مختلف موضوع

ڳالھيون ڪتابن سنديون

رئوف نظاماڻي جو ڪتاب ”ڳالھيون ڪتابن سنديون“، سنڌيءَ ۾ پنھنجي نوعيت جو منفرد ڪتاب آھي، جيڪو سندس مطالعي ھيٺ آيل ڪتابن تي تبصرن تي مشتمل آھي. ڪتاب ۾ ڪل 92 مضمون آھن، جن ۾ 80 کن ڪتابن تي تبصرا آھن. جن ليکڪن جي ڪتابن تي تبصرا ڪيا ويا آھن سي بہ ادب، صحافت ۽ سياست سميت مختلف ميدانن جا تمام وڏا نالا آھن. انھن ۾ جارج آرويل، آرٿر ڪوئسلر، سولزي نٽسن، ارونڌتي راءِ، نجيب محفوظ، طحهٰ حسين، ايلف شفق، ازبل آلندي، رابرٽ فسڪ، ايم ايڇ پنھور، محمد حنيف ۽ طاھر بن جلون شامل آھن. انھيءَ کانسواءِ ھن ڪتاب ۾ اردو ۽ سنڌيءَ جي ڪافي ڪتابن تي تبصرو آھي، جن جي ليکڪن ۾ نور ظھير، فھميدہ رياض، انتظار حسين، جميلہ ھاشمي، جمال نقوي، خالد طور، رسول بخش پليجي، شاھ محمد پيرزادي، انور ابڙي، چندر ڪيسواڻي، رسول ميمڻ، قاسم ميرجت، شبير شر ۽ منور سراج سوڌو ٻيا ليکڪ شامل آھن.

Title Cover of book ڳالھيون ڪتابن سنديون

رابرٽ فسڪ جون اساما بن لادن سان ملاقاتون

رابرٽ فسڪ بيروت ۾ هو ته کيس نياپو مليو ته هڪ اهم شخصيت ساڻس ملڻ چاهي ٿي. هن شروع ۾ ان ڳالھه کي لنوائي ڇڏيو. پر جڏهين ٻيهر کيس ان لاء چيو ويو ته هو ان لاء راضي ٿيو ۽ کيس خبر پيئي ته اها شخصيت اساما بن لادن جي هئي جيڪو ان وقت سوڊان جي شهر خرطوم ۾ هو. اساما افغانستان ۾ هڪ ڊگھو عرصو گذارڻ کانپوء افغان مجاهدين جي گروهي ويڙه کان بيزار ٿي سعودي عرب موٽي آيو هو. پرآگسٽ 1990 ۾ عراق جي ڪويت تي حملي کانپوء هن سعودي عرب ۾ آمريڪي فوجن جي موجودگي جي مخالفت ڪئي ۽ نتيجي ۾ کيس ملڪ ڇڏي 1992 ۾ سوڊان وڃڻو پيو جتي ان وقت سندس دوست حسن ترابي صدر هو. اساما کي ان وقت ويه ڪروڙ پائونڊ کان وڌيڪ جو ورثو مليو هو. هن سوڊان جي معيشت جي مختلف شعبن ۾ وڏي پئماني تي سيڙپ ڪئي. هن اتي سڙڪون ٺهرايون، زراعت ۽ گھڻين صنعتن ۾ سيڙپ ڪئي. خرطوم ۾ جيتوڻيڪ وٽس گھڻا فليٽ ۽ بنگلا وغيره هئا پر هو سادگي سان پنهنجين چار زالن ۽ ٻن گھوڙن سان زندگي گذاريندو هو. عام تاثر اهو هو ته افغانستان مان گھڻا عرب ويڙهاڪ ساڻس سوڊان آيا هئا ۽ هو هتان عالمي دهشت گردي جو نيٽ ورڪ هلائي رهيو هو ۽ سوڊان جي حڪومت ملڪ جي ڏکڻ ۾ پنهنجن عيسائي مخالفن سان جنهن جنگ ۾ رڌل هئي ان لاء اسلامي گروهن جي ڪارڪنن جي تربيت ڪري رهيو هو. پر جڏهين فسڪ ان متعلق سوال ڪيو ته سندس چوڻ هو ته اهڙي ڪا به ڳالھہ ناهي. آئون هتي رڳو سوڊان جي ترقي ۾ هٿ ونڍائي رهيو آهيان. سوڊان جي حڪومت پڻ ان ڳالھہ کان انڪار ٿي ڪيو ته هو ڪو دهشت گردي جي ڪارواين ۾ ملوث هو. سندن چوڻ هو ته اسان جي انٽيليجينس سندس سرگرمين تي ڪڙي نظر رکي ٿي ۽ کيس اهڙين سرگرمين جي اجازت نه ٿي ڏني وڃي. هونئن جيڪڏهين ائين هجي ها ته خرطوم ايڏو وڏو شهر ناهي جتي اها ڳالھه لڪي سگھي ها. فسڪ جو چوڻ آهي ته هن جڏهين انٽرويو ٿي ورتو ته اساما جي چوڌاري مختلف عرب ملڪن ۽ سوڊان جي انٽيليجينس جا ماڻهو موجود هئا. سندس هڪ سوال تي هڪ همراه، جيڪو شايد انٽيليجينس جو ئي ماڻهو هو، کيس ڇنڀيندي چيو ته گھڻو ٿي ويو. ۽ هاڻي بس ڪر. ان تي اساما ڪو رد عمل نه ڏيکاريو ۽ ماٺ ڪري پنهنجن ساٿين سان اٿي هليو ويو. فسڪ هڪ سرڪاري دعوت ۾ شريڪ هو جنهن ۾ مختلف ملڪن جا سفارتڪار وغيره به شريڪ هئا. ان دعوت کانپوء ٻيڙي ۾ نيل جي سير ڪندي حسن ترابي کيس چيو ته سوڊان جي حڪومت مضبوط ناهي ۽ ڪنهن وڏي بحران کي منهن نه ٿي ڏيئي سگھي.
آفريڪا جي ڪجھ ملڪن ۾ بم ڌماڪن کان پوءِ 1996 ۾ آمريڪا پاران سوڊان جي حڪومت کي اساما کي نيڪالي ڏيڻ لاءِ چيو ويو. سوڊان آمريڪا کي انڪار نه پئي ڪري سگھيو. ان کيس سعودي عرب يا آمريڪا موڪلڻ چاهيو پر انهن ٻنهي ملڪن مان ڪوبه کيس وٺڻ لاء تيار نه هو. نيٺ اهو فيصلو ٿيو ته جيڪڏهين هو افغانستان وڃڻ چاهي ٿو ته کيس وڃڻ ڏيو. اساما جو چوڻ هو ته اهڙي ريت سوڊان جي حڪومت ساڻس دوکو ڪيو ۽ کيس ڄڻ ته پٺ ۾ ڇرو هنيو. اهڙي ريت هتان 1996 ۾ هو افغانستان هليو ويو جتي ان وقت طالبان جي حڪومت هئي. ان سان مالي طور به کيس گھڻو نقصان کڻڻو پيو.
فسڪ کي هڪ ڀيرو ٻيهر بيروت ۾ اهو نياپو ملي ٿو ته جنهن شخص جو اوهان خرطوم ۾ انٽرويو ڪيو هو اهو اوهان سان وري ملڻ چاهي ٿو. کيس اها خبر هجي ٿي ته اساما افغانستان ۾ آهي. هو پڇي ٿو ته ان سان ڪيئن ملي سگھجي ٿو. کيس چيو ٿو وڃي ته هو جلال آباد پهچي جتي ساڻس رابطو ڪيو ويندو. هو اتي پهچي هڪ هوٽل ۾ رهي ٿو. ڪجھ ڏينهن جي انتظار ۽ پڇا ڳاڇا کانپوء هڪ ڏينهن سندس ڪمري جي دروازي تي ٺڪ ٺڪ ٿئي ٿي ۽ پڇا ڪرڻ تي کيس چيو وڃي ٿو ته هيٺ لابي ۾ اچ توسان ڪو شخص ملڻ چاهي ٿو. اهو شخص کيس پنهنجي پويان اچڻ لاء چئي ٿو. هڪ ويران ڪمپائونڊ ۾ هڪ پڪ اپ بيٺل هجي ٿي جنهن ۾ ڪلاشنڪوف ۽ هينڊ گرينيڊ وغيره سان ٽي هٿيار بند موجود هجن ٿا. ڊرائيور کيس ٻڌائي ٿو ته اهي اسان جا محافظ آهن. کين ننگر هار پرڳڻي جي ڏکين رستن، جبلن، ميدانن، ننڍن وڏن دريائن ۽ ماٿرين مان گذرندي هڪ ڊگھو رستو طئي ڪرڻو پئي ٿو. مختلف جاين تي چوڪيون ۽ هٿيار بند هجن ٿا ۽ کين پنهنجي سڃاڻپ ڪرائڻي پئي ٿي. ٻنپهرن جو جلال آباد مان نڪتل اهي شام ڌاري هڪ ڳوٺ ۾ پهچن ٿا جتي عورتون ۽ مرد پنهنجن ڪمن ڪارين ۾ رڌل هجن ٿا. انهن کي جيتوڻيڪ افغان ڪپڙا پاتل هجن ٿا پر اهي عرب هجن ٿا. اهي اتان گاڏي مان لهي ٿورو پنڌ ڪري هڪ ننڍو دريا ۽ پاڻي جو چشمو پار ڪري هڪ جاءِ تي پهچن ٿا جتي ڪجھ ماڻهو اڳ ئي موجود هجن ٿا ۽ ٿوري دير کانپوءِ عربي جبو پاتل هڪ قد آور شخص اتي اچي ٿو جيڪو اساما هجي ٿو. سندس عمر ان وقت چاليھه سال هئي پر خرطوم جي ڀيٽ ۾ هو وڌيڪ ٿڪل ۽ ڪمزور پئي لڳو. اهو محسوس ٿيو ٿي ته هو اڳ جي ڀيٽ ۾ پاڻ کي وڌيڪ اڪيلو محسوس ڪري رهيو هو ۽ ڄڻ ته هو پنهنجي ماحول کان ناراض هجي.
اها ملاقات ان وقت ٿي رهي هئي جڏهين سعودي عرب ۾ خوبر ۾ آمريڪي اڏي تي حملي کي ڏه ڏينهن کن ٿيا هئا. اساما شروعات ئي هتان ڪئي ته آمريڪا اسان جي پاڪ جاين کي خراب ڪري رهيو آهي.آمريڪا ۽ ٻين اولھه جي ملڪن کي نار مان پنهنجين فوجن کي واپس ڪرڻ گھرجي. اها ڳالھہ ٺيڪ آهي ته صدام هڪ آمر ۽ خراب ماڻهو آهي پر ان جو مطلب اهو ناهي ته ان جي سزا پابندين ۽ لاڳيتي بمباري وغيره جي صورت ۾ عراق جي ماڻهن کي ڏني وڃي. ساڳي ريت هن فلسطينين جي حوالي سان پڻ آمريڪا جي پاليسي کي ننديو. ساڳي وقت هو عرب حڪمرانن جي پنهنجن ماڻهن سان ورتاء تي پڻ مطمئن نه هو. فسڪ جو چوڻ آهي ته عرب اڳواڻن جي اها عادت آهي ته اهي اوهان جي سوال جو جواب فوري طور ڏيڻ جي ڪوشش ڪندا آهن ۽ لاڳيتو ڳالھائيندا رهندا آهن ته جيئن سامهون وارو اهو نه سمجھي ته کين ڪجھ نه ٿو اچي. پر اساما ان لحاظ کان انهن کان مختلف هو. هو وچ وچ ۾ منٽ اڌ لاء ترسي سوچيندو هو ۽ پوء ڳالھائيندو هو.
ان انٽرويو دوران اساما فسڪ کي مسلمان ڪرڻ جي پڻ ڪوشش ڪئي. هن کيس چيو ته مسٽر رابرٽ اسان جي هڪ ساٿي خواب ڏٺو آهي ته تون هڪ روحاني شخص آهين. ان جو مطلب آهي ته تون هڪ سچو مسلمان آهين. ان تي فسڪ کيس جواب ڏنو ته شيخ اساما آئون مسلمان ناهيان، آئون هڪ صحافي آهيان جنهن جو ڪم سچ ٻڌائڻ آهي. ان تي اساما کيس چيو ته جيڪڏهين تون سچ ٻڌائين ٿو ته ان جو مطلب تون هڪ سٺو مسلمان آهين.
ان انٽرويو هلندي پري گجگوڙ ۽ روشني جا چمڪاٽ ٿي رهيا هئا. لڳو ٿي ڄڻ اهي ڪڪرن جا آواز ۽ وڄ هجي. پر اساما چيو ته اها مختلف افغان گروهن جي ويڙه آهي ۽ اهي سندن هٿيارن جا آواز آهن. جڏهين اهي آواز وڌنڌا ويا ته اساما پريشان ٿي ويو ۽ هن چيو ته هاڻي مون کي وڃڻ گھرجي. هو پنهنجن محافظن سان اتان اٿي روانو ٿي ويو ۽ فسڪ ساڳين محافظن سان هڪ پرخطر واٽ تان ٿينيدو پنهنجي هوٽل پهتو.