مير پور جا ٽانگا ۽ مسافر خانه
ان زماني ۾ ميرپور خاص (ٿرپارڪر) واحد ضلعو ھيو، جيڪو مٺي عمر ڪوٽ، اسلام ڪوٽ، ننگرپارڪر ۽ کوکرا پار تائين پکڙيل ھيو. ھتي سموري ضلعي جون آفيسون، ڪامورن جا دفتر ۽ عدالتون قائم ھيون. ان وقت ميرپورخاص نه صرف واپار جو وڏو مرڪزي شھر ھيو، پر ان سان گڏ سرڪاري دفترن ۾ دور دراز کان ايندڙ ماڻھن جا انبوھه لڳا پيا ھوندا ھئا. ھن وقت جيئن ھر پاسي رات ڏينهن بس سروس ھلي ٿي، تنهنڪري سرڪاري دفترن جي سائلن جي ڪابه رش ڪونهي، پر انهيءَ زماني ۾ انهيءَ اسٽيشن روڊ تي رات جو رونق لڳي پئي ھوندي ھئي. ھوٽل گراھڪن سان ڀريا پيا ھوندا ھئا ۽ مسافرخانه ” ھنڌ کٽولا ماڙيءَ تي“ جي مصداق وڏي تعداد ۾ ماڻھو ترسائيندا ھئا. ان ڪري مغرب جي وقت انهن مسافر خانن جا منشي مين روڊ تي ايندڙ ويندڙ کي ھنڌ کٽولا ماڙيءَ تي ترسڻ جي دعوت ڏيندا ھئا. تيل مالش جا آواز ڪڍندي مالشيا پيا ھلندا ھئا.
ميرپور خاص جي اسٽيشن تي ٽانگا اسٽينڊ، ڪنهن به ريل گاڏيءَ جي آمد تي آباد لڳو پيو ھوندو ھو. ھتي تمام سھڻا ٽانگا ۽ سھڻا سنجيل گھوڙا ڏسڻ وٽان ھوندا ھئا. سريلن ٽانگن جي اسپيشل قطار ڏانهن امير ڪبير ۽ پئسي واريون ڌريون رخ ڪنديون ھيون. ڪرايو گھٽ وڌ ٻولي ماڻھو سوار ٿي مختلف محلن، دفترن ۽ بازارين ڏانهن راھي ٿيندا ھئا. ميرپور خاص جي اھا خوبصورت ٽانگا سروس رڪشا دور کان اڳ پنھنجي عروج تي ھئي.
ميرپور خاص مان ان وقت ھفتيوار ”الفقراءَ“ کان سواءِ ھفتيوار ”ھمدرد“ اخبار به نڪرندي ھئي. ان جي پريس ۽ دفتر عثمانيه ھوٽل، (جنهن ۾ اڪثر مسڪين جھان خان کوسو ترسيل ھوندو ھو، ياد رھي ته مسڪين جھان خان غريب، مسڪينن ۽ مظلومن طرفان اپيلون ۽ درخواستون کنيو پيو ڪامورن وٽ ھلندو ھو.) مسافر خاني ڀرسان ھيو. ٻي ھڪ تمام دلچسپ اخبار ”سچائي“ جي نالي سان ھڪ بيباڪ صحافي غلام محمد لغاري صاحب جي ايڊيٽري ۾ شايع ٿيندڙ ھئي. ھن اخبار جو ايڊيٽر ھڪ دل صاحب جي ادارت ۾ شايع ٿيندڙ اخبار جي ايڊيٽر سان ڪونه ٺھندو ھو. تنهن ڪري ”خادمِ وطن“ اخبار تي وڏيون چوٽون ڪندو رھندو ھو. لغاري صاحب ڇا ڪندو ھيو جو ” دل“ لفظ جو جمع لفظ ٺاھي، ان پويان سردار لکي ڇڏيندو ھو. خادمِ وطن اخبار جو ايڊيٽر سردار لطف علي دل صاحب ھوندو ھيو. ميرپورخاص جي اخبارن جو ذڪر ان ڪري پيو ڪريان جو الفقراءَ اخبار جي دفتر ۾ ڪم ڪار جي سلسلي ۾ الفقراءَ اخبار جون ڪاپيون ھمعصر اخبارن کي پھچائڻيون ھونديون ھيون.