ليلا ڇڀلاڻي
ليلا ڇڀلاڻي سخاوت رائي ۽ گنگا ڇڀلاڻي جي ڌي هئي. سندس پي جو تعلق سکر ۽ ماء جو لاڙڪاڻي سان هو پر اهي ڪراچي ۾ رهندا هئا جتي سندس پي جي نوڪري هئي. ليلا هڪ ذهين شاگردياڻي هئي ۽ سندس پي جي خواهش هئي ته سندس اها سهڻي ڌي ڊاڪٽر ٿئي. ان ڪري ڪراچي مان مئٽرڪ پاس ڪرڻ کانپوء هن ان کي ميڊيڪل جي تعليم لاء دهلي جي ليڊي هارڊنگ ميڊيڪل ڪاليج موڪلي ڇڏيو. ليلا اتي هاسٽل ۾ رهي ۽ ڪورس ختم ٿيڻ کانپوء پنهنجي ايم بي بي ايس جي ڊگري سان پنهنجي گھر سنڌ موٽي آئي. کيس سکر جي سرڪاري ويم جي اسپتال ۾ مقرر ڪيو ويو جتي هو 1940 ۾ نوڪري ڪرڻ لاء ويئي. جڏهين کيس اسپتال سان لڳ هڪ عاليشان بنگلي ۾ رهائش لاء جاء ڏني ويئي ته سندس ماء پي به ساڻس گڏ اچي رهيا.
اڳ ٻار گھرن ۾ ڄمندا هئا ۽ انهن جي مرڻ جو تناسب گھڻو هو. هاڻي صحيح وقت تي طبي امداد ملڻ ڪري نيون مائون ۽ سندن ٻار بهتر حفاظت ۾ هئا. خاندان وارا پنهنجين عورتن کي مڙد ڊاڪٽرن کي ڏيکارڻ کان ڪيٻائيندا هئا ۽ عورت ڊاڪٽرياڻيون نه هئڻ برابر هيون. ان صورتحال ۾ ليلا پنهنجو ڪم ڪيو. هڪ سنهڙي سيپڪڙي ساڙهي پاتل ليلا سکر ۾ نظر ايندي هئي. سندس طبي مهارت جي ڪري سندس عزت هئي ۽ اها جلد ئي سکر جي هڪ ممتاز شخصيت بڻجي ويئي. سکر جي خاندانن کي سندس ويم ڪرائڻ تي فخر هوندو هو.
سکر ۾ ليلا ۽ عبدالستار پيرزادي جي ملاقات ٿي ۽ ٻنهي ۾ پيار ٿي ويو. سکر جي پراڻن ماڻهن کي سندن پراڻي سکر ۾ ليلا جي اسپتال کان ٽانگي ۾ گڏ پيرزادي جي گھرنئين سکر وڃڻ ياد آهي. جڏهين ورهاڱو ٿيو ته ليلا پنهنجي ماء کي ٻڌايو ته هن ۽ پيرزادي شادي ڪئي آهي ۽ سندس لڏڻ جو ڪو ارادو ناهي. اهڙي ريت سندس ماء پي به سنڌ ۾ ئي رهي پيا. پيرزادو پاڪستان جي نئين حڪومت ۾ وزير ٿيو ۽ هي ڪراچي ۾ وڃي رهيا.
ليلا ۽ پيرزادو گھڻا ڀيرا بمبئي ويا جتي هو تاج ۾ رهندا هئا ۽ ليلا جي مائٽن، جن سان انهن ويجھا ناتا رکيا هئا، وٽ ويندا هئا. ايستائين ته پيرزادي دسمبر 1957 ۾ دهلي ۾ ٿيل سنڌي ٻولي جي ڪانفرنس ۾ به شرڪت ڪئي هئي.
پيرزادي ۽ ليلا کي ڪو ٻار نه هو پر پيرزادي کي پنهنجي پهرين زال زليخا مان ٽي ٻار، عبدالحفيظ، عبدالمجيب ۽ حسينه هئا. اهي هن کي پسند نه ڪندا هئا. ليلا پنهنجي مڙس جي پوڄا ڪندي ۽ ساڻس گھڻو پيار ڪندي هئي ۽ هو به آخر تائين ساڻس وفادار رهيو. سندس خاندان وارن جي خواهش هئي ته هو ڀارت لڏي اچي پر هن سکر ۾ پيرزادن جي خانداني قبرستان ۾ پنهنجي مڙس جي ڀر ۾ دفن ٿيڻ تي چاهيو ۽ آخر تائين مسلم آباد ۾ پنهنجي ٺهرايل گھر۾ رهندي آئي.
2009 جي لڳ ڀڳ سکر ۾ SIUT جي لاء جاء جي ڳولها ڪندي ڊاڪٽر اديب رضوي ۽ سندس ٽيم زبون حالت ۾ ڇڀلاڻي ميترنٽي هوم کي ڏٺو. سنڌ حڪومت سان گڏجي ڊاڪٽر اديب رضوي ان کي هڪ جديد اسپتال ۾ تبديل ڪري ان کي SIUT ڇڀلاڻي ميڊيڪل سينٽر جو نالو ڏنو. انهن ليلا جي تصوير حاصل ڪرڻ لاء گھڻن مهينن تائين ليلا جي مائٽن سان رابطي ۾ اچڻ جي ڪوشش ڪئي ته جيئن ان تصوير کي اسپتال ۾ لڳائي سگھجي. ليلا جي ڀائٽي سجاتا ٽولاني ليلا جي خاندان جي تصويرن کي ٺاهي اسڪين ۽ ڪمپوز ڪري انهن کي SIUT سکر کي موڪليو. . (The Amils of Sindh by Saaz Aggarwal p:610-611)