قمبر واري سماڌي
سنڌي هندن ڀارت لڏڻ کانپوء اتي مختلف شعبن ۾ پنهنجن سنڌ جي تعليمي، سماجي ۽ مذهبي ادارن کي جيئارڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. مذهب جي حوالي سان هندو گھڻن درگاهن جا مريد هئا. گھڻن رڳو ان ڪري به لڏڻ کان انڪار ڪيو ته سندن پير سنڌ ۾ هئا جڏهين ته گھڻا پير ورهاڱي کانپوء پنهنجن مريدن سان ملڻ لاء ڀارت ويندا آهن. ان حوالي سان قمبر درٻار جو قصو دلچسپ آهي.
سنڌ ۾ نانڪ پنٿي هندن جو وڏو تعداد هو جيڪي ساڳي وقت بابا گرونانڪ ۽ سکن جي ٻين گرن سان گڏ هندو ديوي ديوتائن جي به پوڄا ڪندا هئا. ان قسم جا خاص طور اتر سنڌ ۾ گھڻا درٻار آهن جتي گرو گرنٿ سان گڏ هندو ديوتائن جون مورتيون پڻ هونديون آهن. ان سلسلي ۾ ليکڪا ننديتا ڀاوناني پنهنجي ڪتاب The Making of Exile- Sindhi Hindus and the Partition ۾ قمبر دربار جو ذڪر ڪيو آهي. اهو هڪ وڏو دربار آهي ۽ ان جي معتقدن جو ورهاڱي ڱان اڳ هڪ وڏو تعداد هو.
ان دربار جا ٽي اهم بزرگ آهن. اهو دربارسائين ولي ولايت رائي هالا مان اچي شوالو محلو قمبر ۾ قائم ڪيو هو. ان جي وفات کانپوء جيوت سنگھ ۽ ان کانپوء بابا وشنداس، جنهن جو ديهانت1946 ۾ ٿيو، ان کي سنڀاليو. ورهاڱي کانپوء پوء ان جا گھڻا پوئلڳ ڀارت لڏي ويا. جيئن ته انهن جو قمبر اچڻ ڏکيو هو ان ڪري انهن اها ڪوشش ڪئي ته انهن ٽنهي بزرگن جي سماڌين کي ڀارت منتقل ڪيو وڃي پر اتي جن ان کي سنڀاليو ٿي اهي ان لاء راضي نه ٿيا. چون ٿا ته ڪنهن اهڙو خواب ڏٺو جنهن ۾ چيو ويو هو ته انهن سماڌين کي ڀارت منتقل ڪيو وڃي. ان جي پوئواري ڪندي ڪجھ ماڻهو هڪ سوناري ۽ هڪ لوهار سان گڏجي قمبر ويا جتي محافظن جي ننڊ پوڻ کانپوء انهن سمادين کي کوٽي ان جو ڪجھ حصو ڀارت کڻي ويا جتي 1960 ۾ بمبئي جي ڪانڊيوالي جي علائقي ۾ انهن قمبر درٻار قائم ڪيو. اها ڄڻ ته قمبر جي دربار جي شاخ آهي جتي اصلوڪي دربار جيان ئي معتقد ايندا آهن ۽ وڏي پئماني تي ميلا وغيره لڳندا آهن. ان جي سنڀال لاء پهرين ماتا چيني بائي کي مقرر ڪيو ويو هو ۽ ان جي وفات کانپوء دادي گوپي. کي اها ذميواري ڏني ويئي.