فضل احمد بچاڻي
ترجمي جي اهميت رڳو اها ڪونهي ته هڪ ٻولي جا شهپارا ٻي ٻولي ۾ پڙهڻ جي لاءِ ملن ٿا، پر ترجمو هڪ اهڙو شعوري عمل آهي، جنهن ذريعي هڪ حساس فرد پنهنجي ٻوليءَ ۾ نوان خيال ۽ نوان پئمانا متعارف ڪرائي ٿو. ’ترجمي جي ٻي اهميت آهي بين الاقواميت.. ان ۾ ڪوبه شڪ ڪونهي ته انسان انفراديت پسند آهي ۽ خاص ڪري پوري انسانيت جي رنگ ۾ رتل ٿئي ٿو. هڪ انسان جا تجربا ۽ مشاهدا هن جا پنهنجا هوندي به پوري انسانيت جاتجربا ۽مشاهدا هوندا آهن.۽ پوري انسانيت جا تجربا ۽مشاهدا هڪ فرد جا تجربا ۽ مشاهدا ٿيندا آهن. وحدت ۾ ڪثرت ايئن ٿئي ٿي ۽ ڪثرت ۾ وحدت جو اهو ئي راز آهي، ترجما علم ۽ ادب جي دنيا ۾ وحدت ۽ ڪثرت جي انهيءَ عمل کي وڌائين ٿا. ترجمي جي ذريعي مترجم پڙهندڙن جي منهن ۾ جڙتو زبان ڏيڻ جي بدران سندن ٻولي ۾ کين ٻين جي تجربن ۽مشاهدن کان آگاهه ڪري ٿو .“
ورهاڱي کان اڳ، سنڌي ٻوليءَ ۾ منظم نموني ترجما ڪيا ويندا هئا. ورهاڱي کانپوءِ انهي جي اهميت تمام گهٽ ماڻهن محسوس ڪئي. مرحوم فضل احمد بچاڻي به انهن مان هڪ هو، جنهن پنهنجن ترجمن وسيلي سنڌي ٻوليءَ کي مالامال ڪيو.
سوانح
فضل احمد بچاڻيءَ 11اپريل 1934ع تي ٽنڊي الهيار ۾ جنم ورتو. شروعاتي تعليم ٽنڊي الهيار ۾ ئي حاصل ڪيائين. بي اي 1961ع ۾ ايم اي (انگريزي) سنڌ يونيورسٽيءَ مان ڪيائين. فضل احمد لکڻ جي شروعات 1956ع کان ڪئي. سندس پهريون ليک ”گل ڦل“ رسالي ۾ ڇپيو. پهريون افسانو ”نوري“ اپريل 1956ع ۾ ماهوار ”تقاضا“ لاڙڪاڻي ۾ ڇپيو. فضل احمد جو پهريون غزل ماهناما ”فلمي دنيا“ حيدرآباد جي جنوري 1957ع واري پرچي ۾ ڇپيو. انهيءَ سال ”سنڌي ادبي سنگت“ پاران سندس افساني ”سوکڙي“ کي بهترين افسانو قرار ڏنو ويو.سندس پهريون تنقيدي ليک ماهوار ”هلال پاڪستان “ حيدرآباد جي جنوري 1958ع واري پرچي ۾ ڇپيو. پهريون مضمون ”سروري ميگزين“ هالا جي 1956ع واري پرچي ۾ ڇپيو. سڀ کان پهريون اردو غزل ماهناما ”آپڪي صفت“ جي نومبر 1960ع واري پرچي ۾ ڇپيو. تنهن کانسواءِ هفته روزه ”ليل ونهار“ ماهناما ”آداب عرض“ وغيرهه ۾ به سندس اردو مضمون ۽ افسانا شايع ٿيندا رهندا هئا.
فضل احمد بچاڻي سڀ کان پهرين نوڪري رواني ”فتح اسلام“ حيدرآباد ۾ سب ايڊيٽر جي حيثيت سان ڪئي. تنهن کانپوءِ سرڪاري نوڪري ۾ گهڙيو. اول اطلاعات کاتي ۾ اسسٽنٽ ۽ پوءِ ميرپورخاص ضلعي جو پبليڪيشن آفيسر بڻيو. اتان استعيفا ڏيڻ کانپوءِ حبيب بينڪ لميٽيڊ ۾ نوڪري ڪيائين ۽ اسسٽنٽ وائيس پريذيڊنٽ جي حيثيت ۾ استعيفا ڏيئي حيدرآباد ۾ پيٽرول پمپ کوليائين. ٿورو وقت ٻنيون ٻارا سنڀالڻ جي ڪوشش ڪيائين. نيٺ 1979ع بعد ۾ سڀ ڪم ڇڏي گوشئه نشيني ۽ تصنيف ۽ تاليف جو شغل اختيار ڪيائين.
فضل احمد بچاڻي 23آگسٽ 1987ع تي وفات ڪئي.
ادب لاءِ ڪوشش
1961ع ۾ ٽنڊوالهيار ۾ ”دالترجمه سنڌ“ قائم ڪري ڪيترائي ڪتاب ترجمو ڪري ڇپايائين. سندس ترجمو ڪيل ۽ اصلوڪن لکيل ڪتابن جو وچور هن ريت آهي.
1-سپون (خليل جبران جي چونڊ افسانن جو مجموعو-پهريون ڇاپو جولاءِ 1961ع ۾ ڇپيو)
2-عاشي (هينري رائڊر هيگرڊ جي ڪتاب SHE جومڪمل ترجمو-پهريون ڇاپو 1961ع ۾ ڇپيو)
3-روح جي ڳولا (انگريزي ڪتاب SHADOWs In the wal جو ترجمو 1961ع)
4-نازبو:طبعزاد افسانن جو مجموعو 1962ع
5-عجب اسرار: Belive it or not جي طرز تي تاليف ۽ترتيب ڏنل 1962ع
6-سڌارٿ: (هرمن هيس جي نوبل انعام يافته ناول جو ترجمو 1982ع).
7-سزاجا سک (آسڪر وائلڊ جي خطن ۽ مضمونن جو ترجمو:1983ع)
8-آسيه:عاشي جي واپسي (هينري رائڊر هيگرڊ جي ڪتاب: Aesha the Return of She جو مڪمل ترجمو-1983ع)
9-تصوير جو خون (آسڪر وائلڊ جي ناول Picture of Dorian Grayجو مڪمل ترجمو-1983ع)
10-سورن سانڍياس (وڪٽر هيوگو جي ناول La-miserableجوترجمو-اڻ ڇپيل)
11-اڳي ائين هياس (ڀاڱو پهريون) يادگيريون 1984ع.
12-اڳي ائين هياس (ڀاڱو ٻيو) يادگيريون 1985ع.
مٿين ڪتابن کانسواءِ مرحوم فضل احمد بچاڻيءَ جا ٻيا انيڪ افسانا، مضمون، شعر لکيل ۽ ترجما ڪيل آهن.