ڏاهپ / اخلاقيات

شرح حُجة الله البالغه

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب شاهه ولي الله رحه جو ”شرح حجة الله البالغه“ اوهان اڳيان حاضر آهي. ڪتاب جو ليکڪ مولانا عبيد الله سنڌي آهي ۽ سنڌيڪار مولانا محمد انس راڄپر صاحب آهي. امام شاهه ولي اللهؓ، اسلامي دنيا جو يگانو عالم هو، جنهن سماجي زندگي ۽ اقتصاديات جي بدلجندڙ انواع کي خدا جو شان قرار ڏنو ۽ ان پسمنظر ۾ شريعت جي حڪمن جا اسرار ۽ حڪمتون نروار ڪيون. سندس جڳ مشهور ڪتاب ”حجة الله البالغه“ کي ان سلسلي ۾ اسلامي دنيا جي علمي حلقن ۾ بيحد مقبوليت حاصل رهي آهي. امام انقلاب مولانا عبيدالله سنڌي، شاهه ولي اللهؓ جي فڪر جو وڏو شارح رهيو آهي، تنهن حجة الله البالغه جي شرح پڻ لکي هئي. هي ڪتاب ان شرح جو سنڌي ترجمو آهي.
Title Cover of book شرح حُجة الله البالغه

خواب ڏسڻ جا سبب

ان کان پوءِ هيءَ ڳالهه سمجهڻ پڻ آسان ٿي پوندي ته انسان جيڪي خواب ڏسندو آهي، ان جا اصول به خاطرات/ ”امنگون پيدا ٿيڻ“ جي اصولن سان ملن جلن ٿا. (جن سببن سان امنگون/ خاطرات پيدا ٿين ٿا، انهن ئي سببن سان خواب نظر ايندا آهن. فرق صرف ايترو آهي ته خواب لاءِ انساني دماغ ۾ ڪجهه صفائي اچي ويندي آهي، جنهن ڪري دل ۾ پيدا ٿيندڙ امنگن ۽ خاطرات جون تصويرون ۽ شڪليون نظر اچڻ لڳنديون آهن.) جاڳ ۾ انسان ڇاڪاڻ ته کوڙسارين شين ۾ مصروف ۽ انهن ڏانهن متوجهه هوندو آهي، جنهن ڪري ان جو دماغ ايترو خالي نه هوندو آهي، جو پنهنجي امنگن کي شڪل ۽ صورت ۾ ڏسي سگهي. جاڳ جي حالت ۾ هڪ گول مول ذرڙي جيان هڪ ڳالهه ذهن ۾ ايندي آهي ۽ پنهنجو اثر ڏيکاريندي آهي. جڏهن ته خواب ۾ اهائي ساڳي ڳالهه پنهنجي اصل شڪل ۾ نظر ايندي آهي. مثال طور جاڳ ۾ ڪنهن ماڻهوءَ کي هڪ عورت جو خيال دل ۾ آيو ته ان صورت ۾ اها صرف هڪ خيال جي شڪل ۾ سامهون رهندي پر خواب ۾ اهو ڏسندو ته اها عورت وٽس آئي آهي، وٽس ويٺي آهي، ساڻس ڳالهيون ڪري رهي آهي وغيره. يا هڪ اعليٰ همٿ وارو ماڻهو پنهنجو پورو پروگرام سوچي وٺندو آهي ته کيس پنهنجي ڪاميابيءَ جو پورو يقين ٿي ويندو آهي. اهو ان جو يقين جاڳ ۾ هڪ مبهم شيءِ هوندو آهي، پر خواب ۾ هو ڏسندو ته هڪ وڏو قلعو آهي جيڪو پاڻ فتح ڪري ورتو اٿس يا هڪ رستو هلندي سندس اڳيان دريا اچي ويو آهي ۽ ان کي عبور ڪري ورتو اٿس.
ابن سيرين رحمة الله جو چوڻ آهي ته خواب ٽن قسمن جا ٿيندا آهن.
(1) ”حديث نفس“، هيءُ دل جون پنهنجي اندر جون ڳالهيون هونديون آهن.
(2) ”شيطاني خوف“، هن مطابق سٺن ڪمن کان روڪڻ لاءِ شيطان واقعن جي تمام خراب ۽ بري شڪل پيش ڪري ڇڏيندو آهي.
(3) ”بشارت“، هن ۾ سٺا ڪم ڪرڻ لاءِ انسان جي طبيعت ۾ هڪ قسم جي خوشي، سهولت ۽ ڪشادگي پيدا ڪئي ويندي آهي.
جهڙيءَ طرح ابن سيرين خواب کي ٽن حصن ۾ ورهايو آهي، شاهه صاحب به ساڳي طرح دلي امنگن/ خاطرات کي به ٽن حصن ۾ تقسيم ڪيو آهي. (1) جبلت، طبعي مزاج، عادت ۽ الفت- هي ٽئي سبب ته ابن سيرين جي ”حديث نفس“ جي مقابلي ۾ آهي. (2) ملاءِ اعليٰ کان خيالن جي پالوٽ، هيءُ قسم ابن سيرين جي ٽئين قسم الله تعاليٰ جي طرف کان ”بشارت“ جي مقابلي ۾ آهي. (3) جڏهن ته، ”شيطانن کان اثر وٺڻ“، ابن سيرين جي ”تخويف“ واري سبب برابر آهي.