مختلف موضوع

ڳالھيون ڪتابن سنديون

رئوف نظاماڻي جو ڪتاب ”ڳالھيون ڪتابن سنديون“، سنڌيءَ ۾ پنھنجي نوعيت جو منفرد ڪتاب آھي، جيڪو سندس مطالعي ھيٺ آيل ڪتابن تي تبصرن تي مشتمل آھي. ڪتاب ۾ ڪل 92 مضمون آھن، جن ۾ 80 کن ڪتابن تي تبصرا آھن. جن ليکڪن جي ڪتابن تي تبصرا ڪيا ويا آھن سي بہ ادب، صحافت ۽ سياست سميت مختلف ميدانن جا تمام وڏا نالا آھن. انھن ۾ جارج آرويل، آرٿر ڪوئسلر، سولزي نٽسن، ارونڌتي راءِ، نجيب محفوظ، طحهٰ حسين، ايلف شفق، ازبل آلندي، رابرٽ فسڪ، ايم ايڇ پنھور، محمد حنيف ۽ طاھر بن جلون شامل آھن. انھيءَ کانسواءِ ھن ڪتاب ۾ اردو ۽ سنڌيءَ جي ڪافي ڪتابن تي تبصرو آھي، جن جي ليکڪن ۾ نور ظھير، فھميدہ رياض، انتظار حسين، جميلہ ھاشمي، جمال نقوي، خالد طور، رسول بخش پليجي، شاھ محمد پيرزادي، انور ابڙي، چندر ڪيسواڻي، رسول ميمڻ، قاسم ميرجت، شبير شر ۽ منور سراج سوڌو ٻيا ليکڪ شامل آھن.

Title Cover of book ڳالھيون ڪتابن سنديون

ڊاڪٽر طٰحيٰ حسين جي آتم ڪٿا

The Days مصر جي نامياري ليکڪ طاحا حسين جي آتم ڪٿا آهي. هو گھڻن حوالن سان هڪ غير معمولي شخص هو. ننڍپڻ ۾ حجام، جن کي ان وقت سرجن جي حيثيت به حاصل هئي، جي غلط علاج جي ڪري پنهنجي بينائي کان محروم ٿي ويو هو. هو مٿئين مصر جي هڪ ڳوٺ سان تعلق رکندڙ گھڻن فردن واري هڪ غريب خاندان جو فرد هو. سندس بينائي نه هئڻ جي ڪري اهو سمجھيو ويو هو ته هو محدود مذهبي تعليم ئي حاصل ڪري سگھندو ۽ هڪ مذهبي عالم طور پنهنجو گذارو ڪندو. پر هن پنهنجي ذهانت ۽ ڪوششن سان ان ڳالھه کي غلط ثابت ڪيو. هو مصر ۾ قائم ٿيل پهرين يونيورسٽي جو پهريون گريجويٽ ۽ ان جو پهريون مصري ڊين هو. ان کانسواء هو پهريون مصري هو جنهن کي ادب جي نوبل ايوارڊ لاء پڻ نامزد ڪيو ويو هو. هن سٺ کان وڌيڪ ڪتاب ۽ گھڻا مضمون لکيا. سياسي، سماجي ۽ تعليمي سرگرمين ۾ شامل رهيو ۽ گھڻن مخالفتن کي منهن ڏنائين. هو پاڻ کي نابينا نه سمجھندو هو ۽ نه ئي پڙهائي جو نابينائن وارو طريقو اختيار ڪيائين. هو ڪلاس ۾ ليڪچر ٻڌڻ ۽ پنهنجي ڪنهن دوست يا ٻئي ڪنهن همراه جي ڪتاب پڙهي ٻڌائڻ وسيلي پنهنجي تعليم کي اڳتي وڌائيندوھو.
هي آتم ڪٿا اصل ۾ ٽن ڪتابن جو مجموعو آهي. پهريون ڪتاب سندس ننڍپڻ جي حوالي سان آهي جيڪو هن ڳوٺ ۾ تعليم حاصل ڪندي گذاريو. ٻيون ڪتاب گھڻي ڀاڱي سندس جامعه ازهر ۾ تعليم ۽ اتي گذاريل ڏينهن جي حوالي سان آهي. هتي هو تعليم ته حاصل ڪري ٿو پر هڪ ته اڪيلائي جو شڪار هجي ٿو ۽ ٻيو ته پڙهائي جي طريقه ڪار ۽ ان جي مواد مان مطمئن نه ٿو هجي ۽ کيس ڪو اتساه نه ٿو ملي. هتي بس سندس ڏينهن ائين ئي گذرندا رهن ٿا. هو هتي مختلف استادن جي ويجھو هجي ٿو جڏهين ته مختلف استادن سان سندس مختلف مسئلن جي حوالي سان اختلاف پڻ پيدا ٿين ٿا. ان دوران قاهره ۾ اوله جي طرز تي تعليم ڏيندڙ پهرين يونيورسٽي قائم ٿئي ٿي جتي جديد تعليم ڏني وڃي ٿي. هو هتي تاريخ، ادب ۽ فلسفي تي مختلف ڪلاس اٽينڊ ڪري ٿو ۽ کيس هڪ اتساه ملي ٿو ۽ لڳي ٿو ته اهو ازهر کان بلڪل مختلف آهي جتي ماڻهو کي رڳو هر ڳالھہ کي جيئن جو تيئن مڃڻو نه ٿو پئي پر ان کي تنقيدي نڪته نظر سان ڏسڻ ۽ سوال ڪرڻ جي پڻ اجازت آهي. ان دوران هو ازهر مان عالم جي ڊگري جو ڪورس پورو ڪري ٿو پر انٽرويو ڪاميٽي کيس ازهر جي شيخ جي چوڻ تي فيل ڪري ڊگري ڏيڻ کان انڪار ڪري ڇڏي ٿي.
اهڙي ريت سندس دلچسپي ازهر مان ختم ٿي وڃي ٿي ۽ پنهنجي پوري توجھه يونيورسٽي جي تعليم تي ڏئي ٿو. هتي هو فرانسيسي ٻولي ۽ يوناني ۽ لاطيني تاريخ سکڻ شروع ڪري ٿو. کيس خبر پئي ٿي ته يونيورسٽي شاگردن جو هڪ وفد تعليم حاصل ڪرڻ لاء فرانس موڪلي رهي آهي. هو ان وفد ۾ شامل ٿيڻ لاء يونيورسٽي کي لکي ٿو ۽ ان ۾ پنهنجي فرانسيسي ٻولي سکڻ وغيره متعلق ٻڌائي ٿو پر شروع ۾ سندس اها درخواست رد ڪئي وڃي ٿي. پوء کيس چيو وڃي ٿو ته جيڪڏهين هو ڊاڪٽريٽ جي ٿيسز ۾ ڪامياب ٿيو ته کيس فرانس موڪليو ويندو. پنهنجي لاڳيتي ڪوششن سان هو ان امتحان ۾ به ڪامياب ٿئي ٿو ۽ سندس نالو انهن ٽن ماڻهن ۾ شامل ڪيو وڃي ٿو جن کي يونيورسٽي پاران فرانس موڪليو ويندو. سڀ تيارين مڪمل ڪرڻ کانپوء پهرين مهاڀاري جنگ جي شروع ٿيڻ جي ڪري يونيورسٽي پاران فرانس ۾ موجود مصري شاگردن کي واپس گھرايو وڃي ٿو ۽ سندس اوڏانهن وڃڻ به ملتوي ٿي وڃي ٿو. نيٺ حالتن ۾ سڌارو اچي ٿو ۽ هو فرانس پهچي ٿو پر ڪجھ عرصي کانپوء يونيورسٽي پاران مالي حالتن جي ڪري شاگردن کي واپس گھرايو وڃي ٿو جنهن ۾ هو به شامل هجي ٿو پر ڪجھ عرصي کانپوء کيس وري فرانس موڪليو وڃي ٿو جتي هو مختلف ڪورس ۽ پنهنجي ڊاڪٽريٽ وغيره مڪمل ڪري ٿو.هتي ئي سندس پيار هڪ فرانسيسي ڇوڪري سان ٿئي ٿو جيڪا سندس لاء ڪتابن پڙهڻ جو ڪم ڪندي هئي ۽ پوء ان سان ئي شادي ڪري ٿو.
مصر جي آزادي جي حوالي سان هو گھڻو پرجوش هجي ٿو. ان حوالي سان هو آزادي لاء جدوجهد ڪندڙ اهم سياسي جماعت وفد جي اڳواڻن جي ويجھو هئڻ جي باوجود انهن سان گھڻين ڳالھين ۾ متفق نه ٿو هجي. پنهنجي هڪ آزاد رائي رکندڙ ماڻهو جنهن جي ڪري کيس مذهبي انتها پسندن سميت گھڻن بااثر ماڻهن، جن مختلف موقعن تي سندس مدد به ڪئي هئي ۽ موٽ ۾ کانئس تابعداري جي توقع به رکن پيا، جي مخالفت کي منهن ڏيڻو پئي ٿو. هڪ آزاد منش ماڻهو جنهن پنهنجي نموني ۽ مرضي سان پنهنجي زندگي گذاري ۽ پنهنجي بينائي نه هجڻ کي پنهنجي ڪمزوري بڻجڻ نه ڏنو.