پروفيسر ملڪاڻي
سنڌ جي ٻين علائقن مان ڪراچي جي اين اي ڊي، ڊي جي ۽ شاهاني لاء ڪاليج جهڙن تعليمي ادارن ۾ پڙهڻ لاء ايندڙ شاگردن جي رهائش لاء 1901 ۾ خيرپور جي مير جي ڏنل پنج هزار ۽ ٻن ڀائرن ديارام ۽ مٺارام گدومل جي ڏنل پندرنهن هزار روپين مان هڪ هاسٽل تعمير ڪيو ويو جنهن جو نالو مٺارام هاسٽل رکيو ويو. ان وقت جي رهائش جي لحاظ کان سٺن هاسٽلن مان ان جو شمار ٿيندو هو.
انهن ڏينهن ۾ 1930 ۾ ڊي جي ڪاليج جي سنڌي ۽ انگريزي جي پروفيسر منگھارام ادا رام ملڪاڻي کي، جيڪو ان هاسٽل جو سپريٽينڊنٽ هو ۽ اتي ئي رهندو هو، سندر نالي هڪ پٽ ڄائو. اهو ڇوڪر ان ڪاليج جي ماحول ۾ جتي سندس پي پروفيسرهو پنهنجي پي ۽ ڀاء سان گڏ شاگردن سان جي وچ ۾ رانديون ڪندي وڏو ٿيو. سندس قيمتي يادگيرين ۾ سندس پي جو ڊرامن ۽ ناٽڪن جي سلسلي ۾ ڪم هو جنهن ۾ هو پاڻ ۽ سندس شاگرد بهرو وٺندا هئا ۽ اهي فريئر هال ۽ ڪاليج جي اندر ڪيا ويندا هئا.
پروفيسر ملڪاڻي هڪ سٺو رانديگر هو. هو ٽينس جو چمپيئن، ڪرڪٽ جو سٺو رانديگر ۽ خاص طور ڊراما لکندو هو.ِ سندس شاگرد ساڻس پيار ڪندا هئا. کيس 1968 ۾ سنڌي نثر جي تاريخ تي ساهتيه اڪادمي جو ايوارڊ پڻ مليو. 1990 جي ڏهاڪي ۾ سندس پٽ سندر، جيڪو آسٽريليا ۾ رهيل هو، پنهنجي جنم ڀومي ڪراچي آيو. سندس هتي اچڻ جو مقصد انجينيئرنگ جي شين لاء خريدارن جي ڳولها هو. سندس لاء اهو هڪ مايوس ڪن تجربو هو. کيس پنهنجو پاسپورٽ اميگريشن پوليس وٽ جمع ڪرائڻو پيو ۽ باقي وقت ان فڪر ۾ گذريو ته اهو ڪڏهين ۽ ڪيئن کيس موٽي ملندو. ماڻهن جو ڏانهس هڪ غير دوستانه رويو هو. ڊي جي ڪاليج ۾ کيس موجوده پرنسپل سان ملڻ جي اجازت نه ڏني ويئي. ايستائين ته سندس ڄم جي جاء مٺا رام هاسٽل ۾ ڪير کيس ٻڌڻ يا ماضي متعلق ڪا شي سمجھڻ لاء تيار نه هو. انجنيئرنگ جي سامان استعمال ڪرڻ وارن کي رڳو آمريڪي شين ۾ دلچسپي هئي ۽ انهن آسٽريليا جون شيون نه ٿي وٺڻ چاهيون. ڪاليج گھڻو تبديل ٿي چڪو هو. کيس اهو گندو، بي ترتيب ۽ ٽٽل ڦٽل لڳو. دريون پنهنجي جوڙ کان نڪتيون پيون هيون ۽ بجلي جون تارون ڍڪيل نه هيون. سندر کي اهو عجيب لڳو ته شاگرد هتي پڙهن ڪيئن ٿا. (The Amils of Sindh by Saaz Aggarwal p: 97-98)