعتن جي نظرئي، سندن سياسي حڪمت عملي ۽ اختلافن تي گهڻو توجھ نه ڏنو هو. هن بس اهو سمجھيو ٿي ته انهن سڀني جو گڏيل مقصد اسپين کي فاشزم کان بچائڻ آهي جيڪو پڻ سندس پنهنجو مقصد به هو. ان ڪري ڪنهن هڪ يا ٻي جماعت سان گڏجڻ سندس لاء ڪو نظرياتي مسئلو نه هو. ان خيال جي ڪري کيس ان وقت جنهن جماعت وڌيڪ متاثر ڪيو ۽ جنهن جو ان وقت بارسلونا ۾ چڱو خاصو اثر رسوخ هو ان جي تحت ڪم ڪندڙ مليشيا ۾ پاڻ کي رجسٽر ڪرائي ڇڏيائين. پر ان جي باوجود هو اسپين ۾ رهڻ جي سڄي عرصي دوران ان جماعت جو باقاعدي ميمبر نه ٿيو. هو محاذ تي وڃڻ لاء گھڻي عرصي تائين انتظار ۾ هو. هٿيارن، يونيفارم ۽ ٻئي ضروري سامان جي کوٽ واضح طور محسوس ٿئي پئي. انهن بيرڪن ۾ رهندي هو پنهنجو هڪ ٻيو مشاهدو ٻڌائي ٿو ته شهر ۾ کاڌي پيتي جي شين جي واضح کوٽ محسوس ٿئي پئي. انهن شين کي حاصل ڪرڻ لاء ماڻهن جون وڏيون قطارون لڳل هجن ٿيون پر بيرڪن ۾ مليشيا جي سپاهين لا۽ جام ماني هجي ٿي جنهن مان گھڻي زيان پڻ ٿئي ٿي. گھڻن ماڻهن جو پنهنجن ٻارن کي مليشيا ۾ شامل ڪرائڻ جو هڪ مقصد سندن لاء کاڌي پيتي جي شين جو حصول به هو. نيٺ هڪ ڊگھي انتظار کان پو۽ آرويل کي ٻين سپاهين سان گڏ محاذ تي موڪليو وڃي ٿو.