ھندو ڀائي بند ۽ مقامي تاڪائو طبقو. سنڌي سماج جو ورھاڱو
اصل ۾ 1939ع ڌاري مسجد منزل گاھه جي بھاني سان سکر پاسي جيڪي ھندو مسلم فساد ڪرايا ويا، انهي عمل سان ھندو مسلم اتحاد ۾ ڏار پيا ۽ سنڌي سماج مذھبي بنيادن تي ھڪ مخصوص سوچ تحت تقسيم ڪيو ويو. سنڌ اھو پھريون صوبو ھيو، جنهن جي اسيمبلي 1943ع ۾ پاڪستان ۾ شامل ٿيڻ جي قرارداد پاس ڪري، انهيءَ عمل کي وڌيڪ تيز ڪري ڇڏيو. سنڌي سماج ۾ انگريز جي حاڪميت دوران ھڪ پڙھيل ڳڙھيل، پنھنجي وطن ۽ ان جي ٻولي سان پيار ڪندڙ مڊل ڪلاس اڀري آيو. جنهن سموري سنڌ ۾ سھڻن شھرن کي آباد ڪيو. مسلمان زميندارن سان گڏ گڏ ھندو ماڻھو به ڪافي زمينن جا مالڪ بنجي ويا. واپار جي ڪاروبار ۾ تمام ھوشيار طبقي جا ماڻھو مسلمان سنڌي زميندارن کي ضرورت تحت سندن عياشين لاءِ وياج تي رقم فراھم ڪندڙ ھئا. سندن شاھوڪاريءَ ۽ سياسي ھوشياري جو سنڌي وڏيرو ڪلاس مقابلو ڪري نه ٿي سگھيو. تنهنڪري دھليءَ وارن جي دلبي تي لڳي مسلم ليگي اڳواڻن ھندن کي پنھنجي ڌرتي تان ڌڪا ڏيئي ھتان کان ھڪالي ڪڍڻ جو پروگرام طئھ ڪري ڇڏيو ھو. سنڌ ۾ ان وقت فقط ٻه ھستيون ھيون جن ھندو مسلم فساد ۽ تقسيم نه پئي چاھي. انهن ھستين ۾ حضرت سورھيھ بادشاھه ۽ الھه بخش سومري صاحب جا نالا ڳڻائي سگھجن ٿا. پوءِ ھنن ٻنهي ھستين کي شھيد ڪرايو ويو.
پاڪستان ٿيڻ بعد ترت لياقت علي خان جي قيادت ۾ مھاجرن جو اھو طبقو، جيڪو ھندستاني سماج ۾ پنهنجا ويساھه وڃائي چڪو ھو. ان کي اندران اندر چيو ويو ته ھاڻي ھجرت فرمايو. اوھان لاءِ سنڌ ھڪ Promised land ھندن کان خالي ڪرائي ڇڏي آھي.
سنڌ جي ھڪ طبقي اھو پئي سوچيو ته ھندن جي وڃڻ کان پوءِ سندن شھر، جايون، ماڙيون ۽ زرعي ملڪيتون کين مفت ۾ ملي وينديون. ۽ ھندن جي قرض جون پوٿيون به ڦاٽي فوتي کاتي ۾ ھليون وينديون. سنڌي نا عاقبت انديش تاڪائو طبقي جي من ۾ اھا لالچ ويٺل ھئي ته مٿان وري لياقت علي خان جيڪا پاتال ۾ ڳالھه سٽي ھئي، اھا اچي نازل ٿي. لڏي آيل ماڻھو اسٽيٽ جي حڪم سان شھرن، محلن، ماڙين جا حقدار بنجي ويا، ھندن جون ڇڏيل زمينون به انهن کي ڪليمن جي انعام ۾ ملي ويون، ھي تاڪائو طبقو ھٿ مليندو رھجي ويو، تاحال ھٿ مليندو رھي ٿو.