يونيورسٽيءَ ۾ شاگرد يونين جون چونڊون
اسٽوڊنٽ يونين جي اليڪشن ۾ ڪنھن به قسم جي گڙ ٻڙ جو ڪو انديشو ڪونه هيو. شام جو ڳڻپ ۽ رزلٽ انائوس ڪرڻ ۾ ٿوري دير ٿي ته جميعت جي ليڊرن ڪجھه وي سي آفيس وٽ شور شرابو ڪيو، جنھن جي اڳواڻي حفيظ الله نيازي ڪري رهيو هيو جيڪو اڄڪلهه جيو ٽي وي تي تجزيه نگار جي حيثيت ۾ ايندو آهي. باقي اسان شاگرد گروپن جو پاڻ ۾ دوستاڻو تعلق جاري رهيو. ڪوبه ڪنھن کي تنگ ڪونه ڪندو هيو.
1977ع جي مارشلا کان پوءِ شاگرد تنظيمن جي قائد اعظم يونيورسٽي ۾ ٿوري گھڻي ڇڪتاڻ شروع ٿي. جميعت وارن کي جنرل ضياءَ جي سڌي طرح سپورٽ ملي، جو ان وقت ميان طفيل جماعت اسلامي جو امير هيو ۽ جنرل ضياءَ جو چوندا هيا ته ويجھو عزيز هيو. تنھنجي باوجود به پڙهائي جي معمول تي ڪنھن به قسم جو ڪو برو اثر نه پيو. آهستي آهستي ضياءَ جي ڪوشش هئي ته قائد اعظم يونيورسٽي تي هر طرح جو ڪنٽرول جميعت جو رهي، ڇوته پنجاب يونيورسٽيءَ ۾ جميعت جو مڪمل ڪنٽرول هيو ۽ ان وقت لياقت بلوچ ۽ مخدوم جاويد هاشمي ملتان وارن جو هيو ۽ ان وقت جاويد هاشمي تي اسٽوڊنٽ ايڪٽوٽي جي ڪري ڪو سيرئس ڪيس ڪورٽ ۾ هلي رهيو هو. انھيءَ کي سزا کان بچائڻ خاطر جنرل ضياءَ هاشمي صاحب کي وفاقي مملڪتي وزير مقرر ڪيو.
جنرل ضياءَ جي سپورٽ کان پوءِ جميعت پنھنجو ڪنٽرول ڪرڻ خاطر شاگردن کي ڪجھه ڌمڪيون ڏيڻ واري لھجي ۾ ڪڏهن ڪڏهن ڳالھه ڪندا هيا. هڪ دفعي مونکي جميعت جي ليڊر ڏاڍي پيار سان سمجھائڻ جي ڪوشش ڪئي ته سائين جميعت ۾ اچو، ڪو به تنھنجو وار ونگو ڪونه ڪندو. مون کيس وراڻيو ته سنڌي ۽ جماعت اسلامي، اسين باهه ۽ پاڻي وانگر آهيون، تنھنڪري اُها اميد مون کان نه رکو، ڳالھه آئي وئي، ڪجھه ڏينھن کان پوءِ وري مليو مون ساڳيو جوابه ڏنو، پر هن کي ڳالھه ڪان وڻي ۽ ڪجھه لھجي ۾ فرق آندائين. مون صرف هن کي ايترو چيو جيڪڏهن اهڙي ڳالھه ٿي ته منھنجي هٿن ۾ ڪا ميندي ڪانھي لڳل. مان پنھنجي طرفان پنھنجي ڪمري تي ڏهه پندرهن اڌ مُني پاءُ جا پٿر ۽ ٻه لوهيون شيخون هڪ ٽن فوٽن جي ٻي ان کان ٿوري وڏي ۽ هڪ ڪنڊي جي وڻ جو ڏنڊو اڻگھڙيل پنج فوٽ کن جو هو تيار ڪري رکي ڇڏيا.
ڪجھه ڏينھن کان پوءِ هاسٽل وٽ ساڳيو دوست مليو، مان کيس ڄاڻي واڻي پنھنجي ڪمري تي وٺي آيس ته چانھه پيون، هو آيو مون چانھه تيار ڪئي مگ ۾ چانھه وجھي دوست کي به ڏنم ۽ پاڻ به پيئڻ شروع ڪئي ته سندس نظر ڏنڊي، لوهي شيخن ۽ پٿرن تي پئي. چيائين هي هتي ڇو رکيون اٿئي؟ مون کيس جواب ۾ چيو ته بابا اسان کي وڏن جو چوڻ آهي ته سنت آهي ته پنھنجي بچاءُ لاءِ هميشه هٿيار تيار رکجن سو اسان پنھنجي وڏڙن جي ڳالھه تي عمل ڪندا آهيون باقي مڙوئي خير. منھنجي لاءِ يونيورسٽي ۾ اهو مشھور هيو ته يار وڏي اثر رسوخ وارو ۽ زميندار آهي جو سنڌ کان هتي پڙهڻ آيو آهي. انھيءَ کان پوءِ ڪڏهن جميعت جي طرفان ڪا دعوت ڪونه ملي. ان وقت جميعت وارن جي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ هميشه رات ٻئين يا ٽئين لڳي سوير جو جنھن کي ڪٽ ڏيڻي هوندي هين ته لاهور يونيورسٽي مان ٻه ٽي گاڏيون غنڊن جون اينديون هيون، پوءِ رات جو اتان جميعت جا ڪارڪن انھن ڪمرن جا نمبر نوٽ ڪرائي ڏيکاري پاڻ پنھنجن ڪمرن ڏانهن هليا ويندا هيا. ٿوري دير کان پوءِ لاهور مان آيل ٽولو ٻه ٻه ٽي ٿي جنھن کي ڌم ڏيڻي هوندي هئن ڪمري کي اچي ناڪ ڪندا هيا. جيئن اهو ڇوڪرو اکيون مھٽيندو در کوليندو هيو، تيئن تڪبير چئي الله اڪبر ٻه ٽي ڏنڊا هڻي هڪئي وقت پوري هاسٽل ۾ آپريشن ڪري اهي سڀ لاهور هليا ويندا هيا ۽ اتان جميعت جا ڪارڪن پھچي ملم پٽي ۽ دوا درمل لاءِ اسپتال تائين گڏ هوندا هئا ۽ افسوس ڪندا هيا. الحمدلله منھنجي ڪمري تي ڪڏهن اهڙي ارادي سان ڪين آيا ڇو ته هنن کي خبر هئي ته هيءُ هٿين خالي ناهي.
غالبن فيبروري يا مارچ 1978ع تي لاهور هاء ڪورٽ مولوي مشتاق جي سربراهي ۾ ڀٽو صاحب کي قصوري جي قتل جي ڪيس ۾ موت جي سزا ڏني، انھيءَ کان پوءِ ۾ قائداعظم يونيورسٽي ۾ پرامن فضا خراب ٿيڻ شروع ٿي، هر روز پي ايس او ۽ ايس ايس ايل وارا گڏجي يونيورسٽي ۾ توڙي يونيورسٽي کان ٻاهر جلسا ۽ گڙ ٻڙ ڪرڻ تقريباً روز جو عمل ٿي ويو. منھنجي محبوبه هميشه اڳ ۾ هوندي هئي ۽ ڀٽي صاحب سان وڏي عقيدت هوندي هيس. ڪرنل صاحب تي اچي گھڻو پريشر پيو ته پنھنجي ڌيءَ کي جھلي ته ضياءَ جي خلاف جلوس جي قيادت نه ڪري. ڪرنل هڪئي وقت ٻن مشڪلاتن ۾ اچي ويو، هڪ هتي قائد اعظم يونيورسٽي ۾ ٻي سندس ڌيءُ خيبر ميڊيڪل ڪاليج ۾ اسٽوڊنٽس يونين جي پريزيڊنٽ هئي، اها اتي جنرل ضياءَ جي خلاف باهه ٻاري ڏني پئي. ڪرنل صاحب منھنجي محبوبه کي زوري گھر ويھاري بس ڪري ته وري اچي پشاور واري ڌيءُ کي وٺڻ وڃي ته جيئن ان کي گھر ويھاري. ڪرنل صاحب پشاور نڪري ته هتان واري ڌيءُ سڌي قائداعظم يونيورسٽي.
هڪ دفعي اسان جا ڪجھه ڇوڪرا راولپنڊي لياقت باغ وٽ نعرا هڻندي گرفتار ٿيا ۽ اتي جو اتي ملٽري ڪورٽ ۾ پيش ٿيا، پوءِ جيئن چوندا آهن ته مٽيارين جو موت ويندي جي وير.
ملٽري ڪورٽ ۾ داخل ٿيڻ ساڻ ڪوڙن ۽ ڦٽڪن جي سزا تيار. عين انھيءَ وقت جڏهن ملٽري ڪورٽ سزا ٻڌائي، بد قسمتي سان هڪ ميجر جنرل پنھنجي سرڪاري گاڏي ۾ يونيورسٽي ۾ پنھنجي ڌيءُ سان ملڻ پي آيو ته يونيورسٽي جي شاگردن مين گيٽ وٽ لاهي پنھنجي قبضي ۾ رکي ڇڏيو. پوءِ سرڪار ۾ اچي پريشاني ٿي هاڻي ڇا ٿئي؟ ڊسي ايس پي راولپنڊي اچي يونيورسٽي پھتا ڳالھيون ٿيون. ملٽري ڪورٽ جيڪو فيصلو ڏنو اهو واپس ورتو، ڇوڪرا آزاد ٿي واپس پھتا، جنرل صاحب کي شاگردن آزاد ڪيو.
ٻئي ڏينھن شام جو هاسٽل نمبر ٽئين جي ڪامن روم ۾ سڀني تنظيمن جا شاگرد ايئن ويٺا هياسين ته اچي ذڪر ڇڙيو ته فرض ڪيو ته جيڪڏهن لاهور هاءِ ڪورٽ جي فيصلي کي سپريم ڪورٽ برقرار رکي ۽ ان تي عمل ٿي وڃي ته پوءِ ڪھڙي صورتحال پيدا ٿيندي پاڪستان جي اندر.
قطار ۾ ويٺل هر ڪنھن جا مختلف خيال ڪو ڪئين پيو چوي ته ڪو ڪيئن. منھنجي پاسي ۾ ٻئي جميعت جا هيا ۽ هنن چيو ته ڪجھه ڪونه ٿيندو بس ٻه چار ڏينھن ٿورو گھڻو شور شرابو ڪندا جنھن مان ملڪ جي انتظاميه تي ڪوئي فرق ڪونه پوندو. جڏهن مونکان پڇيائون ته مان خبر ناهي ته ڇو اهڙي بي قابو واري انداز ۾ چيو ته:
جيڪڏهن ڀٽو صاحب کي ڦاسي ڏيندا ته ملڪ چڙهي منھنجي........ اتي هڪدم سڀ خاموش ٿي ويا ۽ ڪنھن به هڪ لفظ ڪونه ڪڇيو، مان ٻاهر نڪري آيس ۽ مون سان گڏ پي ايس او وارا دوست هليا آيا. اتي صرف جميعت وارا ويٺا رهيا. ٻئي ڏينھن منھجا وارنٽ آف اريسٽ نڪتا ڇو ته اهي منھنجا چيل لفظ سي ايم ايل اي جي آفيس ۾ وڃي پھتا.