ڳاڙها پکي ۽ جنگ
ريگستان، جتي هڪ فوجي اڏو آهي، هڪ جنگ کان متاثر مهاجرن جو ڪئمپ آهي جنهن کي ساڳي وقت يو ايس ايڊ پاران کاڌ خوراڪ وغيره جي امداد به ملي ٿي ۽ وقت بوقت ان تي اڏي مان اڏندڙ جهازن پاران دهشت گردن کي ختم ڪرڻ جي بهاني بمباري به ڪئي وڃي ٿي. فوجي اڏي وارا مقامي ماڻهن کي مختلف ننڍن وڏن ڪمن لاء نوڪريون ڏين ٿا. اوچتو ئي اوچتو ان ڪئمپ تي آمريڪا مان جيڪي جهاز بمباري ڪرڻ لاء اچن ٿا اهي ريگستان ۾ ڪرڻ ۽ تباه ٿيڻ شروع ٿين ٿا ۽ انهن جا پائلٽ مري وڃن ٿا. اهو گمان ڪيو وڃي ٿو ته هڪ نوجوان علي ، جنهن وٽ هڪ ٽرانسسٽر ريڊيو هجي ٿو ۽ جيڪو فوج کي مهاجر ڪئمپ تي بمباري ڪرڻ لاء مختلف هدف ٻڌائيندو هو، پنهنجي ريڊيو جي غلط فريڪيونسي جي ڪري جهازن جي ڪرڻ جو سبب بڻجي ٿو. ان نوجوان جو پي به يو ايس ايڊ جو ملازم هجي ٿو ۽ پنهنجي پٽ کي ان اڏي جي اندر نوڪري وٺي ڏيئي ٿو جنهن کان پوء ان نوجوان جو ڪو ڏس پتو ۽ ڪا خبر چار نه ٿي پئي. علي جي ماء ۽ سندس ننڍو ڀاء مومو اهو سمجھن ٿا ۽ وڏي واڪ چون به ٿا ته پي پنهنجي پٽ کي آمريڪي فوجين هٿان وڪڻي ڇڏيو هو. مهاجر ڪئمپ جي گھڻن نوجوانن کي فوج کڻي وڃي ٿي جن جي پوء ڪا خبر چارنه ٿي پئي. ان معاملي فوج ۽ ماڻهن ۾ چڪريون به ٿين ٿيون جنهن ۾ پڻ گھڻا ماڻهو مارجي وڃن ٿا. ڪجھ وقت کانپوء خبر پئي ٿي ته اڏو بند ٿي ويو آهي ۽ اتي رهندڙ ماڻهو پنهنجا سامان وغيره کڻي هليا ويا آهن ۽ مهاجر ڪئمپ تي بمباري بند ٿي ويئي آهي.
ان دوران ريگستان ۾ هڪ ٻيو جهاز ڪري ٿو ۽ ان جو پائلٽ ايلي اٽڪل اٺن ڏينهن تائين کاڌي ۽ پاڻي کانسواء اتي ڀٽڪندو رهي ٿو. نيٺ مومو جڏهين پنهنجي ڪتي مٽ، جيڪو مومو جي مار کائڻ ۽ پنهنجي ڄنگھ ڀڃائڻ کانپوء ناراض ٿي ريگستان ڏانهن ڀڄي وڃي ٿو، جي ڳولها ۾ ريگستان ۾ وڃي ٿو ته اهو پائلٽ اتي کيس ملي ٿو ۽ هو ان کي پنهنجي گھر وٺي اچي ٿو. ان کان اڳ سندن گھر ۾ يو ايس ايڊ جي هڪ محقق عورت رهيل هجي ٿي جيڪا نوجوانن جي ذهني حالت تي جنگ جي اثرن متعلق تحقيق ڪري رهي هجي ٿي. اهڙا ماڻهو جن جو روزگار جنگ سان لاڳاپيل هجي ٿو. مطلب ته پهرين جنگ شروع ڪيو ۽ پوء ماڻهن کي امداد ڏيو، تحقيق ڪيو، انهن کي مهاجر ڪئمپن ۾ رهايو ۽ پوء خراب ماڻهن کي ختم ڪرڻ جي بهاني انهن تي بمباري ڪيو.
مومو ۽ سندس ماء جي پهرين ترجيح علي جو ڏس پتو ڪرڻ ۽ ان کي واپس آڻڻ هجي ٿو. هو اهو سمجھن ٿا ته پائلٽ ايلي جي عيوض اهي علي کي آزاد ڪرائي سگھن ٿا. ان دوران ڪتي مٽ کي آسمان ۾ ڳاڙها پکي اڏامندي نظر اچن ٿا. جھرڪين جيترا اهي پکي پر انهن ۾ جھرڪين واري اها حرڪت نه ٿي هجي ۽ اهي هڪ جاء تي ماٺ ڪيو ويٺا هجن ٿا. مٽ سوچي ٿو ته اهي پکي الائي ٻين کي نظر اچن ٿا ۽ اهڙي ريت مومو به سندس ڳاله جو اعتبار ڪندو الائي نه. پر آهستي آهستي اهي پکي سڀني کي نظر اچڻ لڳن ٿا.ڪجھ ڏينهن کانپوء فوجي ڪئمپ ۾ سرگرمي ڏسڻ ۾ اچي ٿي. روشني ۽ سائرن وغيره مان سمجھ ۾ اچي ٿو ته اندر ماڻهو موجود آهن. ڪتو مختلف ماڻهن جي بو مان سندن شخصيت جو اندازو لڳائي ٿو ۽ اهو کيس پتو هجي ٿو ته جيئري جيو ۾ ڪا نه ڪا بو هوندي آهي. هڪ ڏينهن فوجي اڏي وٽ گھمندي کيس ان جا در کليل نظر اچن ٿا ۽ هڪ آمريڪي عورت اندر ويندي نظر اچي ٿي پر ان ۾ ڪا بو نه ٿي هجي. هو فوري طور اندازو ڪري ٿو ته جيئري ماڻهو ۾ ته بو جو هئڻ لازمي آهي ۽ هي ضرور ان عورت جو ڀوت آهي. اصل ۾ اڏي ۾ انهن آمريڪي فوجين جا ڀوت رهيل هجن ٿا جيڪي جنگ ۾ مارجي ويا آهن ۽ انهن کي پنهنجي ملڪ نه موڪليو ويو آهي ۽ اهي هاڻي موٽي وڃڻ جي انتظار ۾ اتي رهيل آهن. اها عورت دراصل پائلٽ ايلي جي زال هجي ٿي جيڪا هتي پنهنجي مڙس جي ڳولها ۾ آئي آهي.
خبر پيئي ٿي ته اڏي جا دروازا کليل آهن ۽ اتي سرگرمي جاري آهي. مومو پائلٽ ايلي کي پاڻ سان گڏ جيپ ۾ ويهاري ٿو. سندس ماء پاڻ سان گڏ پنهنجي پي جو ڏنل لوڻ جو هڪ ڇرو کڻي ٿي جڏهين ته مومو جو پي به ساڻن گڏ هلي ٿو. انهن کي ٻين ماڻهن پاران منع ڪيو وڃي ٿو ته جيئن ته اهي اڏي ۾ موجود فوجين جو مقابلو نه ڪري سگھندا ۽ مارجي ويندا ان ڪري اهي اوڏانهن نه وڃن. پر اهي ان ڳاله کي نه ٿا مڃين ۽ پنهنجي منزل ڏانهن روانا ٿي وڃن ٿا. اهي جڏهين اڏي ۾ اندر داخل ٿين ٿا ته انهن کي هڪ عجيب منظر نظر اچي ٿو. انهن فوجين جا روح آهن جيڪي جنگ ۾ مارجي ويا آهن. منجھائن ڪي ٽپا پيا ڏين ته ڪي ديوار سان چهٽا پيا آهن. انهن سڀني جو اڳواڻ پائلٽ ايلي جو سينيئر سلاٽر هجي ٿو جيڪو پڻ ريگستان ۾ پنهنجي جهاز جي ڪرڻ جي ڪري مارجي ويو هو. ايلي کيس ٻڌائي ٿو ته اهي سڀ ماڻهو علي کي وٺڻ آيا آهن ۽ اوهان مهرباني ڪري ان کي آزاد ڪيو. پر سلاٽر کيس ٻڌائي ٿو ته علي جي ڪري اسان جا جهاز ڪريا آهن ۽ هو اسان کي پنهنجي ملڪ واپس موڪلڻ جو واحد ذريعو آهي ۽ انهن ماڻهن جي ڀلائي ان ۾ آهي ته اهي موٽي وڃن. مومو جي ماء به سوچي ٿي ته اهي به نيٺ ڪنهن ماء جا پٽ آهن ۽ نه ٿي چاهي ته هو ڪنهن کي قتل ڪري. پر نيٺ کيس اهو ڪرڻو پئي ٿو.
سندس ويجھو جيڪي اچن ٿا اهي ڇري لڳڻ سان ڳاڙهي مٽي ۾ تبديل ٿي مٿي آڪاش ۾ ڳاڙها پکي ٿي اڏامي وڃن ٿا. ان دوران کين مٿي ڇت تي علي لٽڪيل نظر اچي ٿو. مومو پنهنجي ڪتي مٽ سان گڏ ڪرين ۾ مٿي ڇڪجي وڃي ٿو ۽ اهي علي کي اتان لاهي هيٺ اچي پنهنجي ماء سان ملن ٿا. هي محمد حنيف جو ناول Red Birds آهي جيڪو افغان جنگ جي پسمنظر ۾ لکيو ويو آهي. هڪ الميو جنهن کي ليکڪ پنهنجي انداز ۾ پيش ڪيو آهي.