جبلت نه بدلبي آهي
هڪ ٻي روايت ۾ آهي ته، ”الا ان بنی آدم خلقوا علیٰ طبقات شتی فمنھم من ولد موءمنا“
(بيشڪ بني آدم مختلف درجن ۾ پيدا ڪيا ويا آهن انهن مان هڪڙا مؤمن پيدا ٿيندا آهن.)
هيءَ روايت تمام وڏي آهي. ان ۾ اڳتي آهي ته هڪڙا مؤمن پيدا ٿيندا آهن ۽ مؤمن ٿي مرندا آهن، هڪڙا ڪافر پيدا ٿيندا آهن ۽ ڪافر ٿي مرندا آهن، ڪي ڪافر پيدا ٿيندا آهن ۽ مؤمن جي لحاظ کان ٿي مرندا آهن. ان حديث ۾ پاڻ سڳورن انسانن جي ڪاوڙ ۽ پنهنجو حق وصول ڪرڻ جا درجا به بيان فرمايا آهن. فرمائن ٿا ته ڪي ماڻهو اهڙا هوندا آهن جن کي تمام جلد غصو ايندو آهي ۽ جلد ئي لهي ويندو آهي. ڪي اهڙا هوندا آهن جن کي غصو ايندو ته جلدي آهي پر لهندو دير سان آهي. ڪن کي غصو دير سان ايندو آهي، تڏهن به جلدي لهي ويندو آهي ۽ ڪن کي غصو ايندو به دير سان آهي ته لهندو به دير سان آهي. ٻي روايت پنهنجو حق وصول ڪرڻ جي باري ۾ آهي. ان ۾ پاڻ فرمايو اٿن ته هڪڙا پنهنجو حق حاصل ڪرڻ ۾ سخت هوندا آهن ته ٻين کي سندن حق ادا ڪرڻ ۾ به سخت هوندا آهن، ڪي ٻنهي معاملن ۾ نرم ٿيندا آهن، ڪي هڪ ۾ نرم ۽ ٻئي ۾ سخت يا ان جي ابتڙ. اهي چار قسم ٿيا.
پاڻ سڳورن جو فرمان آهي ته، ”الناس معادن کمعادن الذھب والفضة “ (جيئن چانديءَ ۽ سون جون کاڻيون ٿينديون آهن ايئن ئي انسانن جون به کاڻيون ٿينديون آهن.) يعني ڪنهن کاڻ منجهان خاص قسم جو سون نڪرندو آهي ته ڪنهن منجهان گهٽ درجي جو سون نڪرندو آهي. بلڪل ائين ماڻهو ٿيندا آهن. هڪڙا تمام سٺا ته ٻيا خراب. الله تعاليٰ جو پڻ فرمان آهي ته، قُلْ كُلٌّ یَّعْمَلُ عَلٰی شَاکِلَتِہٖ ؕ (بني اسرائيل - 84) (هر شخص پنهنجي فطرت مطابق ڪم ڪندو آهي.) ان جي فطرت ۾ جيڪا صلاحيت رکيل هوندي آهي، اهو ان مطابق ڪم ڪندو آهي.