هڪ صحافي جي ڪٿا
کيس ٽائيمز لندن جهڙي هڪ وڏي نالي واري اخبار ۽ وڏي پگھارواري نوڪري ڇڏي ان جي ڀيٽ ۾ هڪ گھٽ حيثيت ۽ گھٽ پگھار واري اخبار انڊپينڊنٽ ۾ ڇو وڃڻو پيو. ان متعلق هو ٻڌائي ٿو ته اخبارن جي مالڪن جا پنهنجا مفاد هوندا آهن ۽ اهي رڳو هڪ خاص حد تائين ئي دٻاء سهي سگھندا آهن. خاص طور جڏهين معاملو وڏين طاقتن، ملڪن ۽ بااثر سياسي اڳواڻن جي حوالي سان هجي. ٽائمز جي پراڻن مالڪن نقصان ۾ وڃڻ ۽ ڏيوالي ٿيڻ کانپوءِ اخبار وڪڻي ڇڏي هئي. نون مالڪن جا پنهنجا مفاد هئا ۽ اهي ڪوبه اهڙو جوکم کڻڻ لاء تيار نه هئا جنهن سان کين نقصان ۽ طاقتور ڌرين جي ناراضگي کڻڻي پئي. ايران عراق جنگ دوران فسڪ ٻنهي ملڪن جي محاذ تي موجود هو. ان وقت هڪ لحاظ کان آمريڪا به ڄڻ عراق پاران جنگ ۾ شامل ٿي ويو هو. ان وقت نار ۾ موجود آمريڪي جنگي بحري جهاز بندر عباس کان دبئي ويندڙ ايران جي هڪ مسافر بردار جهاز کي، جنهن ۾ 290 مسافر سوار هئا، ميزائل هڻي تباه ڪري ڇڏيو هو جنهن ۾ سڀ مسافر مري ويا هئا. آمريڪا جو موقف اهو هو ته اهو جهازهيٺانهين ڏانهن اچي رهيو هو ۽ ان جو مقصد بحري جهازتي آپگھاتي حملو ڪرڻ هو ۽ ساڳي وقت پائلٽ انهن جي تنبيهن جو جواب نه ڏنو هو. فسڪ پنهنجي تحقيق جي بنياد تي ان سڀڪجھ کي غلط ثابت ڪيو ۽ ٻڌايو ته جهاز هيٺانهين ڏانهن نه پر مٿي وڃي رهيو هو ۽ اها بندر عباس کان دبئي جي روزانا جي معمول جي فلائيٽ هئي. اخبار پاران سندس ان رپورٽ کي شروع ۾ ان ڪري نه ڇاپيو ويو ته ان سان آمريڪي موقف جي نفي ٿي ٿي ۽ پوء هڪ ٻن ڏينهن کانپوء ان کي ڪاٽي اندرين صفحن تي ڇاپيو ويو. هن ان ڳالھہ کي پنهنجي عزت نفس جي خلاف سمجھيو ۽ اهو بهتر ڄاتو ته اهڙي جاء تي ڪم ڪجي جتي ڀلي پگھار گھٽ هجي پر ماڻهو جي عزت نفس متاثرنه ٿئي.
هن وقت هو انڊپينڊنٽ اخبار سان لاڳاپيل آهي. هن رڳو اخباري رپورٽنگ ناهي ڪئي پر مختلف ڪتاب پڻ لکيا آهن جيڪي تاريخي دستاويز آهن. سندس هي ڪتاب The Great War for Civilization:The Conquest of the Middle East ڄڻ وچ اوڀر جي جديد تاريخ آهي، جنهن جو هو اکين ڏٺو شاهد رهيو آهي. ان سلسلي ۾ هن مختلف ملڪن جو سفر ڪيو آهي، گھڻن اڳواڻن سان روبرو مليو آهي ۽ انيڪ ڪتابن مان مدد ورتي آهي. وچ اوڀر سان سندس تعلق ان ڪري به آهي ته هن جو پنهنجو هڪ اهڙي ملڪ سان تعلق آهي جيڪو انگلنڊ جي نوآبادي رهيو آهي ۽ جنهن کي ورهاست ۽ گھرو ويڙه جا ڏک سهڻا پيا آهن.
سندس پيءُ پهرين مهاڀاري جنگ ۾ اتحادين پاران اولهندي محاذ تي وڙهيو هو. پنهنجي پيءُ متعلق سندس چوڻ آهي ته هو منجھيل سٽ هو ۽ کيس سمجھڻ ڏاڍو ڏکيو هو. ڪڏهين ته هو ڏاڍو مٺو هوندو هو ۽ ڪڏهين ساڻس ڳالھائيندي ڊپ پيو ٿيندو هو. هن پهرين شادي پنهنجي پسند تي ڪئي هئي پر ان عورت ساڻس وفا نه ڪئي ۽ کيس ڇڏي هلي ويئيِ. پوءِ هن پاڻ کان گھڻي ننڍي رابرٽ جي ماءُ سان شادي ڪئي. جيتوڻيڪ سندس وفات کانپوءِ جيڪي سندس خط مليا انھن مان سندس پنهنجي زال سان محبت ظاهر ٿئي ٿي پر عام زندگي ۾ سندس رويو ساڻس ڏاڍو سخت هوندو هو. ايستائين ته جڏهين وڏي عمر ۾ هو بيمار ٿي اسپتال ۾ داخل ٿيو ته هن اتي وٽس وڃڻ به گوارا نه ڪيو.
سندس وفات کانپوءِ رابرٽ سندس ماضي متعلق کوجنا شروع ڪئي.ِ سندس فوٽو ۽ خط هٿ ڪيا ۽ ساڳي وقت سرڪاري ريڪارڊ کي پڻ ڏٺو. سندس پي جنگ دوران فرانس ۾ رهيو هو. هو انهن شهرن ۽ جاين ڏي ويو، جن متعلق سندس پي کيس ٻڌايو هو ۽ جن جو تصويرن ۽ خطن وغيره ۾ ذڪر هو. فرانس ۾ هڪ ڀيرو ڄڻ وچ اوڀر وري اچي سندس آڏو بيهي ٿو. جنهن شهر ۾ سندس پي رهندو هو ان شهر مان اٽڪل اٺ سو سال اڳ صليبي جنگن لاءِ يروشلم کي فتح ڪرڻ لاء هزارين ماڻهو وچ اوڀر ڏانهن نڪتا هئا. انهن مان گھڻا اتان جي مختلف ملڪن ۾ مستقل طور رهي پيا هئا. لبنان جي حوالي سان کيس ذهن ۾ اچي ٿو ته اتان جي مارونائيٽ عيسائين جي گھڻائي انهن ماڻهن جو اولاد آهي. سندس پي کيس ٻڌايو هو ته کيس انگريز فوج جي هڪ ڀاڄوڪڙ آسٽريلوي رنگروٽ کي گولي هڻندڙ دستي جي ڪمان ڪرڻ لاء چيو ويو هو پر هن اهو ڪم ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو هو. رابرٽ جي اندر جو صحافي ان ڳالھہ کي ائين ئي قبول ڪرڻ لاء تيار نه ٿو هجي. هو ان ڳالھہ جي کوجنا ڪري ٿو. سرڪاري ريڪارڊ ڏسي ٿو ۽ فرانس ۾ ان هوٽل ۾ وڃي ٿو جتي اهو آسٽريلوي رهندو هو. هو ان نتيجي تي پهچي ٿو ته سندس پي کيس صحيح ڳالھہ ٻڌائي هئي. کيس فرانس ۾ اها پڻ خبر پئي ٿي ته هتي جنگ دوران چينين کي وڏي تعداد ۾ مزدورن جي طور سڙڪن ۽ پلن وغيره ٺاهڻ جي ڪم لاء آندو ويو هو جن کي قلي چيو ويندو هو. انهن کي ڪئمپن ۾ خاردار تارون هڻي واڙيو ويندو هو ۽ محافظ سندن نگراني ڪندا هئا. اهڙي هڪ چيني سان هڪ جهيڙي ۾ سندس پي کي نرڙ تي چاقو لڳو هو جنهن جو نشان سندس نرڙ تي اڃا باقي هو ۽ ان چيني کي هن گولي هڻي ماري ڇڏيو هو.
وچ اوڀر جي موجوده صورتحال جي مختلف پاسن کي سمجھڻ لاء هي هڪ تفصيلي ۽ ضروري ڪتاب آهي.