ڏاهپ / اخلاقيات

شرح حُجة الله البالغه

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب شاهه ولي الله رحه جو ”شرح حجة الله البالغه“ اوهان اڳيان حاضر آهي. ڪتاب جو ليکڪ مولانا عبيد الله سنڌي آهي ۽ سنڌيڪار مولانا محمد انس راڄپر صاحب آهي. امام شاهه ولي اللهؓ، اسلامي دنيا جو يگانو عالم هو، جنهن سماجي زندگي ۽ اقتصاديات جي بدلجندڙ انواع کي خدا جو شان قرار ڏنو ۽ ان پسمنظر ۾ شريعت جي حڪمن جا اسرار ۽ حڪمتون نروار ڪيون. سندس جڳ مشهور ڪتاب ”حجة الله البالغه“ کي ان سلسلي ۾ اسلامي دنيا جي علمي حلقن ۾ بيحد مقبوليت حاصل رهي آهي. امام انقلاب مولانا عبيدالله سنڌي، شاهه ولي اللهؓ جي فڪر جو وڏو شارح رهيو آهي، تنهن حجة الله البالغه جي شرح پڻ لکي هئي. هي ڪتاب ان شرح جو سنڌي ترجمو آهي.
Title Cover of book شرح حُجة الله البالغه

عملن تي ملاءِ اعليٰ جو اثر

هڪڙا عمل اهڙا ٿيندا آهن جن ۾ انهن جي روحاني ڪيفيتن کي نه ڏٺو ويندو آهي، (يعني اهي عملي شڪليون ۽ صورتون خود مقصود بذات ٿي وينديون آهن. انهن ۾ اهو نه ڏٺو ويندو آهي ته اهي ملڪا يا ڪيفيتون پيدا ٿين ٿيون. يا انهن عملن کي ڇڏي ٻيا عمل ڪيا وڃن جن مان اهي ملڪا ۽ ڪيفيتون پيدا ڪري سگهجن جيڪي هنن خاص عملن مان مطلوب هوندا آهن. ان جو مثال شريعتن ۾ مقرر ٿيل عبادتن جون مخصوص صورتون آهن. جيئن نماز، حج وغيره. انهن ڪمن ۾ انهن جو ظاهري صورتون مقصود هونديون آهن. هاڻي جيڪڏهن ڪو چوي ته نماز خدا جي ياد لاءِ پڙهي ويندي آهي، مون کي خدا جي ياد ٻئي عمل سان ٿي وڃي ٿي تنهن ڪري مون لاءِ نماز ضروري ناهي. اهو ڪفر ۽ گمراهي آهي ڇو ته هتي خود عمل مقصود بذات آهي.) اهو هن ڪري ته اهڙن عملن جون صورتون ملاء اعليٰ ۾ پسند ڪيون وينديون آهن تنهن ڪري جيڪو ماڻهو انهن عملن کي ڪندو ته ملاء اعليٰ جا ملائڪ ان کي پسند ڪندا آهن ۽ جيڪو ماڻهو اهي عمل نه ڪندو، ملاء اعليٰ جا ملائڪ ان کان نفرت ڪندا آهن. (يعني مطلب ته انهن عملن جون مخصوص صورتون ملاءِ اعليٰ جي ملائڪن کي مطلوب هونديون آهن. ان ۾ هن ڳالهه جو لحاظ نه رکيو ويندو آهي ته انهن عملن مان اهي ملڪا يا ڪيفيتون پيدا ٿين ٿيون جن جي ڪري اهي عمل لازم ڪيا ويا هئا. الهي شريعتن جي لازم ڪيل عملن کي ايئن سمجهڻ گهرجي.) پوءِ جيڪو ماڻهو اهڙي قسم جا ڪم ڪندو ته چئبو ته ان ماڻهوءَ جهڙوڪ ملاءِ اعليٰ جو الهام قبول ڪري ورتو آهي ۽ اهو ماڻهو ان طرح ملاءِ اعليٰ جي وڌيڪ ويجهو ٿي ويندو آهي. ۽ پاڻ ۾ ملاءِ اعليٰ جون حالتون پيدا ڪري وٺندو آهي ۽ ملاءِ اعليٰ جا انوار سندس اندر تي پوڻ لڳندا آهن. هيءُ سڀ ڪمال ان خاص عمل جي ڪري ٿيندا آهن، جيڪو ملاءِ اعليٰ کي پسند آهي، جنهن کي هن ماڻهوءَ ڪري ورتو آهي. ان طرح ملاءِ اعليٰ جن عملن کي خراب سمجهندو آهي، انهن جي ڪرڻ سان ملاءِ اعليٰ سان تعلق کان ماڻهو پري ٿي ويندو آهي.
ملاءِ اعليٰ کي انهن خاص عملن سان (انهن جي صورتن سان) اها جيڪا محبت پيدا ٿيندي آهي سان ڪيترن ئي سببن ڪري ٿيندي آهي، انهن مان هڪ هيءُ آهي.
1- ملاءِ اعليٰ کي خدا جي طرفان هيءَ ڳالهه ٻڌائي وئي آهي ته انساني نوع جو نظام هن قسم جي عملن ڪرڻ ۽ هن قسم جي عملن نه ڪرڻ سان بهتر ٿي سگهندو آهي. ڇاڪاڻ ته ملاءِ اعليٰ انساني نظام طرف خاص طور ڌيان ۽ توجهه ۾ هوندو آهي، ان ڪري اهڙي قسم جا عمل ملاءِ اعليٰ ۾ خاص صورت ۽ شڪل ۾ متمثل ٿي پوندا آهن. پوءِ انهن عملن جون صورتون ملاءِ اعليٰ جي خاص توجہ ۽ ڌيان هيٺ اچي وينديون آهن. پوءِ اتان کان الهي شريعتن جي صورت ۾ هيٺ انسانن تي نازل ڪيو وينديون آهن.
2- ٻيو سبب هيءُ آهي ته جيڪي ڀلارا انساني روح هن دنيا ۾ هميشه اهڙي قسم جا عمل پابنديءَ سان ڪندا رهيا، پوءِ اهي روح، جڏهن ملاءِ اعليٰ ڏانهن منتقل ٿيندا آهن تڏهن ملاءِ اعليٰ جي ٻين افرادن وٽ به هيءُ عمل، خاص طور توجہ لائق ۽ پسنديده ٿي ويندا آهن. اهڙيءَ طرح جڏهن کوڙسارا دور گذري ويندا آهن ۽ اهڙي قسم جا کوڙ هن دنيا جا انساني روح ملاءِ اعليٰ ۾ شامل ٿيندا رهندا آهن، تڏهن هنن عملن جون صورتون ملاءِ اعليٰ ۾ هميشه لاءِ قابل توجہ ٿي وينديون آهن.
خلاصو ڳالهه جو هيءُ آهي ته هن ٻي حالت ۾ عملن جي صورتن جو اثر ايئن آهي، جيئن منتر ۽ تعويذ، جيڪي بزرگن کان لاڳيتو نقل ٿيندا رهندا آهن. جيڪڏهن انهن کي ائين ڪيو وڃي جيئن بزرگن کان نقل ٿيل آهن، ته اهي تعويذ اثر پيدا ڪندا آهن، ان جي معنيٰ ۽ روح کي ڏسي جيڪڏهن ان جي شڪل ۽ صورت ۾ تبديلي ڪئي ويندي ته انهن مان اهو اثر ختم ٿي ويندو.