پيار، انقلاب ۽ تشدد
سلواڊور آلندي 1970 جي ڏهاڪي ۾ چلي جي عوام جي جمهوري ۽ انساني حقن جي علامت هو. هو هڪ جمهوري عمل ۽ جدوجهد وسيلي اقتدار ۾ آيو هو. گھڻا ڀيرا چونڊن ۾ هارائڻ کانپوء آخري ڀيرو به سندس مخالف قدامت پرست ائين ئي سمجھي رهيا هئا ته هن ڀيري به هو ئي ڪامياب ٿيندا ۽ انهن پنهنجي ڪاميابي جي جشن ملهائڻ جا سڀ انتظام پڻ ڪري ڇڏيا هئا. پر هن ڀيري نتيجا مختلف آيا ۽ انهن ڄڻ گھڻن قدامت پرستن کي صدمي ۾ وجھي ڇڏيو.
لاطيني آمريڪا جي گھڻن ملڪن وانگر چلي تي به زميندارن، سرمايا دارن ۽ ٻاهرين سرمائي جو راڄ رهندو آيو آهي. ڪا به مخالفت سندن سهپ کان ٻاهر هونڌي آهي. ايستائين ته مخالفن کي کلي عام قتل ڪري سندن لاش کي چوڪ ۾ ٽنگي ڇڏڻ،ِ ان کي دفن ڪرڻ جي اجازت نه ڏيڻ ۽ جيڪڏهين سرڪار ان کي دفن به ڪيو ته ان کي وري ڪڍي ٽنگي ڇڏڻ هڪ معمول رهندو آيو آهي. چلي جي صحافي ناول نگار آسوبل آلندي ان ئي پس منظر ۾ پنهنجو ناول The House of Spirits لکيو آهي. ليکڪا کي چلي ۾ فوجي حڪومت جي اچڻ کان پوء ڪجھ ڪپڙا ۽ ٻه ڪتاب کڻي ملڪ ڇڏڻو پيو هو. هن وقت هو آمريڪا ۾ رهي ٿي. هن ناول لاء چيو وڃي ٿو ته ليکڪا کي جڏهين اها خبر ملي ته سندس سو سالن جو بيمار ڏاڏا مري رهيو هو ته هن ان کي خط لکڻ شروع ڪيو جيڪو اڳتي هلي هن ناول جو مسودو ٿي ويو. لاطيني آمريڪا جي ادبي روايت موجب سندس اهو ناول جادوئي حقيقت پسندي جي انداز ۾ لکيل آهي. اسپيني ٻولي ۾ لکيل ۽ ستٽيه ٻين ٻولين ۾ ترجمو ٿيل ان ناول کي شروع ۾ پبلشرن ڇاپڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو هو. 1982 ۾ پهريون ڀيرو اهو اسپين جي شهر بيونس آئرس ۾ ڇپيو.
ناول ٽرابي خاندان جي چار نسلن جي زندگي جي حوالي سان آهي. شهر جي ڊي ويل خاندان جي سڀ
کان وڏي ڌي روزا ۽ سڀ کان ننڍي ڪلارا هن ناول جا اهم ڪردار آهن. روزا جي سونهن جي هاڪ سڄي شهر ۾ هجي ٿي جڏهين ته ڪلارا کي اها صلاحيت هجي ٿي ته هو ماورائي مخلوق سان لاڳاپي ۾ اچي آئندي متعلق اڳڪٿي ڪري سگھي. ايسٽبين ٽرابي هڪ غريب نوجوان آهي جيڪو روزا سان محبت ڪري ٿو ۽ سندس ان سان رشتو طئي ٿي وڃي ٿو. هو شادي لاء پئسو گڏ ڪرڻ لاء ملڪ جي ڏورانهن علائقن ۾ سون جي کاڻين ۾ ڪم ڪرڻ لاء هليو وڃي ٿو. ڪلارا هڪ ڏينهن اها اڳڪٿي ڪري ٿي ته ڪجھ وقت ۾ خاندان ۾ هڪ اتفاقي موت ٿيندي. ائين ٿئي ٿو ته روزا کي بخار لاء جيڪا برانڊي ڏني وڃي ٿي ان ۾ زهر هجي ٿو جيڪو دراصل سندس پي جي سياسي مخالفن ان کي مارڻ لاء موڪليو هجي ٿو. ايسٽيبين جيتوڻيڪ صدمي جو شڪار ٿئي ٿو پر ڪجھ وقت کانپوء اها پڇا ڪري ٿو ته ڇا ان خاندان ۾ ٻي ڪا ڇوڪري آهي. کيس ٻڌايو وڃي ٿو ته باقي ته سڀني جي شادي ٿي ويئي هئي رڳو ڪلارا هئي. هو ڪلارا سان رشتو ڪري ٿو.
ان دوران هو بجائي کاڻين تي وڃڻ جي پنهنجي خانداني زمين تي وڃي ٿو جنهن جي حالت سارسنڀال نه هئڻ ڪري خراب هجي ٿي. هو سڀني شين کي درست ڪري ٿو ۽ پنهنجن هارين ۽ مزدورن کي هڪ سخت ڊسپلن ۾ آڻي ٿو. سندس اها جاگير پنهنجي پيداوار ۽ آمدني وغيره جي لحاظ کان سڄي علائقي ۾ بهتر ليکي وڃي ٿي. ساڳي وقت هو روايتي زميندارن وانگر اتان جي هر ڇوڪري کي پنهنجي ملڪيت سمجھي ٿو ۽ انهن سان زوري ڪري ٿو. اٽڪل هر ڇوڪري جي پيٽ ۾ سندس ٻار هجي ٿو. پر اتان جا ماڻهو سندس زور آڏو ڪجھ نه ٿا ڪري سگھن.
واپس شهر اچي هو ڪلارا لاء هڪ عاليشان گھر ٺهرائي ٿو ۽ پوء ان سان شادي ڪري ٿو. پهرين کين هڪ ڌي ڄمي ٿي جنهن جو نالو بلانڪا رکيو وڃي ٿو ۽ پوء ٻه جاڙا پٽ جيم ۽ نڪولس ڄمن ٿا. هو پنهنجي خاندان کي پنهنجي جاگير تي وٺي وڃي ٿو. هتي بلانڪا ننڍي هونڌي کان ئي اتان جي هڪ ٻار پيڊرو سان رلي ملي وڃي ٿي ۽ سندن اهو ناتو اڳتي هلي پيار ۾ بدلجي وڃي ٿو. پيڊرو شهر ۾ تعليم حاصل ڪرڻ ۽ کاٻي ڌر جي ماڻهن سان واسطي ۾ اچڻ جي ڪري اهو سمجھي ٿو ته سندس ماڻهن سان ظلم پيو ٿئي ۽ هو ان متعلق پنهنجن ماڻهن کي ٻڌائي به ٿو. سندس اها سرگرمي ايسٽيبين کي پسند نه ٿي اچي ۽ پهرين ته کيس هنٽر سان ماري ٿو ۽ پوء کيس ماڳيئي ان علائقي مان ئي نيڪالي ڏيئي ڇڏي ٿو. پر هو نه رڳو روپ بدلائي علائقي ۾ ايندو رهي ٿو پر بلانڪا سان به ملندو رهي ٿو. اها خبر ايسٽيبين کي پئي ٿي ۽ هو بلانڪا کي ماري ٿو جيڪا ڳاله ڪلارا کي نه ٿي وڻي ۽ اهي ٻيئي ماء ۽ ڌيئر شهر هلي ٿيون وڃن. ڪجھ عرصي کانپوء اها خبر پئي ٿي ته بلانڪا پيٽ سان آهي.
ايسٽيبين ڪنهن به صورت ۾ پيڊرو کي پنهنجي خاندان جي فرد طور قبول ڪرڻ لاء تيار نه ٿو هجي بلڪه هو هر صورت ۾ ان کي قتل ڪرڻ چاهي ٿو. هو بلانڪا جي شادي هڪ فرانسيسي نواب، جيڪو وٽس مهمان طور رهيل هجي ٿو ۽ بلانڪا کي پسند به ڪري ٿو، سان ڪرائي ٿو. اهي ٻيئي زال مڙس هڪ ڏورانهين علائقي ۾ رهڻ لاء هليا وڃن ٿا جتي نواب جي دلچسپي بجائي بلانڪا جي پراڻي تهذيب جي سامانن کي هٿ ڪرڻ ۽ وڪڻڻ ڏانهن منتقل ٿي وڃي ٿي. هڪ ڏينهن جڏهين بلانڪا بند ڪمري، جنهن ۾ وڃڻ کان کيس منع ڪيو ويو هو، جي تالي کي ٽوڙي اندر وڃي ٿي ته کيس پراڻا حنوط ٿيل لاش ۽ ٻيون شيون نظر اچن ٿيون جن کان ڊڄي هو ان مهل ئي ريل ۾ سوار ٿي شهر پنهنجن مائٽن وٽ اچي وڃي ٿي جتي کيس البا ڄمي ٿي.
ان دوران ايسٽيبين اهو سوچي ٿو ته هو ان حيثيت ۾ آهي جو سياست ۾ حصو وٺي. هو ڪنزرويٽو پارٽي ۾ شامل ٿئي ٿو ۽ سينيٽر جي نشست لاء چونڊن ۾ بيهي ٿو. ڪلارا، جنهن ساڻس بلانڪا جي واقعي
کانپوء ڳالهہ ٻولهہ بند ڪري ڇڏي هئي، اها اڳڪٿي ڪري ٿي ته هن ڀيري به اهي ئي ڪامياب ٿيندا جيڪي هميشه ٿيندا آيا آهن. مطلب ته قدامت پسند ئي چونڊون کٽندا. هو چونڊن ۾ ڪامياب ٿي سينيٽر ٿي وڃي ٿو. پر اها صورتحال ساڳي نه ٿي رهي. ڪجھ عرصي کانپوء ڪلارا جي وفات ٿي ٿي وڃي. ايسٽيبين سمجھي ٿو ته سندس خوشقسمتي جو دور ختم ٿي ويو هو.
نين چونڊن ۾ توقع جي برخلاف کاٻي ڌر ڪامياب ٿئي ٿي. اها ڳالهہ ڪنهن به نموني سان ساڄي ڌر جي اقتداري قوتن کي قبول نه ٿي هجي ۽ اهڙي ريت ان جي خلاف سازشون شروع ٿي وڃن ٿيون. پروپئگنڊا سان گڏوگڏ بازارن مان عام استعمال جون شيون غائب ٿي وڃن ٿيون. دوڪانن جي ٻاهر ماڻهن جون قطارون لڳي وڃن ٿيون. ٽرانسپورٽر، پوليس ۽ ٻين مختلف پيشن جا ماڻهو هڙتال تي هليا وڃن ٿا. مطلب ته نئين صدر ۽ سندس حڪومت کي ناڪام ڪرڻ جي هر ممڪن ڪوشش ڪئي وڃي ٿي. ايستائين ته ساڄي ڌر جي سياستدانن پاران نه رڳو فوج کي مداخلت جي دعوت ڏني وڃي ٿي پر گھرو ويڙه جي تياري لاءِ ايسٽيبين سميت اهي سڀ پنهنجن گھرن ۾ هٿيار گڏ ڪرڻ شروع ڪن ٿا. صدر پاران روز ٽيليويزن تي اچي ماڻهن کي حوصلو ڏنو وڃي ٿو. جڏهين انهن سڀني طريقن سان صدر جي وڃڻ جو ڪو امڪان نظر نه ٿو اچي ته آخر ۾ فوج مداخلت ڪرڻ جو فيصلو ڪري ٿي. ٽينڪ ۽ فوجي گاڏيون صدارتي محل جو محاصرو ڪن ٿيون. صدر کي جنرل فون ڪري فوجي جهاز ۾ پنهنجي خاندان سميت ملڪ مان ٻاهر وڃڻ جي آڇ ڪري ٿو. پر صدر ان کي رد ڪندي کيس چئي ٿو ته غدار اوهان آئين جي پابندي ڪيو. هو ٻين گھڻن اڳواڻن جيان هڪ جلاوطن صدر طور ڪنهن ٻئي ملڪ ۾ پنهنجي زندگي گذارڻ نه پيو چاهي. هو پنهنجي خاندان جي فردن ۽ پنهنجن ساٿين کي چئي ٿو ته اوهان هليا وڃو ۽ پاڻ اڪيلو مقابلو ڪندي مارجي وڃي ٿو.
فوج جي اقتدار سنڀالڻ کانپوء دهشت جو نئون دور شروع ٿي وڃي ٿو. سوين ماڻهن کي گولين جو نشانو بڻايو وڃي ٿو. هزارين ماڻهن کي ٽارچر ڪئمپن ۾ موڪليو وڃي ٿو. گھڻا ماڻهو ملڪ ڇڏي جلاوطن ٿي وڃن ٿا. بازارن ۾ عام استعمال جون شيون ته اچي وڃن ٿيون پر انهن جون قيمتون عام ماڻهو جي پهچ
کان ٻاهر هجن ٿيون. ساڄي ڌر جي سياستدانن کي فوج مان جيڪا توقع هجي ٿي اها پوري نه ٿي ٿئي. ايسٽيبين جو پٽ جيم، جيڪو صدر جو ڊاڪٽر هجي ٿو ۽ آخر وقت تائين ساڻس گڏ هجي ٿو، کي فوج ٽارڇر کان پوء گولي هڻي ماري ڇڏي ٿي. بلانڪا ۽ پيڊرو کي ايسٽيبين پنهنجا وسيلا استعمال ڪري ملڪ کان ٻاهر موڪلي ڇڏي ٿو جڏهين ته ايسٽيبين جي ڏوهٽي البا پنهنجين سرگرمين جي ڪري گرفتار ٿي ٽارچر ڀوڳي ٿي ۽ آزاد ٿيڻ کانپوء پنهنجي ناني ڪلارا جي لکيل نوٽ بڪ تان اهو سڄو احوال لکي ٿي.
هن ناول جي خاص ڳالهہ اها آهي ته پڙهندڙ جيڪڏهين ستر جي ڏهاڪي جي چلي جي حالتن کان واقف آهي ته ان کي اهو سمجھڻ ۾ ڏکيائي نه ٿي ٿئي ته اهو ان وقت جي صورتحال جي عڪاسي ڪري ٿو. جڏهين ته ليکڪا ڪوبه اهڙو حوالو نه ڏنو آهي. هن ڪٿي به ملڪ جو نالو استعمال نه ڪيو آهي. ان وقت جي مرڪزي ڪردارن جي نالن جي استعمال جي بجائي هن صدر، جنرل ۽ شاعر وغيره جي لفظن کان ڪم ورتو آهي.