ڏاهپ / اخلاقيات

شرح حُجة الله البالغه

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب شاهه ولي الله رحه جو ”شرح حجة الله البالغه“ اوهان اڳيان حاضر آهي. ڪتاب جو ليکڪ مولانا عبيد الله سنڌي آهي ۽ سنڌيڪار مولانا محمد انس راڄپر صاحب آهي. امام شاهه ولي اللهؓ، اسلامي دنيا جو يگانو عالم هو، جنهن سماجي زندگي ۽ اقتصاديات جي بدلجندڙ انواع کي خدا جو شان قرار ڏنو ۽ ان پسمنظر ۾ شريعت جي حڪمن جا اسرار ۽ حڪمتون نروار ڪيون. سندس جڳ مشهور ڪتاب ”حجة الله البالغه“ کي ان سلسلي ۾ اسلامي دنيا جي علمي حلقن ۾ بيحد مقبوليت حاصل رهي آهي. امام انقلاب مولانا عبيدالله سنڌي، شاهه ولي اللهؓ جي فڪر جو وڏو شارح رهيو آهي، تنهن حجة الله البالغه جي شرح پڻ لکي هئي. هي ڪتاب ان شرح جو سنڌي ترجمو آهي.
Title Cover of book شرح حُجة الله البالغه

حيوانن ۾“صورت نوعيه” جو قانون

ان کان پوءِ حيوانن جي مختلف قسمن ۾ غور ڪيو، هر هڪ نوع ۾ هڪ خاص قسم جي شڪل ۽ خاص قسم جي عادت، توهان کي مقرر ٿيل نظر ايندي. جانورن ۾ هڪڙيون اهڙيون شيون هونديون آهن جيڪي توهان وڻن ۾ ڏسون ٿا جيئن جسم ۽ وڌڻ ويجهڻ وغيره. انهن کان سواءِ حيوانن ۾ هڪڙيون ٻيون به خصوصيتون ٿينديون آهن جيڪي وڻن ۾ نه ٿينديون آهن، جيئن پنهنجي ارادي سان چرپر ڪرڻ، الهامي طور مليل کين مخصوص طبيعت ۽ جبلت، جنهن سان حيوان جي جنس جو هر هڪ نوع هڪ ٻئي کان الڳ سڃاڻ حاصل ڪري سگهندو آهي. هڪڙا جانور آهن جيڪي گاهه به کائن ٿا ۽ اوڳر به ڪن ٿا، مثال ڳئون. ۽ ٻيا اهي آهن جيڪي گاهه کائن ٿا پر اوڳر نه ٿا ڪن، جيئن گهوڙو، گڏهه ۽ خچر. جانورن ۾ هڪڙا درندا جانور آهن جيڪي گوشت کائن ٿا، ڪي وري پرن وارا آهن اُڏامن ٿا، ته ڪي پاڻيءَ ۾ ترن ٿا. اهري طرح حيوانن جي هر هڪ نوع جو الڳ الڳ آواز آهي، جيڪو هڪ ٻئي کان بنهه مختلف ٿئي ٿو. اهڙيءَ طرح هر هڪ حيواني نوع جي نر ۽ ماديءَ جو پاڻ ۾ ميلاپ جو طريقو پڻ مختلف آهي، ته اولاد جي پالڻ ۽ تربيت ڪرڻ جو طريقو به الڳ الڳ آهي. ان جو وڌيڪ تفصيل بيان ڪبو ته ڊيگهه ٿي ويندي. البته سڀني ۾ هيءُ ڪليو قاعدو هڪ جهڙو لڌو وڃي ٿو ته هر نوع کي علم صرف ايترو الهام ڪيو ٿو وڃي جيترو ان جي طبيعت ۽ مزاج جي مناسب هوندو آهي، جنهن سان نوع پنهنجا فرض پورا ڪرڻ جي قابل ٿي سگهندو آهي ۽ هيءُ سمورا الهام جيڪي حيوان جي هر هڪ نوع ۾ ڏٺا وڃن ٿا، سي سڀ سندن پيدا ڪندڙ ذات جي طرفان ”صورت نوعيه“ واري نقطي کان اچن ٿا. اهي صورت نوعيه سان ائين لازم ۽ چنبڙيل هوندا آهن، جيئن وڻن جي صورت نوعيه ۾ پنن جا خاص ليڪا ۽ نشان ۽ ميون جو خاص ذائقو وغيره انهن جي صورت نوعيه سان لازم هوندو آهي. هتي به نوع جون ڪي خصوصيتون اهڙيون آهن جيڪي سڀني فردن ۾ برابر نظر اچن ٿيون، ته ڪي وري اهڙيون نوعي خصوصيتون آهن جيڪي سڀني فردن ۾ نه ٿيون ٿين. صرف اهڙن ڪجهه فردن ۾ اُهي خصوصيتون ٿين ٿيون، جن ۾ انهن خاصيتن جي قبول ڪرڻ جي صلاحيت هوندي آهي، جيتوڻيڪ صلاحيت جو سرسري درجو سڀني ۾ لڌو ويندو آهي. جيئن ماکيءَ جي مکين ۾ هڪ راڻي ٿيندي آهي ۽ پکين ۾ طوطو، سيکارڻ ۽ مشق ڪرائڻ سان انسان جو آواز نقل ڪرڻ سکي ويندو آهي.(پر هر طوطو انسان جو آواز نقل نه ڪري سگهندو آهي بلڪ هڪ خاص قسم جو طوطو نقل ڪري سگهندو آهي ۽ اهڙي طرح هر ماکيءَ جي مک، ماکيءَ جي راڻي نه ٿي بڻجي سگهي.)