دلجاء: ڪجھ خيال
عبدالرحمان پيرزادو پيشي جي لحاظ کان هڪ ڊاڪٽر آهي. ساڳي وقت هو سياسي، سماجي ۽ ادبي لحاظ کان هڪ باشعور شخص آهي ۽ مختلف مسئلن تي پنهنجن خيالن جو اظهار ڪندو رهندو آهي. سندس خاص ڳالهہ اها آهي ته هو ڪنهن رک رکاء کانسواء جنهن ڳالهہ کي درست سمجھندو آهي ان جي اظهار ڪرڻ ۾ ڪا هٻڪ محسوس نه ڪندو آهي. تنقيد قبول ڪندو آهي ۽ ان جو مهذب طريقي سان دليلن سان جواب ڏيندو آهي.
ڪووڊ جي ان سال ڏيڍ جي عرصي ۾ سندس بلاگن جا ڏهاڪو کن ڪتاب اليڪٽرانڪ صورت ۾ اچي چڪا آهن. مختلف ادبي موضوعن تي ٽيڪا ٽپڻي ڪرڻ سان گڏوگڏ سندس اهم موضوع طبي حوالي سان هڪ صحتمند زندگي گذارڻ جا طور طريقا ٻڌائڻ هوندو آهي.
هر ڪتاب ۾ مختلف موضوع هوندا آهن ۽ ليکڪ مختصر نموني ان تي پنهنجا خيال ظاهر ڪندو آهي، ڪي صلاحون ڏيندو آهي ۽ سوال اٿاريندو آهي. موجوده ڪتاب ”دلجاء“ ۾ هن خوراڪ ۽ پاڻي جي فراهمي ۽ اهميت وغيره جي حوالي سان پنهنجن خيالن جو اظهار ڪيو آهي. اهي ٻيئي مسئلا نه رڳو ماڻهو جي صحت پر زندگي جي معيار جي حوالي سان به نهايت اهميت جا حامل آهن. پاڪستان جي سرڪاري انگن اکرن موجب ملڪ جي اٽڪل سورنهن سيڪڙو کان وڌيڪ آبادي کي خوراڪ جي دلجاء ء يا تحفظ حاصل ناهي. جڏهين ته هونئن ملڪ جي صورتحال کي ڏسندي اهو انگ يقينن گھڻو وڌيڪ هوندو. ساڳي ريت پاڻي جي فراهمي جو مسئلوآهي. صاف پاڻي ته وڏي ڳاله آهي رڳو پاڻي، جيڪو ڀلي آلوده هجي، جي حاصل ڪرڻ لاء گھڻن علائقن ۾ خاص طور عورتن کي ميلن تائين پنڌ ڪرڻو پوندو آهي. اهي بنيادي مسئلا آهن جن کي حل ڪرڻ جي ذميواري يقينن رياست جي آهي. انهن کي حل نه ڪرڻ جي صورت ۾ گھڻا صحت جا مسئلا پيدا ٿين ٿا جيڪي صورتحال کي اڃا وڌيڪ منجھائي ڇڏين ٿا. سوڄڻ جهڙي ڳاله اها آهي ته انهن مسئلن کي ڪنهن ٻه سياسي ڌر پاران پنهنجي سياسي ايجنڊا جو حصو ناهي بڻايو ويو.
ليکڪ پنهنجي بلاگس ۾ مختلف سماجي روين جي نشاندهي ڪري ٿو. هو گھڻين ڳالهين تي سوچڻ جي دعوت ڏئي ٿو. ساڳي وقت هن جبلت جي ڳاله ڪئي آهي. هن ڳاله جي وضاحت لاء هن شينهن، مور ۽ ماڪوڙي وغيره جا مثال ڏنا آهن. انهن ۽ ٻين جانورن جو عمل يقينن سندن جبلتن مطابق آهي ۽ ٻي طرح سان ٿي نه ٿو سگھي. جڏهين ته انسان تهذيب جي زنجيرن ۾ قابو ٿيل آهي. ان ڪري سندس جبلتون گھڻن سماجي قاعدن، قانونن ۽ پابندين جي ٻنڌڻن ۾ ٻڌل آهن. جبلت، جنهن جو محبت به هڪ حصو آهي، هڪ تخليقي صلاحيت آهي. روسو جهڙن گھڻن فلاسافرن اها ڳاله ڪئي پر ساڳي وقت انهن سماجي قانونن وغيره جي هئڻ کي پڻ ضروري سمجھيو.
شاه لطيف لاء ليکڪ کي خاص محبت آهي. لطيف سان سندس هڪ منفرد ورتاء آهي. لطيف جي ڪلهوڙن خلاف جدوجهد، ڀٽ جو ان جدوجهد جو مرڪز هئڻ ۽ مزار جي ڀر ۾ جوڌن جي قبرن جو هئڻ منهنجي لاء نيون ڳالهيون آهن. ان تي وڌيڪ تحقيق جي ضرورت آهي بلڪه ليکڪ کي اهو چئي سگھجي ٿو ته هو پڙهندڙن کي ان ڳاله جي ذريعن ۽ تفصيلن کان آگاه ڪري.
سنڌي ٻولي جي لپي جو معاملو اڃا به هڪ لحاظ کان بحث طلب آهي. هن وقت به سنڌ ۾ عربي رسم الخط اسٿعمال ٿئي ٿو جڏهين ته ڀارت ۾ ان جي باوجود ته گورمکي ۽ عربي ٻيئي رسم الخط استعمال ڪري سگھجن ٿا پر گورمکي کي اسڪولن وغيره ۾ ترجيح ڏني وڃي ٿي. ان جي ڪري سنڌ ۽ هند جي سنڌين ۾ ٻولي ۽ ادب وغيره جي حوالي سان فاصلا آهن جيڪي وقت جي لحاظ کان اڃا وڌنڌا. ساڳي ريت اها به حقيقيت آهي ته جڏهين انگريزن پاران عربي رسم الخط کي هڪ معياري رسم الخط طور رائج ڪيو ويو ته ان کان اڳ ٻين مختلف رسم الخطن ۾ جيڪي لکيتون وغيره هيون اهي محفوظ نه رهي سگھيون. ڇا ٻولي جا ماهر ان سلسلي ۾ اسان جي ڪا رهنمائي ڪري سگھن ٿا.
ليکڪ ساڳي وقت لوڪ ڏاهپ کي به اهميت ڏئي ٿو پر ان ڳالهہ کي واضح ڪري ٿو ته جيڪڏهين ڪنهن ڳالهہ تي اوهان ڳالهايو يا بحث ڪريو ٿا ته ان ڳالهہ جي پڪ ڪري وٺو ته ان جي سڀني پاسن جو مطالعو ڪيو آهي ۽ ان جي اوهان کي ڄاڻ آهي. رڳو ٻڌل سڌل ڳالهين تي نه هلو ۽ ڊاڙ ٻٽاڪ کان پاسو ڪيو.
اها هڪ منفرد ڳالهہ آهي ته ليکڪ پنهنجو موقف رکڻ ۾ ڪو رک رکاء نه ٿو ڪري ۽ اها ڳالهہ نه ٿو ڏسي ته ڪنهن کي اها چڱي لڳي ٿي يا خراب. منهنجي خيال ۾ علمي بحث جي حوالي سان اها هڪ مثبت اپروچ آهي جنهن جي اسان وٽ کوٽ آهي ۽ جنهن جي همت افزائي ٿيڻ گھرجي.