پھريون ڀيرو لاھور- پنجاب جو سيرسفر
لاھور ۾ پنجابي سياست جو تلخ تجربو
مونکي ياد ٿو پوي سال 1972ع جي گرميءَ جي وئڪيشن دوران، گورنمينٽ ھاءِ اسڪول جي استادن، شاگردن کي پنجاب ۽ صوبو سرحد جي سير ڪرائڻ جو پروگرام تيار ڪيو. ھاءِ اسڪول جو بزرگ ھيڊ ماستر سيد باقر رضا انهيءَ ٽوئر ۾ شامل ٿيڻ تي راضي ٿي ويو. سيد غلام حيدر شاھه، مبارڪ چانڊيو به ھن ٽوئر جا سرگرم ميمبربنيا. مونکي به پنجاب ۽ صوبو سرحد ڏسڻ جو شوق ھو. جن شاگردن ھن ويسٽ پاڪستان ٽوئر ۾ شريڪ ٿيڻ لاءِ استادن وٽ نالا لکايا، سندن مائٽن کي ليٽر لکي کانئن اجازت ناما لکت ۾ ورتا ويا. ھن سموري قافلي ۾ ٽيھارو کن شاگرد ۽ اڌ درجن استاد شريڪ ٿيا. اسڪول مان ھڪ پٽيوالي کي به شريڪ ڪيو ويو. سانگھڙ جو فوٽو گرافر ......... به ھن گروپ ۾ شامل ڪيو ويو. گلم فراسيون به ساڻ کنيوسين. شھداد پور اسٽيشن کان عوامي ايڪسپريس ٽرين ۾ لاھور ڏانهن روانا ٿياسيون. لاھور ۾ سينٽرل ماڊل ھاءِ اسڪول وٽ پھچي، پرنسپال صاحب کي اسڪول جو ھڪ ھال رھڻ لاءِ ڏيڻ لاءِ چيوسون. ان ھال ۾ لڏو لاھي، ٻئي ڏينهن لاھور گھمڻ جو ٽائيم ٽيبل ٺاھيوسون. شاھي قلعو، بادشاھي مسجد، جھانگير بادشاھه جو مقبرو گھمي ڏٺوسون. ٻئي ڏينهن شاليمار باغ گھمڻ لاءِ ھڪ ڊبل ڊيڪر بس ۾ سوار ٿي شاليمار ڏسڻ لاءِ ھلياسون. ڪجھه شاگرد بس جي مٿئين منزل ۾ ويٺا. آئون ۽ حاجي ولي محمد نظاماڻي بس جي دروازي وٽ سيٽ تي ويٺل ھئاسون. شاگردن مان ڪيترن کي اجرڪون اوڍيل ھيون، بس شھر مان ھلندي ھڪ جاءِ تي بيٺي، اوچتو ان ۾ ڪجھه نوجوان داخل ٿيا ۽ نڪا پڇا نه ڳاڇا، اچي اسان سنڌين مٿان گارين جو وسڪارو لائي ڏنائون. مون حاجي ولي محمد نظاماڻي ڏانهن ڏٺو، ھو ھن اوچتي صورتحال کي حيرت وچان ڏسي رھيو ھو. مون پنجابي ڇورن کان بدتميزي جو سبب پڇيو. چوڻ لڳا ته ”توھان سنڌين، سنڌ ۾ اسان جي پنجابين کي قتل ڪيو آھي!! سنڌ ۾ توھان سنڌين فساد ڪيا آھن وغيره وغيره.“ مون ھنن کي چيو ته ”ترسو، اسان جي ڳالھه ته ٻڌو!“ مون اسان جي شاگردن ۾ اڌو اڌ سانگھڙ جي چڪن جي پنجابي شاگردن کي سڏ ڪري چيو ته ”بابا! ھنن کي سمجھايو.“ پوءِ انهن ڇوڪرن پنجابي ٻوليءَ ۾ ھنن کي ٻڌايو ته سنڌ ۾ ڪو فساد سنڌي ماڻھن ڪونه ڪيو آھي. جيڪڏھن فساد ھجي ھا ته پوءِ اسان پنجابي شاگردن کي سنڌي استادن سان گڏ ٽوئر ڪرڻ لاءِ اسان جا مائٽ ڪيئن اجازت ڏين ھا!! ان بعد اھي بدتميز ڇوڪرا شرمنده ٿي بس مان لھي ويا.
پوءِ اسان کي اخبارن مان خبر پيئي ته سنڌ اسيمبلي ۾ سنڌي زبان کي سنڌ جي سرڪاري زبان قرار ڏيڻ جي فيصلي بعد ڪراچيءَ جي مھاجرن فساد ڪيو ھو. رئيس امروھي جنگ اخبار ۾ فساد پکيڙڻ لاءِ ھي شعر لکيو ” اردو ڪا جنازه ھي ذرا ڌوم سي نڪلي!“ جنگ اخبار جي پھرئين صفحي تي اھو شعر چوڌاري حاشيي تي نمايان لفظن ۾ ڇاپيو ۽ ڪراچيءَ ۾ فساد جاري ڪرايائون. اسان کي پوءِ اھا خبر پئي ته لاھور جي اسپتالن مان لاوارث لاش (قدرتي فوت ٿيل) کڻي ھڪ سياسي جماعت لاھور اسٽيشن تي رکي اھي بينر ٽنگيا ته سنڌي ماڻھن ھنن کي قتل ڪيو آھي! انهيءَ ڪوڙي پروپئگنڊا کان متاثر ٿي لاھوري ڇوڪرن اسان سان بدتميزي ڪئي. ڪنهن نه ڪنهن بھاني سان، ان بعد سنڌ جي شھرن ۾ فسادن جو بنياد رکيو ويو. جيڪي اڳتي ھلي تمام وڏن ويڇن ۾ تبديل ٿي ويا ۽ اھا روش رئيس امروھي واري ڪنهن نه ڪنهن صورت ۾ تاحال جاري آھي.