مختلف موضوع

ڳالھيون ڪتابن سنديون

رئوف نظاماڻي جو ڪتاب ”ڳالھيون ڪتابن سنديون“، سنڌيءَ ۾ پنھنجي نوعيت جو منفرد ڪتاب آھي، جيڪو سندس مطالعي ھيٺ آيل ڪتابن تي تبصرن تي مشتمل آھي. ڪتاب ۾ ڪل 92 مضمون آھن، جن ۾ 80 کن ڪتابن تي تبصرا آھن. جن ليکڪن جي ڪتابن تي تبصرا ڪيا ويا آھن سي بہ ادب، صحافت ۽ سياست سميت مختلف ميدانن جا تمام وڏا نالا آھن. انھن ۾ جارج آرويل، آرٿر ڪوئسلر، سولزي نٽسن، ارونڌتي راءِ، نجيب محفوظ، طحهٰ حسين، ايلف شفق، ازبل آلندي، رابرٽ فسڪ، ايم ايڇ پنھور، محمد حنيف ۽ طاھر بن جلون شامل آھن. انھيءَ کانسواءِ ھن ڪتاب ۾ اردو ۽ سنڌيءَ جي ڪافي ڪتابن تي تبصرو آھي، جن جي ليکڪن ۾ نور ظھير، فھميدہ رياض، انتظار حسين، جميلہ ھاشمي، جمال نقوي، خالد طور، رسول بخش پليجي، شاھ محمد پيرزادي، انور ابڙي، چندر ڪيسواڻي، رسول ميمڻ، قاسم ميرجت، شبير شر ۽ منور سراج سوڌو ٻيا ليکڪ شامل آھن.

Title Cover of book ڳالھيون ڪتابن سنديون

رابرٽ فسڪ جو قنڌار جو سفر ۽ افغان پناهگير

نائن اليون کانپوء آمريڪا جي افغانستان تي حملي وقت رابرٽ فسڪ پاڪستان ۾ موجود هو. ٻين ڏيهي ۽ پرڏيهي صحافين جيان هن به افغانستان وڃي اتان جي صورتحال کي پنهنجين اکين سان ڏسڻ ۽ رپورٽ ڪرڻ چاهيو ٿي پر حڪومت پاران ان ڳالھه جي اجازت نه ٿي ڏني ويئي. حامد مير ڪنهن ريت سرحد پار ڪري تورا بورا ۾ اسامه بن لادن جو انٽرويو ڪرڻ ۾ ڪامياب ويو جيڪو پاڪستان جي مختلف اخبارن ۾ شائع ٿيو. واپسي تي هن رابرٽ فسڪ، جنهن اڳ ۾ اساما جا خرطوم ۽ افغانستان ۾ انٽرويو ڪيا هئا، کي ٻڌايو ته اساما سندس پڇا پئي ڪئي ته هو ڇو نه آيو.
گھڻين ڪوششن کانپوء فسڪ کي اسلام آباد جي افغان سفارتخاني پاران رڳو قنڌار جو ويزا ڏنو ويو. هونئن به آمريڪا جي حملي کانپوء طالبان جي حڪومت قنڌار تائين ئي محدود ٿي ويئي هئي. باقي ملڪ آمريڪا ۽ افغان اتحادين جي قبضي هيٺ هو. ان وقت جيڪا صورتحال هئي ان ۾ قنڌار تائين پهچڻ به هڪ جوکم جو ڪم هو. آمريڪي جهاز سڄي ملڪ تي بمباري ڪري رهيا هئا ۽ ڪوبه علائقو محفوظ نه هو. چمن جي سرحد تي افغان عملدار کيس ان خطري کان آگاه ڪن ٿا ۽ سفر کان باز رهڻ لاء چون ٿا. پر هو کين ٻڌائي ٿو ته اوهان جي حڪومت پاران ئي ويزا ڏنو ويو آهي ۽ هو اتي ضرور ويندو. هو سرحد ته پار ڪري ٿو. پر کيس مخالف سمت کان ماڻهن جا قافلا، جن ۾ ٻار، عورتون، مڙد، پوڙها ۽ جوان شامل هجن ٿا، پاڪستان جي سرحد ڏانهن ويندي نظر اچن ٿا. اهي سڀ آمريڪي بمباري ۽ طالبان مخالف اترئين اتحاد وغيره جي ڪارواين جي ڪري پنهنجا گھر ڇڏي لڏپلاڻ تي مجبور ٿيا هئا. هو اڳتي هلي ٿو ته واٽ تي کيس ٻڌايو وڃي ٿو ته قنڌار وڃڻ محفوظ ناهي. اتي آمريڪا جي سخت بمباري ۽ طالبان مخالف افغان قوتن جون وڏي پئماني تي ڪاروايون جاري آهن. گھڻا طالبان اڳواڻ شهر ڇڏي محفوظ جاين ڏانهن وڃي چڪا آهن. کيس پاڻ به اهو محسوس ٿئي ٿو ته قنڌار پهچڻ ممڪن ناهي ۽ هو موٽ کائي ٿو. سرحد تي پاڪستان ۾ داخل ٿيڻ لاء افغان پناهگيرن جو هڪ وڏو تعداد موجود هجي ٿو جن ۾ مڙد عورتون، ٻار شامل هجن ٿا. انهن مان هرڪنهن جي پنهنجي ڪهاڻي هجي ٿي ۽ هرڪو کيس پنهنجو احوال ٻڌائي ٿو.
بهرحال قنڌار وڃڻ جي سندس خواهش باقي رهي ٿي. ٿوري وقت کانپوء هو هڪ ٻئي پرڏيهي صحافي سان چمن رستي اتي وڃڻ جي رٿا رٿي ٿو. ان وقت تائين بلوچستان جي مختلف علائقن ۾ افغان پناهگيرن جو هڪ وڏو تعداد اچي چڪو هو. هو ڪوئيٽا کان روانا ٿين ٿا ته قلعه عبدالله وٽ سندن گاڏي خراب ٿي وڃي ٿي. کين اها ڃاڻ هجي ٿي ته ان علائقي ۾ افغان پناهگيرن جو هڪ وڏو تعداد آباد آهي. ان دوران جيستائين هو پنهنجي گاڏي جي مرمت جو ڪو بندوبست ڪن ڪجھ ماڻهو سندن چوڌاري گڏ ٿي وڃن ٿا ۽ کانئن پنهنجي ٻولي ۾ ڪجھ سوال ڪرڻ لڳن ٿا. هو کين سلام ڪري ۽ کيڪاري ٿو ۽ پنهنجو مسئلو ٻڌائي ٿو. ڪجھ ڇوڪرا کين هٿ لڳائڻ ۽ ڇهڻ شروع ڪن ٿا. اهو سلسلو وڌنڌو وڃي ٿو ۽ ماڻهو انهن ٻنهي ڄڻن کي ڌڪ هڻڻ شروع ڪن ٿا. هڪڙو ڇوڪرو ٻئي کان فسڪ متعلق پڇي ٿو ته ڇا هي جارج بش آهي. هجوم وڌنڌو وڃي ٿو ۽ وقت سان گڏ ان جي تشدد ۾ به واڌارو ايندو وڃي ٿو. ايتري ۾ هڪ بس ايندي نظر اچي ٿي ۽ ڊرائيور انهن ٻنهي کي بس ۾ سوار ٿيڻ جو اشارو ڪري ٿو. ماڻهو ايستائين انهن کي ماري ماري اڌ مئو ڪري ڇڏين ٿا. هو ڪنهن ريت پاڻ کي ڇڏائي بس ۾ سوار ٿيڻ جي ڪوشش ڪن ٿا. سندس دوست ته بس ۾ سوار ٿي وڃي ٿو ۽ فسڪ کي پنهنجو هٿ به ڏئي ٿو ته جيئن هو ان کي بس ۾ سوار ڪري سگھي. پر هو ان ۾ ڪامياب نه ٿو ٿي سگھي ۽ ماڻهو کيس ڇڪي هيٺ لاهي ڇڏين ٿا. ان موقعي تي اڇي ڏاڙهي ۽ پٽڪي وارو هڪ شخص سندس لاء ڄڻ هڪ غيبي مدد بڻجي اچي ٿو. هو جيڪڏهين ماڻهن کان کيس نه ڇڏائي ها ته سندس بچڻ ڏکيو هو. هو ان همراه سان هلڻ لڳي ٿو پر پويان ماڻهو کيس ڌڪ ۽ چنڀا هڻندا رهن ٿا. سندس چشمو ٻه ٽي ڀيرا لهي وڃي ٿو پر هو ڪوشش ڪري ان کي قابو ڪري ٿو. ڇاڪاڻ ته ان کانسواء هو ڄڻ ته انڌو هجي ٿو. ساڳي ريت هو پنهنجي نوٽ بڪ کي به سنڀالڻ جي ڪوشش ڪري ٿو جنهن ۾ سندس اهم رابطن جا ٽيليفون نمبر ۽ ٻيو مواد هجي ٿو. هو همراه کيس ويجھو ريڊ ڪراس جي دفتر وٺي وڃي ٿو جتي سندس مرهم پٽي ڪئي وڃي ٿي ۽ فرسٽ ايڊ ڏني وڃي ٿي. سندس دوست به اتي پهچي ٿو. اهڙي ريت اهي واپس ڪوئيٽا موٽي وڃن ٿا.
ٻئي ڏينهن پرڏيهي اخبارن ۾ اها خبر ڇپجي ٿي ته رابرٽ فسڪ تي افغان دهشت گردن جو قاتلانو حملو۽ وڏي مشڪل سان هو پنهنجي جان بچائڻ ۾ ڪامياب ٿي سگھيو. پرهو پاڻ ان سڄي واقعي کي هڪ بلڪل مختلف نڪته نظر سان پيش ڪري ٿو. هو پنهنجي ذاتي تڪليف جي بنياد تي بجائي انهن ماڻهن سان نفرت جو اظهار ڪرڻ جي ان کي هڪ وسيع پسمنظر ۾ ڏسندي اهو خيال ڏيکاري ٿو ته مٿس ان حملي جو مک ڪارڻ اتان جي ماڻهن جي اوله جي ملڪن ۽ اتان جي ماڻهن، جن جي ڪري کين پنهنجو گھر ۽ ملڪ ڇڏڻو پيو۽ وڏين تڪليفن کي منهن ڏيڻو پيو آهي، سان نفرت آهي. سندس ان موقف تي ان لحاظ کان تنقيد ڪئي ويئي ته اهڙي ريت هن دهشت گردن جي حمايت ڪئي هئي.
فسڪ پنهنجو چشمو ته بچائڻ ۾ ڪامياب ويو پر ان سڄي هنگامي ۾ سندس نوٽ بڪ گم ٿي ويئي. اها هڪ لحاظ کان سندس لاء وڏي پريشاني جي ڳالھه هجي ٿي. ڇاڪاڻ ته سندس ڪم جو گھڻو دارومدار انهن ٽيليفون نمبرن ۽ نالن تي هجي ٿو جيڪي ان نوٽ بڪ ۾ هئا. هو ان سلسلي ۾ پنهنجن دوست صحافين کان مدد وٺڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. سندس دوست ڊينيئل پرل، جنهن کي پوء اغواء ڪري قتل ڪيو ويو، ان وقت اسلام آباد ۾ موجود هجي ٿو. هو ان سلسلي ۾ سندس گھڻي مدد ڪري ٿو ۽ گھڻا رابطا کيس ڏئي ٿو.
اهڙي ريت هو گھڻين ڪوششن جي باوجود ان وقت قنڌار پهچي اتان جي صورتحال کي پيش نه ٿو ڪري سگھي.