ڏاهپ / اخلاقيات

شرح حُجة الله البالغه

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب شاهه ولي الله رحه جو ”شرح حجة الله البالغه“ اوهان اڳيان حاضر آهي. ڪتاب جو ليکڪ مولانا عبيد الله سنڌي آهي ۽ سنڌيڪار مولانا محمد انس راڄپر صاحب آهي. امام شاهه ولي اللهؓ، اسلامي دنيا جو يگانو عالم هو، جنهن سماجي زندگي ۽ اقتصاديات جي بدلجندڙ انواع کي خدا جو شان قرار ڏنو ۽ ان پسمنظر ۾ شريعت جي حڪمن جا اسرار ۽ حڪمتون نروار ڪيون. سندس جڳ مشهور ڪتاب ”حجة الله البالغه“ کي ان سلسلي ۾ اسلامي دنيا جي علمي حلقن ۾ بيحد مقبوليت حاصل رهي آهي. امام انقلاب مولانا عبيدالله سنڌي، شاهه ولي اللهؓ جي فڪر جو وڏو شارح رهيو آهي، تنهن حجة الله البالغه جي شرح پڻ لکي هئي. هي ڪتاب ان شرح جو سنڌي ترجمو آهي.
Title Cover of book شرح حُجة الله البالغه

عمل ۽ اخلاق جو ڳانڍاپو

انسان جي اندروني اخلاقن کي ظاهر ڪرڻ لاءِ ڪجهه اهڙا عمل ۽ ڪيفيتون عام طور مقرر ٿيل آهن، جن سان انسان جي اخلاقن جو تعين ڪيو ويندو آهي. جيڪڏهن ڪو ماڻهو ڪنهن جي بهادريءَ ۽ پهلوانيءَ جي تعريف ڪري ۽ ان کان پڇيو وڃي ته اهو صاحب توهان کي پهلوان ۽ بهادر ڪئين محسوس ٿيو؟ توهان ڏسندؤ ته ان بابت هڪ ٻه دفعا ڪشتي کيڏڻ ۽ ملهه وڙهڻ کان سواءِ هو ٻيو ڪجهه به نه ٻڌائيندو. ڇاڪاڻ ته ان جي دل ۾ پهلوانيءَ جي اها ئي صورت ويٺل آهي. اهڙي طرح ڪنهن انسان جي سخاوت جي جيڪڏهن تعريف ڪئي ويندي ته ان لاءِ اهو چيو ويندو ته هو ماڻهن ۾ پيسا ورهائيندو آهي. اهوئي سبب آهي جو جيڪڏهن ڪو ماڻهو بهادريءَ يا سخاوت جو پنهنجي ذهن ۾ تصور ڪري ته لازمي طور کيس انهن ڪمن کي پنهنجي ذهن ۾ آڻڻو پوندو. البته جيڪڏهن ڪنهن ماڻهوءَ جون روحاني ڪيفيتون وڌيڪ مضبوط ۽ طاقتور هونديون ته اهو ماڻهو عملن کان بنا اخلاقن جو تصور ڪري سگهي ٿو. پر ائين تمام گهٽ ٿيندو آهي. جنهن ڪري اهو قانون جي دائري ۾ نه ايندو آهي.
جيڪڏهن ڪو ماڻهو اهڙا اخلاق حاصل ڪرڻ گهري جيڪي منجهس اڳ ۾ موجود نه آهن ته ان لاءِ ضروري ٿيندو ته گهربل اخلاقن سان تعلق رکندڙ عمل ڪري ۽ اهي عمل ڪري جن ۾ اڪثر سندس گهربل اخلاق هوندا آهن ۽ انهن اخلاقن سان موصوف مشهور ماڻهن جي عملن کي پنهنجي لاءِ نمونو بنائي. ڇاڪاڻ ته عمل کان سواءِ اخلاقن کي اپنائڻ جي انسان وٽ ٻي ڪابه صورت ڪانهي. ۽ عمل هڪ اهڙي شيءِ آهن جنهن لاءِ وقت مقرر ڪري سگهجي ٿو ۽ پنهنجي اختيار ۽ ارادي سان انسان انهن ڪمن کي ڪري سگهي ٿو. ۽ عمل ئي هڪ اهڙي شيءِ آهن جن تي قانون پنهنجي گرفت رکي سگهي ٿو.