ڏاهپ / اخلاقيات

شرح حُجة الله البالغه

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب شاهه ولي الله رحه جو ”شرح حجة الله البالغه“ اوهان اڳيان حاضر آهي. ڪتاب جو ليکڪ مولانا عبيد الله سنڌي آهي ۽ سنڌيڪار مولانا محمد انس راڄپر صاحب آهي. امام شاهه ولي اللهؓ، اسلامي دنيا جو يگانو عالم هو، جنهن سماجي زندگي ۽ اقتصاديات جي بدلجندڙ انواع کي خدا جو شان قرار ڏنو ۽ ان پسمنظر ۾ شريعت جي حڪمن جا اسرار ۽ حڪمتون نروار ڪيون. سندس جڳ مشهور ڪتاب ”حجة الله البالغه“ کي ان سلسلي ۾ اسلامي دنيا جي علمي حلقن ۾ بيحد مقبوليت حاصل رهي آهي. امام انقلاب مولانا عبيدالله سنڌي، شاهه ولي اللهؓ جي فڪر جو وڏو شارح رهيو آهي، تنهن حجة الله البالغه جي شرح پڻ لکي هئي. هي ڪتاب ان شرح جو سنڌي ترجمو آهي.
Title Cover of book شرح حُجة الله البالغه

ملڪيت ۽ بهيميت جو تعلق

جڏهن دنيا ۾ ملڪيت، بهيميت سان گڏ رهندي آهي ۽ ڪڏهن ڪڏهن ان ۾ ٻڏي به ويندي آهي ته ان جو نتيجو اهو ٿيندو آهي ته ملڪيت، بهيميت جون ڪجهه ڳالهيون لازمي طور مڃي وٺندي آهي ۽ ڪنهن حدتائين ان جو اثر قبول ڪندي آهي. اها ڇاڪاڻ ته طبعي ڳالهه آهي، ان ڪري ان ۾ ڪو به نقصان نه سمجهيو ويندو آهي. پر نقصان اهو آهي ته ملڪيت ۾ اهڙن اخلاقن جون صورتون پڪيون ٿي وڃن، جيڪي ملڪيت جي گهرجن جو بلڪل ضد آهن. (يعني اها ڳالهه ملڪيت لاءِ نهايت نقصانڪار آهي ته تمام هيٺئين درجي جا نفرت لائق عمل ان ۾ ڄمي مضبوط ٿي وڃن. ۽ ملڪيت جو تمام بهترين نفعو ان ڳالهه ۾ آهي ته منجهس اهڙن اخلاقن جون صورتون پڪيون ٿي ڄمي وڃن، جيڪي ان جي انتهائي مناسب آهن.
مخالف صورتون هي آهن:
1- مال ۽ اولاد سان اهڙي محبت ڪرڻ، جو زندگيءَ ۾ مال ۽ اولاد کان سواءِ ٻي ڪنهن ڳالهه کي پنهنجو مقصد ئي نه سمجهي يعني مال ڪمائڻ ۽ اولاد کان سواءِ اهو سمجهي ته ٻيو ڪو ڪم ئي ڪرڻو ناهي ۽ اهڙيءَ طرح ٻيون به اهڙي قسم جون گنديون ۽ خراب عادتون پنهنجي اندر پيدا ڪرڻ، جيڪي بهتر ۽ سٺي طبيعت جي بلڪل خلاف ۽ اڻ سونهندڙ هجن.
2- سدائين نجاستن ۽ غلاظتن سان آلوده رهڻ، تڪبر ۽ غرور وچان خدا جي ذات جي سڃاڻ وڃائي ڇڏيڻ ۽ برتر ذات اڳيان ڪڏهن به نيازمنديءَ سان پيش نه اچڻ.
3- حظيرة القدس مان جيڪا حق جي مدد ٿيندي آهي ۽ ان جو شان وڌايو ويندو آهي، نبين ۽ انصاف پسند بادشاهن جي دنيا اندر بهتر نظام قائم ڪرڻ لاءِ جيڪا مدد ڪئي ويندي آهي، اهڙي قسم جي سمورن ڪمن جي مخالفت ڪرڻ ۽ انهن جي مقابلي ۾ اٿي بيهڻ.
هي مخالف صورتون آهن. انهن صورتن تي حظيرة القدس مان بغض ۽ لعنت وسندي آهي.
ملڪيت جي موافق صورتون هي آهن:
1- اهڙا عمل ڪرڻ، جن سان پاڪائي پيدا ٿئي. (جسم، خيالن توڙي عملن جي پاڪائي.)
2- الله تعاليٰ جي حضور ۾ عاجزي ڪرڻ وارا عمل ڪرڻ.
3- اهي عمل ڪرڻ، جن سان ملائڪن جي ياد تازي ٿيندي هجي.
4- اهڙا عقيدا دل ۾ پختا ڪرڻ، جن سان دنيا جي زندگيءَ کي ماڻهو پنهنجي آخري آس ۽ اميد نه سمجهي.
5- طبيعت ۾ سخاوت ۽ فياضي پيدا ڪرڻ
6- معاملات ۽ ڏيتي ليتيءَ ۾ عدل ۽ انصاف ڪرڻ ۽ گڏ نرم رويو ۽ نرم دل رکڻ.
7- حظيرة القدس جي پسنديده نظام جي تائيد ۽ مدد ڪرڻ تي ملاءِ اعليٰ جون دعائون کٽڻ.
جيڪڏهن اهي ملڪيت جي موافقت واريون خصلتون پختيون هونديون ته موت کان پوءِ ماڻهوءَ کي آرام ۽ راحت حاصل ٿيندي ۽ جيڪڏهن ملڪيت جي مخالف خصلتون پختيون هونديون ته ان سان تڪليف پيدا ٿيندي. ان مان معلوم ٿيو ته اُها آخرت واري زندگي، دنيا واري زندگيءَ جو تسلسل آهي، ڪا نئين زندگي ناهي.