جھول شھر لڳ سنڌين جا ڳوٺ
جھول شھر جي اتر طرف پٺاڻ ڳوٺ ۾ ڀنڀرا، مھراج ۽ ڪجھه ٻيا رھندڙ ھئا. اسٽيشن وٽ شرن جو ڳوٺ ھو. جنهن ۾ حاجي ادريس شر ۽ ٻيا رھندڙ ھئا. جھول جي ڏکڻ طرف مين شھر سان لاڳاپيل خاصخيلي ماڻھن جا ڇپر ڇنا ۽ ڳوٺ ھو. اتان ڏکڻ پاسي شرن جو ٻيو ڳوٺ جنهن جو مُک حاجي محمد صالح ۽ ٻيا شر ذات جا ماڻھو آباد ھئا. شھر جي اوڀر ۾ ڪجھه گھر پيڃارن جا ھئا. ھنن ڳوٺاڻن جي اڪثريت ڀر وارين زمينن تي ھارپ ڪندي ھئي. ڪجھه ماڻھو مال چاريندڙ ھئا. شر ذات وارا وڏا ريڍار ھئا. جھول جي خاصخيلين مان سومر خاصخيلي ۽ عرس خاصخيلي ٻڪرار مشھور ھئا. مکڻ خاصخيلي وارا ميھار ۽ ٻڪرار ھئا. سندن ڪجھه ڇوڪرا ڳوٺ جون يعني ڀائي بندن جون ڳئون چاريندا ۽ ڏھندا ھئا. ڪجھه ماڻھو ”گاڏر“ ڪوٺبا ھئا. اھي ڍڳي گاڏين وسيلي واپارين جو مال شھدادپور مان کڻي جھول، سانگھڙ ويندي پيرون مل تائين پھچائيندا ھئا. جھول جي اسٽيشن تي جھول ۽ سانگھڙ جو واپاري مال پھچندو ھو، تنهنڪري ھتي واپارين جي اچ وڃ جاري رھندي ھئي. ۽ اسان وارا گاڏر اھو مال آڻيندا ۽ نيندا ھئا.
جھول جي ڪپھه واري ڪارخاني تي مقامي ماڻھو نالي ماتر به مزدوري ڪونه ڪندا ھئا. ڪارخاني جي مالڪ مڪراني بلوچ پري پري کان ھٿ ڪري اچي ڪارخاني جي اتر (اسٽيشن پاسي) ۽ اوڀر ۾ انهن کي جھوپڙيون بنائي آباد ڪيو. اھي ماڻھو ابتدائي دور ۾ ڪارخاني لاءِ مزدور فورس فراھم ڪندا ھئا. سنڌي ماڻھو ڪارخاني جي مزدوري کان ڪنارو ڪندا ھئا.