محمد خان مجيدي
سوانح
محمد خان مجيدي ولد قيصر خان جتوئي، شاعريءَ ۾ تخلص مجيدي، 5جنوري 1918ع تي ”ڳوٺ شادمان جتوئي“ لڳ جهوڪ شريف تعلقي ميرپور بٺوري ۾ پيدا ٿيو، جتي سندس وڏا درگاهه جهوڪ شريف جي صوفين جا هاري هئا. مجيدي ٿورو وڏو ٿيو ته پنهنجي ڳوٺ ۾ ٻڪريون چارڻ لڳو. پوءِ 1925ع ۾ کيس اسڪول ۾ داخل ڪرايو ويو. مجيدي 1932ع ۾ سنڌي فائينل جو امتحان ان وقت جي سڄي ڪراچي ضلعي ۾ پهريون نمبر پاس ڪيو. 1934ع ۾ ماستري جي نوڪري مليس. ائين پاڻ مختلف هنڌن تي نوڪري ڪندو ۽ هڪ بهترين استاد هئڻ جي ڌاڪ ويهاريندو 1976ع ۾ سجاول مان رٽائر ڪيائين.
شاعري جي شروعات
محمد خان مجيدي، شاعريءَ جي ابتدا اسڪول ۾ فائينل سنڌي جي امتحان دوران ڪئي. ڇاڪاڻ ته ان وقت سنڌي فائينل جي امتحان تي سنڌي شاعريءَ جو سبجيڪٽ رکيل هوندو هو،جنهن ۾ باقاعده ”علم عروض“ سيکاريو ويندو هو. شروع ۾ پاڻ ”ايم جتوئي“ جي نالي سان شاعري ڪندو هو. پاڻ پهريون شعر جيڪو 1937ع ۾ جوڙيائين، اهو ان وقت جي فيشن تي هو جيڪو هن ريت آهي:
ويس وڳا فيشن وارا، کاڌو ڪپڙو ٿو کپي
فيشن ۾ ته فرانس جي اڄ، پئرس سان ٿي ڀيٽ کپي.
انهي شعر جو آخري بند هن ريت آهي:
”ايم جتوئي“ وار سلامي، ڏاڙهي، مُڇون ڪين ڏسون
فيشن ايبل هن ريت چون ٿا، ٺاهوڪي ۽ ٺيٺ کپي.
اهو شعر 1938ع ۾ ”الوحيد“ اخبار ۾ ڇپيو.
اڳتي هلي علي محمد خالدي سان واقفيت ٿيس. انهي جي صحبت ۾ محمد خان مجيدي ”جمعيت الشعراءَ سنڌ“ جا مشاعرا اٽينڊ ڪيا ۽ جمعيت پاران مختلف شهرن ۾ ٿيندڙ مشاعرن ۾ باقاعدگيءَ سان شرڪت ڪندو هو. ڪجهه وقت کانپوءِ علي محمد خالدي جي چوڻ تي ئي ”ايم جتوئي“ مان مٽائي مجيدي تخلص رکيائين ۽ نئين تخلص مجيديءَ سان پاڻ پهريون شعر 1950ع ۾ جوڙيائين.
محمد خان مجيدي مختلف وقتن تي، مسئلن ۽ معاملن پيدا ٿيڻ تي احتجاج طور شاعري پڻ ڪئي، جنهن سان اهي مسئلا نبري ويا. هڪ ڀيري لاڏين ۾ اناج جي سخت کوٽ ٿي پئي ۽ واپاري وڏي اگهه تي اهو وڪڻڻ لڳا. انهيءَ جي خلاف شاگردن هڪ وڏو جلوس ڪڍيو ۽ انهي ۾ محمد خان مجيديءَ جو جوڙيل شعر پڙهيو:
روپئي جا اڄ سير ملن ٻه، بک اسان وٽ آهي بک
پٿر ٻڌاسون پيٽ مٿي اڄ، بک اسان وٽ آهي بک
بک ۾ پاهه ٿين پيا ٻچا، بک اسان وٽ آهي بک
ان هوندي بک مرن پيا، بک اسان وٽ آهي بک.
اهو شعر ٻڌي ان وقت جي مختيار ڪار واپارين تي سخت قدم کنيو ۽ اناج جي کوٽ ختم ٿي ويئي.
محمد خان مجيدي جي شاعري جو پهريون ڪتاب ”سنڌڙي ۽ ان جون قومون“ 1962ع ۾ ڇپيو. جنهن ۾ سنڌ جي سڀني ذاتين ۽ قومن جي نالي سان 96بندن تي ٻڌل هڪ ڊگهو نظم ڇپيل آهي. نظم جي هرهڪ بند ۾ اٺ اٺ سٽون آهن. انهيءَ طويل نظم جو نموني طور هڪ بند هن ريت آهي:
سنڌڙي تنهنجا سڀئي ڳوٺاڻا وسن،
سڀ پراڻا پڊ پوٺا، ڏيهه ڏاڏاڻا وسن،
جي اٺن سان گڏ رهن، حبدار حاجاڻا وسن،
ڪين مَٽ نوري جي ٿيندي، ڪا به ناري سنڌڙي،
هر تماچي کي ته پنهنجي تات تاري سنڌڙي.
1976ع ۾ رٽائر ٿيڻ کانپوءِ هن باقاعده شاعري ڪئي. سڄو وقت سنڌ جي قومي شاعريءَ کي ڏنائين. پاڻ سنڌ جي ڪنڊڪڙڇ، وستي ۽ واهڻ ۾ وڃي پنهنجي شاعري سان ماڻهن کي موهيو ۽ کين جهومايو. پنهنجا طويل نظم، جڏهن اسٽيج تي اچي رڌم سان پڙهندو هو ته عجيب جذباتي ماحول پيدا ٿي ويندو هو.
انهن نظمن جو ڇيد ڪندي، سندس ٻي شعري مجموعي ”مٽي منهنجي مٽي آهي“ جي مهاڳ ۾ جيڪو ڪتاب 2000ع ۾ ڇپيو. ڊاڪٽر شمس الدين عرساڻي کيس آمريڪي شاعر والٽ وٽمين سان ڀيٽيو آهي. جنهن جي نظمن جو انداز پڻ عوامي هو. هو لکي ٿو:
”محمد خان مجيدي سنڌي نظم گوئي جو روح روان شاعر آهي. هو سنڌ جي جاڳندڙ ضمير جو آواز آهي ۽ نظمن ۾ هن سنڌ جي زنده روح جو عڪس چٽيو آهي. دور حاضر ۾ ’سنڌي حيات‘ چٿيل، لتاڙيل، هيسيل ۽ سراپا احتجاج بڻيل آهي. جنهن سان شاعر هر وقت، هر هڪ زنده ۽ تابنده روح ڳولي ڪڍڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. ان لحاظ کان مجيدي هوبهو آمريڪا جي والٽ وٽمين سان مشابهت رکي ٿو. ان جي فن وانگر ئي هن جي نظمن ۾ هڪ روان دوان وهڪري مثل زندگي جاري ۽ ساري آهي. جنهن ۾ نهارڻ سان ٻوليندڙ ضمير جي مردانه وار جهلڪ نظر اچي ٿي.
.... مجيدي جو ڪهڙو به نظم پڙهندا ته ائين محسوس ٿيندو ته هو ننڊ ۾ غلطان قوم کي جاڳائيندو هجي. هو اهڙي سوچ نٿو رکي، جنهن سان ماڳهين قوم جو حوصلو ختم ٿي وڃي يا سندس قوت پوئتي پئجي وڃي. هو فيشن طور نٿو سوچي، بلڪه عمل ۽ جدوجهد پيدا ڪرڻ جو خواهان آهي. هو فقط نعرن جي ذريعي سماجي ۽ معاشي انقلاب آڻڻ نٿو گهري. بلڪه هو عملي طور تي پنهنجي جان کپائي رهيو آهي. ڪلام ذريعي نه رڳو ڏک درد اوري ٿو بلڪه قوم ۾ روح ڦوڪي ٿو.“
سنڌ جي هن عوامي شاعر 7اپريل 2003ع تي وفات ڪئي.