شاعر جي پاران: من اندر جي موسم
”من اندر جي موسم“ منھنجو ٽيون شعري مجموعو ۽ مجموعي طور پنجون ڪتاب آهي، جيڪو ”رنگ رتا پيچرا“ ۽ ”درشن ڌارو ڌار“ جو تسلسل آهي. هيءُ مجموعو منھنجن ٻين مجموعن وانگر تاخير جو سبب بڻيو آهي ۽ لڳاتار پندرنھن سال سفر در سفر رهيو آهي. البت ان عرصي دوران ٻہ نثري ڪتاب ”ڪارون وس ڪيام“ ۽ ”ڪويءَ جي ڪٿا“ شايع ٿي سگهيا آهن.
هڪ شعري مجموعي لاءِ ڏهن پندرنھن سالن جو عرصو وڏو عرصو آهي، ان دوران گهڻو ڪجهہ بدلجي ويندو آهي، سو ان عرصي دوران بہ گهڻو ڪجهہ بدلجي ويو آهي. منھنجي سنڌ جون سماجي ۽ سياسي حالتون ڇا بدليون آهن ڄڻ تہ زمانا بدلجي ويا آهن، انھن حالتن سان گڏ منھنجي ذاتي زندگيءَ ۾ بہ نمايان تبديليون آيون آهن. جواني ديواني جون حدون پيرسنيءَ جي سرحدن ۾ داخل ٿي چڪيون آهن، اکين تي چشمو چڙهيل آهي ۽ وارن تي چاندي لھي آئي آهي، ملازمت کان فراغت ملي آهي ۽ مان خالي هٿ ۽ ڏٻرو جسم کڻي ماڳ تي موٽيو آهيان ۽ ان جاءِ تي آهيان جتان سفر جو آغاز ڪيو هوم. ڄڻ تہ ماضي حال بنجي آيو آهي.
هيءَ شاعري بہ عجيب شيءَ آهي، پرتل سرتل آهي تہ وڏڦڙي مينھن وانگر وسندي آهي ۽ جي رٺل هوندي آهي تہ ڪيتريون ئي موسمون بي ثمر گذري وينديون آهن، چاهي اهي موسمون هجر ۽ وصال جون هجن يا من اندر جون.
مان پنھنجي شاعريءَ جي اثر هيٺ رهيو آهيان، منھنجي شاعري نہ رڳو مون لاءِ پناه گاه آهي پر ذوق سليم جي تسڪين جو سامان ۽ اظھار جو وسيلو بہ آهي.
چئن عام موسمن کانسواءِ ٻيون بہ ڪيتريون ئي موسمون آهن جي شاعر جي من اندر موجود آهن. اهي موسمون جيتوڻيڪ تبديل ٿينديون رهن ٿيون پوءِ بہ پنھنجا اثرات ڇڏي وڃن ٿيون ۽ سدائين شاعر جي ذهن تي حاوي ۽ غالب آهن ۽ بلاشڪ تہ مون پنھنجي شاعريءَ جو مواد اڪثر اهڙين موسمن کان حاصل ڪيو آهي.
هي وقت بہ وڏي وٿ آهي ۽ ڪنھن جي هٿ وس ڪونھي توڙي جو سندس Duration رڳو هڪ لمحو آهي.
جو بہ گذري ويو سو ماضي آ،
هڪڙو لمحو آ حال جي موسم.
زمان حال کي توڙي جو هڪ لمحو ميسر آهي پوءِ بہ ان کي وڏي اهميت حاصل آهي ۽ اهو لمحو ماکيءَ جي لار جيئن ٽيپو ٽيپو ٿي صدين ۽ جڳن تي محيط رهيو آهي. هي ڪلمات لکڻ جي آغاز کان اختتام تائين الاجي تہ ڪيترا لمحا ماضي جي نذر ٿي چڪا آهن ۽ الاجي تہ ڪيترا لمحا صرف ڪري مون پنھنجي شاعريءَ جو آشيانو جوڙيو آهي. من اندر جي موسم جي هن ڪتاب ۾ داخلي ۽ خارجي ڪيفيتن کانسواءِ اهڙين موسمن جو بہ تذڪرو موجود آهي، جن کي شعري صورت ڏيئي منظر عام تي آڻڻ ضروري ٿي پيو آهي، سو اهڙو انداز اختيار ڪري پنھنجي من جي شاعر کي راضي ڪيو اٿم.
جنھن ديس ۾ ڪو پيار جو شاعر نہ ٿو رهي،
ان ديس تي امن جو فرشتو نہ ٿو لھي.
ڪجهہ منھنجي شاعريءَ بابت:
منھنجي شاعريءَ جو وڏو حوالو شايد غزل آهي، مون غزل کان ئي START ورتي آهي ۽ غزل مون کي مشھوري بہ ڏني آهي، ان جو اعتراف ڪجهہ اهڙن لفظن ۾ ڪيو اٿم.
سڄڻ جي سار ۾ ڪافيون، غزل ۽ گيت ڳاتاسين،
سڃاڻپ ”سوز“ جي ليڪن غزل آهن غزل آهن.
منھنجي غزل بابت جناب محمد ابراهيم جويو صاحب جن جو خيال آهي تہ ”منھنجي غزل تي اڪثر گيت جو اثر غالب آهي ۽ غزل ۾ هتان هتان جي موضوعن بدران ڪنھن هڪ موضوع جو انتخاب ڪيل آهي جيڪو آلاپڻ لاءِ مناسب آهي“.
جناب جويو صاحب جن جي ان راءِ کي اڳتي وڌائيندي اهو بہ چوڻ وارا چون ٿا تہ نہ رڳو منھنجي غزل تي، پر وائي، ڪافي ۽ نظم تي بہ گيت ۽ سنگيت جو اثر نمايان آهي ۽ گيت منھنجي پسنديدہ صنف سخن ٿيندو پيو وڃي.
منھنجو غزل مسلسل، ڪافي نما آهي يا مرڳو غزل ئي ڪونھي. اهو هڪ الڳ بحث آهي ۽ منھنجي نظر ۾ اهو اڄ جي غزل جو مسئلو ڪونھي. اڄ جي غزل جو مسئلو اهو آهي تہ موجود غزل ڪيترو ديسي، عام فهم ۽ ڪيترو مترنم آهي. پوءِ ان جي شڪل صورت ڪھڙي بہ بيھي ۽ نالو ڪھڙو بہ هجي.
منھنجي هن شعري مجموعي ۾ ڪافيون، ڪافين نما وايون ۽ واين نما ٺمريون بہ آهن، جيڪي راڳن تي آلاپي لکيون ويون آهن. ان کان سواءِ مشاعرن وارا طرحي غزل، مختلف ڪيفيتن وارا گيت ۽ ساروڻيون بہ هن شعري مجموعي ۾ شامل آهن. بھرحال حال حبيبان، پيش پريان آهي.
منھنجو هي شعري مجموعو ورهين جي رياض، محنتن ۽ محبتن جو ثمر آهي، جو ڪڻو ڪڻو ڪري ڪٺو ڪيو اٿم ۽ ڪک ڪک ڪري آشيانو جوڙيو اٿم ۽ جن لاءِ لکيو اٿم، انھن جي سماعتن ۽ بصارتن تائين پھتو تہ منھنجو هي پورهيو سڦلتا ماڻيندو.
ٿورا نہ ٿورا
هن مجموعي جي سڀني مرحلن لاءِ جن بہ پيارن تعاون ڪيو تن سڀني جو ٿورائتو آهيان. مگر محمد سومار وفا ۽ محمد حبيب سنائي جن جو خصوصي طور احسان مند آهيان جن وقت بوقت غير معمولي سھڪار پئي ڪيو آهي ۽ يقيناً سندن تعاون کان سواءِ هي ڪتاب بہ منظر عام تي نہ اچي سگهي ها.
مان جناب امداد حسيني صاحب جو ٿورائتو آهيان، جنھن هن ڪتاب جو مھاڳ لکي منھنجي ديرينہ خواهش کي پورو ڪيو آهي.
آخر ۾ اهائي رسمي گذارش تہ پنھنجو رايو ڏيڻ نہ وساريندا.
سوز هالائي
0308-3908246.
1 سيپٽيمبر 2010
سوز هالائي اسٽريٽ
هالا پراڻا، سنڌ