ٻڌ مت جي زوال جا ڪارڻ
هندوتوا جي حامين جي اها دعوا درست ناهي تہ هندو ڌرم ۾ تشدد جو استعمال ناهي ۽ اهو پرامن نموني اڳتي وڌيو آهي. اهي هن وقت پاڻ جيڪي ڪجھ ڪن پيا اهو ته سڀني جي آڏو آهي. ليکڪ اهو ٻڌائي ٿو ته برهمن ازم ۾ مرتدن لاء ڪا رعايت ناهي ۽ اهو سندن سڀني مذهبي ڪتابن ۾ ڄاڻايل آهي. جڏهين ته ارٿ شاستر ۾ ان لاء خاص هدايتون آهن. هو رام جو مثال ڏيندي ٻڌائي ٿو ته هن هڪ شودر شمبالڪ کي رڳو ان ڪري قتل ڪرڻ جو حڪم ڏنو هو ته هن پنهنجي ذات جي حدن کي اورانگھيندي جھنگل ۾ وڃي تپسيا اختيار ڪئي هئي ۽ هڪ همراه رام کي سندس خلاف اها شڪايت ڪئي هئي ته شمبالڪ جي ان عمل جي ڪري سندس ڌي گذاري ويئي هئي. ساڳي وقت ٻڌ ڌرم خلاف به ان وقت تشدد جو استعمال ڪيو ويو. ٻڌ ڌرم جي پوئلڳن کي مرتد ڪري ليکيو ٿي ويو. ڪنهن نشان ڇڏڻ کانسواء راهبن کي قتل ڪيو ويو ۽ خانقاهن کي تباه ڪيو ويو. لنگا پرانا ۾ ذڪر آهي ته پري مترا نالي هڪ تنبيه ڪندڙ پيدا ٿيو هو جنهن ٻٽيه سالن جي عمر ۾ اٽڪل ويه سالن تائين وحشين ۽ جھنگلين کي هزارن جي تعداد ۾ قتل ڪيو هو. هن انهن سڀني بادشاهن کي به قتل ڪيو جيڪي شودرن جو اولاد هئا. هو ايستائين پنهنجو اهو ظلم ۽ ان سڄي مخلوق جو قتل عام جاري رکندو ٿي آيو جيستائين ڌرتي رک نه ٿي ٿي وڃي.
تاريخدان گوکلي جو چوڻ آهي ته آخري دور ۾ ٻڌ ڌرم جا پوئلڳ خاص طور تي برهمن ازم جي نشاني تي هئا. هنن انهن کي شودرن ۽ ٻين گھٽ ذات وارن جي حيثيت ڏيئي ڇڏي هئي. ان ڳالهہ جي تصديق امبديڪر پاران به ڪئي ويئي آهي. انهن ۽ ٻين گھٽ ذات وارن جي رهڻ لاء شمشان گھاٽن جي پويان ميدانن ۾ جاء مخصوص ڪئي ويئي هئي ۽ کين هدايت ڪئي ويئي هئي ته جيڪڏهين هتي ڪي نوان ماڻهو اچن ٿا ته انهن جي لاء گنجائش پيدا ڪن ۽ انهن کي تنگ نه ڪن.
ٻڌ ڌرم بادشاهن ۽ حڪمرانن کي خلق سان سٺي ورتاء ڪرڻ وغيره جي تلقين ڪندو هو جنهن کي گھڻا پنهنجي اقتدار ۽ اختيار ۾ هڪ رڪاوٽ ڪري ليکيندا هئا. جڏهين ته برهمن ازم ۾ اصل ڳاله ڪرم پورو ڪرڻ هوندو هو ۽ اخلاق يا ماڻهن سان چڱي ورتاء جي ڪا پابندي نه هوندي هئي. ان ڪري بادشاهن پاران ٻڌ مت جي ڀيٽ ۾ برهمڻن جي پٺڀرائي ڪئي ويئي ۽ ٻڌمت کي پوئتي ڌڪيو ويو.
اسلام هڪ لحاظ کان ننڍي کنڊ ۾ برهمن ازم کان وڌيڪ ٻڌمت لاء خطرو بڻجي آيو. هڪ ته مسلمان ڪاه ڪندڙن خانقاهن وغيره کي تباه ڪيو. ان ۾ جيتوڻيڪ مندر به شامل هئا. انهن خانقاهن ۾ اهم ٻارنهين صدي عيسوي ۾ وڪرمسالا ۽ اودنتا پورا جو تباه ٿيڻ هو جنهن کي ترڪن پاران قلعا سمجھيو ويو هو. ساڳي ريت نلندا يونيورسٽي خانقاه جي تباه ٿيڻ کي پڻ اهم ليکيو وڃي ٿو. امبيدڪر پاران به ان لحاظ کان اسلام کي ٻڌ مت جو هڪ مخالف مذهب ڪري ليکيو ويو. ليکڪ جو چوڻ آهي ته عبادت گاهن کي تباه ڪرڻ جو مقصد مذهبي کان وڌيڪ معاشي ۽ اتي موجود خزانن کي ڦرڻ هو. اهو ڪم رڳو مسلمانن جو نه پر مختلف علائقن جا هندو راجا به جڏهين هڪٻئي جي علائقن تي حملا ڪندا هئا ته اهو ئي سڀڪجھ ڪندا هئا. سندس چوڻ آهي ته هندوتوا جا حامي مسلمانن هٿان تباه ٿيل مندرن جو جيڪو تعداد ٻڌائين ٿا اصل تعداد ان جو ڏه سيڪڙو مس آهي.
ٻڌمت کي اسلام کان جيڪو اصل خطرو هو سو ان جي خانقاهن وغيره کي تباه ڪرڻ کان وڌيڪ اهو هو ته ٻنهي جي تعليم ۽ مذهبي اصولن وغيره ۾ گھڻي مماثلت ۽ هڪجهڙائي هئي. ٻنهي ذات پات کي ننديو ٿي ۽ سٺي اخلاق ۽ چڱي ورتاء تي زور ڏنو ٿي. ليکڪ جو چوڻ آهي ته اسلام قبول ڪندڙن ۾ هندن جو تعداد گھٽ هو جنهن ۾ گھٽ ذات وارا هندو به شامل هئا. انهن ۾ هندو مذهب کان ٻاهر جا مختلف ننڍن پيشن۽ قبيلن وغيره سان لاڳاپيل ماڻهو شامل هئا.
هندوستان جي تاريخ ۾ ڀڳتي تحريڪ کي هڪ اهم مقام حاصل آهي. اها تحريڪ اٽڪل هڪ هزار سالن کان مختلف روپن ۾ هلندي ٿي آئي. تامل ناڊو ۾ شروعاتي شيواتي ۽ وشناتي تحريڪون هيون. انهن ۾ جيتوڻيڪ ذات پات ۽ اوچن طبقن جي نندا ڪئي ويندي هئي پر انهن جو مقصد برهمن ازم جو احياء هو. ان لاء نهايت جارحاڻا طريقا اختيار ڪيا ويندا هئا ۽ ان جا پوئلڳ جين ۽ ٻڌ مت جي پوئلڳن کي قتل ڪرڻ کان به نه ڪيٻائيندا هئا. ان جا سنت گھٽ ذات سان واسطو هوندي به روحاني طور اوچي ذات يا برهمن هئڻ جو سوچيندا هئا. روي داس، جنهن جي ميرا پوئلڳ هئي، ميرا ۽ ڪبير وغيره ان سلسلي جا اهم سنت آهن. انهن جي واٽ به برهمڻن پاران ئي مقرر ڪئي ويندي هئي ۽ انهن جي گيتن وغيره جو ريڪارڊ به بجائي ان تحريڪ سان واسطو هئڻ وارن وٽ هئڻ جي برهمڻن وٽ هوندو آهي.
امبيدڪر، جنهن جو هندوستان جي سياست ۽ ان جي آئين ٺاهڻ ۾ هڪ اهم ڪردار آهي، جو واسطو شودرن جي هڪ ذات مهر سان آهي. ٻڌمت جيتوڻيڪ، چين، جپان ۽ ڏور اوڀر جي گھڻن ملڪن ۾ اتان جي پنهنجن مذهبن سان گڏ نه رڳو موجود رهيو پر وڌنڌو ويجھندو به رهيو. پر هندوستان ۾ هڪ مذهب طور ان جي حيثيت ختم ٿي ويئي ۽ اهو هندو مت جو حصو بڻجي ويو. انگريزن جو دور هڪ لحاظ کان ٻڌمت جي احياء جو دور هو ۽ ان ۾ امبيدڪر، جنهن کي بابا صاحب چيو ويندو آهي، هڪ اهم ڪردار ادا ڪيو. سندس اڳ ئي اهو خيال هو ته شودرن جي گھڻائي ٻڌمت جي پوئلڳن جي آهي. ان ڳاله کي نظر ۾ رکندي هن پنهنجن چار لک ساٿين سان ٻڌمت اختيار ڪرڻ جو اعلان ڪيو.
هن وقت هندوستان ۾ جيتوڻيڪ جين مت ٻڌمت تي ڪا سختي، پابندي ۽ بندش ناهي پر هتي ان جي پوئلڳن جو رڳو هڪ محدود تعداد آهي.