مختلف موضوع

ڳالھيون ڪتابن سنديون

رئوف نظاماڻي جو ڪتاب ”ڳالھيون ڪتابن سنديون“، سنڌيءَ ۾ پنھنجي نوعيت جو منفرد ڪتاب آھي، جيڪو سندس مطالعي ھيٺ آيل ڪتابن تي تبصرن تي مشتمل آھي. ڪتاب ۾ ڪل 92 مضمون آھن، جن ۾ 80 کن ڪتابن تي تبصرا آھن. جن ليکڪن جي ڪتابن تي تبصرا ڪيا ويا آھن سي بہ ادب، صحافت ۽ سياست سميت مختلف ميدانن جا تمام وڏا نالا آھن. انھن ۾ جارج آرويل، آرٿر ڪوئسلر، سولزي نٽسن، ارونڌتي راءِ، نجيب محفوظ، طحهٰ حسين، ايلف شفق، ازبل آلندي، رابرٽ فسڪ، ايم ايڇ پنھور، محمد حنيف ۽ طاھر بن جلون شامل آھن. انھيءَ کانسواءِ ھن ڪتاب ۾ اردو ۽ سنڌيءَ جي ڪافي ڪتابن تي تبصرو آھي، جن جي ليکڪن ۾ نور ظھير، فھميدہ رياض، انتظار حسين، جميلہ ھاشمي، جمال نقوي، خالد طور، رسول بخش پليجي، شاھ محمد پيرزادي، انور ابڙي، چندر ڪيسواڻي، رسول ميمڻ، قاسم ميرجت، شبير شر ۽ منور سراج سوڌو ٻيا ليکڪ شامل آھن.

Title Cover of book ڳالھيون ڪتابن سنديون

ننڍڙو چنڊ

انور جو اهو ناول ننڍڙو چنڊ پنهنجي ٻولي، مزاج ۽ موڊ جي حوالي سان ٻارن متعلق سندس اڳوڻي ناول ڀڳل رانديڪو کان بلڪل ئي مختلف آهي. هڪ پي سرمد پنهنجي پٽ عتيق جي ڄمڻ کي انجوائي ڪري ٿو ۽ شروع ڏينهن کان ان جي تربيت ڪري ٿو ۽ پنهنجو پرائم ٽائيم ان کي ڏئي ٿو. جيتوڻييڪ سرمد کي ڪراچي شهر ۾ رهندي ٽيه سال ٿيا آهن پر سندس ٻالپڻ ۽ ننڍپڻ جو سڄو پس منظر عتيق کان مختلف آهي جيڪو شهر ۾ ڄائو آهي ۽ اتان جي ماحول ۾ ئي وڏو ٿي رهيو آهي. سرمد ان کي پنهنجو ڳوٺ ۽ سڄي سنڌ گھمائي ٿو ته جيئن منجھس اهي جزا به شامل ٿين جيڪي منجھس آهن ۽ هو رڳو هڪ شهري بابو بڻجي پنهنجي ڳوٺ، ماڻهن ۽ ڪلچر کان ڪٽجي نه وڃي.
ان سڀ جي باوجود عتيق خاص طور تي ٻولي جي حوالي سان ڪجھ اهڙا اثر قبول ڪري ٿو جيڪي سرمد لاء اڻ وڻندڙ آهن ۽ هو انهن کي درست ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. پر ڏٺو وڃي ته سرمد پاڻ انهن اثرن کان بچي نه سگھيو آهي. مثال طور هو مختلف جاين اڱڻ بدران صحن جو لفظ استعمال ڪري ٿو ۽ ڪڪرن جي بجائي عتيق کي اهو ٻڌائي ٿو ته اهي بادل آهن. مجموعي طور ٻار ۽ پي جي ناتي جي حوالي سان اها انور جي هڪ انوکي ۽ غير روايتي ڪوشش آهي.

غلام مصطفيٰ لاکو جي يادگيري

غلام مصطفيٰ لاکو انهن دوستن مان هو جن سان واقفيت عوامي تحريڪ سان تعلق جي ڪري ٿي. اها اٽڪل پنجٽيھه چاليھه سال پراڻي ڳالھه آهي. ان وقت ڪراچي پر امن هو ۽ نسلي ۽ لساني فسادن ۽ مافيائن جي ور نه چڙهيو هو. لاکو، صوبل خان بلوچ، سراج سومرو ۽ ارباب نوناري وغيره الڪرم اسڪوائر جي ويجھو ايف سي ايريا جي سرڪاري فليٽن ۾ رهندا هئا. لاکو ۽ صوبل خان اتي ڇڙا رهندا هئا ۽ انهن جو فليٽ ڄڻ پارٽي جي ڪراچي ۽ سنڌ جي ٻين علائقن کان ايندڙ دوستن لاء اوطاق هوندي هئي جتي کين مفت رهائش، کاڌو پيتو ۽ مختلف دوستن سان ملڻ ۽ ڪچهري ڪرڻ وغيره جا موقعا ميسر ايندا هئا. هتي منهنجو اڪثر بلڪه هفتي ۾ ٻه ٽي ڀيرا اچڻ ٿيندوهو. مصطفيٰ ان وقت سرڪاري نوڪري ۾ هو پر پنهنجي آزاد طبيعت جي ڪري آفيسرن جي ڪاڻ نه ڪڍڻ ۽ انهن جي هر جائز ناجائز ڳالھه کي نه مڃڻ جي ڪري نوڪري ڄڻ سندس مزاج وٽان نه هئي ۽ هن جلد ئي نوڪري مان پاڻ کي آجو ڪري وڪالت شروع ڪئي. عوامي تحريڪ به اسان گڏ ئي ڇڏي هئي ۽ پوء ڪجھ عرصو مختلف سياسي جماعتن ۽ اڳواڻن سان رهڻ کان پوء هر ڪنهن پنهنجي واٽ ورتي.
ان دور ۾ ڪراچي سنگت جي حوالي سان به مصطفيٰ ڪجھ عرصو گڏ رهيو. ان سلسلي ۾ خاص طور تي ابراهيم جوئي تي سنڌ مدرسي ۾ سنگت جي ڪيل هڪ پروگرام ۾ سندس پڙهيل هڪ مضمون ابراهيم جوئي کي ڪاوڙائي ۽ چيڙائي وڌو هو ۽ هن پنهنجي جواب ۾ بجائي کيس مناسب جواب ڏيڻ جي کيس جماعت اسلامي جو ايجنٽ قرار ڏنو هو. مصطفيٰ جي مضمون جي ايڊيٽنگ کان پوء به جويو ان کان مطمئن نه هو ۽ آئون جڏهين ان ڪتاب جي ڇپائي جي سلسلي ۾ ساڻس سندس حيدرآباد واري گھر ۾ مليو هوس ته هن اها ساڳي ڳالھه مون سان به ڪئي هئي. لاکي جو مضمون ۽ جوئي جو جواب ٻيئي سنگت ڪراچي جي ڇپايل ڪتاب ادبي گڏجاڻي ۾ موجود آهن.
وقت سان گڏ سنگت ۾ به سندس اچڻ گھٽجي ويو ۽ اسان ٻنهي جي ملڻ جا بهانا به ڄڻ ختم ٿي ويا. ڪڏهين ڪنهن تقريب ۾ پريس ڪلب يا آرٽس ڪائونسل وغيره ۾ ساڻس ملاقات ٿي ويندي هئي. اهڙي ريت اخبارن ۽ دوستن وغيره ذريعي سندس خبرچار ملندي رهندي هئي پر ساڻس هڪ ڊگھي عرصي کان ذاتي ڪچهري ۽ حال احوال نه ٿي سگھيا ۽ نه ئي هڪٻئي جي زندگين ۾ آيل تبديلين جي ڪا ڄاڻ ملي سگھي.