ڏاهپ / اخلاقيات

شرح حُجة الله البالغه

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب شاهه ولي الله رحه جو ”شرح حجة الله البالغه“ اوهان اڳيان حاضر آهي. ڪتاب جو ليکڪ مولانا عبيد الله سنڌي آهي ۽ سنڌيڪار مولانا محمد انس راڄپر صاحب آهي. امام شاهه ولي اللهؓ، اسلامي دنيا جو يگانو عالم هو، جنهن سماجي زندگي ۽ اقتصاديات جي بدلجندڙ انواع کي خدا جو شان قرار ڏنو ۽ ان پسمنظر ۾ شريعت جي حڪمن جا اسرار ۽ حڪمتون نروار ڪيون. سندس جڳ مشهور ڪتاب ”حجة الله البالغه“ کي ان سلسلي ۾ اسلامي دنيا جي علمي حلقن ۾ بيحد مقبوليت حاصل رهي آهي. امام انقلاب مولانا عبيدالله سنڌي، شاهه ولي اللهؓ جي فڪر جو وڏو شارح رهيو آهي، تنهن حجة الله البالغه جي شرح پڻ لکي هئي. هي ڪتاب ان شرح جو سنڌي ترجمو آهي.
Title Cover of book شرح حُجة الله البالغه

انسان جي دنيا جي زندگي

انسان جي هن دنيا جي زندگيءَ ۾ مٿس حيواني قوت غالب آهي. جنهن ڪري سندس ملڪوتي قوت معطل ڪيل آهي. سندس ان حالت کي هيئن سمجهجي ته جهڙوڪ هنن احساسن کي معطل ڪندڙ ڪا نشي جي دوا يا جسم کي سُن ڪندڙ ڪا شيءِ استعمال ڪئي وئي آهي. احساس کي معطل ڪندڙ يا جسم کي سن ڪندڙ دوا جو اهو نتيجو ٿيندو آهي ته ان حالت ۾ جيڪڏهن باهه جو شعلو ساڙي وڃي تڏهن به ماڻهوءَ کي درد محسوس نه ٿيندو آهي، جيستائين وڃي جسم کي سن ڪندڙ دوا يا احساسن کي معطل ڪندڙ نشي جو اثر گهٽجي يا ختم ٿي وڃي ۽ طبيعت پنهنجي اصلي حالت تي موٽي اچي. جسم ۽ حواسن جي اصلي حالت ۾ اچڻ کان پوءِ درد محسوس ٿيندو آهي. (ملڪيت جو جيترو به درد آهي، هن وقت حيواني قوت جي غلبي جي ڪري محسوس نه ٿو ٿئي، موت کان پوءِ جڏهن حيواني قوت ڪمزور ٿيندي، تڏهن ملڪيت جي خلاف جيتري قدر به غلطيون ٿيل هونديون، هڪ وقت ۾ تن سڀني جو درد جاڳي پوندو.) انسان جي هن مجموعي حالت جو ٻيو مثال گلاب جو گل آهي. طبيبن جو چوڻ آهي ته گلاب جي گل ۾ ٽن قسمن جو قوتون آهن:
1- هڪ قوت زمين جي آ جيڪا گل ۾ هوندي آهي، جيڪڏهن ان کي گسائي ڪٿي لڳائبو ته ان قوت جو اثر ظاهر ٿيندو.
2- ٻي قوت پاڻيءَ جيان آهي، اها نپوڙڻ سان حاصل ٿيندي آهي.
3- ٽي قوت هوا جيان آهي، جيڪا سنگهڻ وقت ظاهر ٿيندي آهي.
(ان طرح انسان جي حيواني قوت هن دنيا ۾ ظاهر ٿي رهي آهي، ان جي ملڪي قوت موت کان پوءِ ظاهر ٿيندي.)
شريعت هڪ طبعي ضرورت آهي
اسان جي ان سڄي بحث جو خلاصو هيءُ آهي ته قانون جي پابندي انسان تي عائد ڪرڻ انساني نوع جي طبعي گهرج آهي. انسان پنهنجي رب کان پنهنجي استعداد ۽ صلاحيت مطابق طبعي زبان سان جهڙوڪ اهو گهري رهيو آهي ته ملڪوتي قوت جي مناسب جيڪي احڪام آهن سي مٿس لازم ڪيا وڃن، کيس انهن جو پورو پورو بدلو پڻ ڏنو وڃي ۽ حيواني قوت ۾ ٻڏل رهڻ ان تي حرام ڪيو وڃي، خلاف ورزي تي کيس سزا ڏني وڃي. ٻين لفظن ۾ قانون جي پابندي انسان جي طبعي تقاضا آهي.