ڪائونسل آف ڪامن انٽريسٽ ۾ سنڌ جي نمائندگي
مون ان همراهه کي ڪيترائي دفعا ڏٺو ته نواز شريف جي اڳيان پويان پيو ڦرندو هيو، باقي هي انجو پرائيويٽ سيڪريٽري هيو يا نه، اها خبر ناهي. ڇاڪاڻ ته هن صرف چٽ تي لکي موڪليو هيو، تنھن ڪري ڪنھن قسم جي ڪاروائي ماڻھو نه پيو ڪري سگھي. انھيءَ کان پوءِ مھيني ۾ ٻه ٽي دفعا جڏهن به نوازشريف اسلام آباد ايندو هيو ته هي مون سان ملڻ ضرور ايندو هيو ۽ چوندو هيو ته سائين ڪم ڪار ڪونھي، پر توهان سان ملڻ لاءِ دل چوندي آهي جو توهان منھنجو ان ڏينھن دماغ ٺڪاڻي لڳائي ڇڏيو ۽ مان توهان جي دل سان عزت ڪندو آهيان.
2008ع ۾ وزير اعظم آفيس ۾ مان جوائنٽ سيڪريٽري پبلڪ افيئر هئس، پنجاب ۽ سنڌ جي چونڊيل نمائندن جي اسڪيمن جي لاءِ وزيراعظم جي منظوري سان فنڊز جاري ڪرڻ ڪم هوندو هيو. وزيراعظم اچڻ شرط ملتان لاءِ هڪ ترقياتي پيڪيج منظور ڪيو. ترقياتي ڪم ڪجھه مرڪزي سرڪار جا ادارا ته ڪجھه پنجاب حڪومت ڪري پئي. سڀني ترقياتي ڪمن لاءِ فنڊز مرڪز جي طرفان جاري پئي ٿيا. جن اسڪيمن جو ڪم پنجاب سرڪار کي ڪرڻو هيو، انھن اسڪيمن جي پي سي ون جي منظوري پنجاب گورنمينٽ جو پلاننگ اينڊ ڊولپمينٽ بورڊ ڏئي پوءِ وزيراعظم آفيس کڻي ايندا هيا. گيلاني صاحب هڪ روڊ ۽ انتي وڏي پل جي لاءِ اعلان ڪيو هيو. اهو روڊ ٺھڻو هيو ملتان کان اچ شريف وايه شجاع آباد ۽ جلال پور پيروالي، خيرپور کان اچ شريف. روڊ اڳم هيو پر اهو ننڍو هيو، انکي ويڪرو ڪري پئي ٺاهيائون. اچ شريف وٽ درياء ستلج جي مٿان پل به ٺھڻي هئي. اچ شريف هڪ تاريخي شھر آهي، جتي الله جا وڏا ولي ۽ بزرگن جو مسڪن آهي. خاص ڪري جيڪي به پاڪستان ۽ هندستان ۾ بخاري سيد آهن، انھن سڀني جو وڏو سيد جلال شاهه بخاري عرف سرخ پوش جي مزار اتي آهي ۽ پاڻ بخارا شھر ازبڪستان ملڪ کان لڏي هتي اچي رهيا. بخاري صاحب جي باري ۾ مونکي اتي اچ شريف ۾ اها ڄاڻ ڏياري وئي ته پاڻ بھاوالدين ذڪريا ملتاني جا خليفا ۽ سلسله سھروردي سان لاڳاپيل هيا.
بابا فريد، جلال شاهه بخاري، قلندر شھباز ۽ غوث بھاوالدين پاڻ ۾ دوست ۽گڏ چوياري ڪندا هيا.
بابا فريد شڪرگنج پاڪپتڻ وارا سلسله چشتي سان وابسطه هيا.
قلندر شھباز شروع ۾ غوث بھاوالدين زڪريا جا خليفه هئا، پوءِ اڳتي هلي قلندر ٿي سڀني سلسله کان آجا ٿي ويا ۽ صرف مست قلندر.
جلال شاهه بخاري هميشه ڳاڙهو لباس پائيندا هيا، جنھن جي ڪري سرخ پوش جي نالي سان مشھور هيا. جلال شاهه بخاري جو پوٽو قتال شاهه جي نالي سان مشھور آهي، جنھن جو مقبرو جلال پورپير والي شجاع آباد جي نزديڪ آهي. جنھن جي خاندان جا فرد هينئر ديوان جي لقب سان سڏيا ويندا آهن. قتال شاهه جي مقبرو جي بناوت به تقريباً شاهه رڪن عالم جي مقبري جھڙي آهي. قتال شاهه پاڻ خليفا هيا شاهه رڪن عالم جا.
اُچ شريف ۾ ٻي وڏي دربار اتي پيران پير دستگير جي اولاد مان هڪ بزرگ غلام غوث يا محمد غوث جي نالي آهي. پنجاب ۾ تقريباً سڀ گيلاني اوچ شريف واري بزرگ جي اولاد مان آهن. سيد يوسف رضا گيلاني جا وڏا به هتان لڏي اچي ملتان رهائش پذير ٿيا. ملتان ۾ جيڪا گيلانين جي دربار موسيٰ پاڪ شھيد جي نالي سان مشھور آهي، جنھن جي اولاد مان يوسف رضا گيلاني آهي. موسيٰ پاڪ شھيد جو مقبرو اڄ به اُچ شريف جي دربار جي اندر لنگھڻ سان سڄي هٿ تي زبون حال ۾ بيٺو آهي. موسيٰ شھيد پاڪ پھريان اتي اچ شريف ۾ دفن ٿيل هيا، پوءِ خبر ناهي ته ڪڏهن ملتان ڏانهن جسد خاڪي کي کڻائي ويا.
بابا بلي شاهه قصور وارو به اچ شريف جي گيلاني خاندان مان آهن. بابا بلي شاهه جو ڏاڏو اچ شريف مان لڏي وڃي قصور جي ويجھو آباد ٿي اتي پيش امام ٿي رهيو.
پيڪيج ۾ جيڪا پل ستلج درياءَ تي ٺاهڻي هئي، ان جي پنجاب سرڪار پلاننگ اينڊ ڊولپمينٽ بورڊ مان پي سي ون منظور ڪرائي وزير اعظم آفيس کڻي آيا ته جيئن اها اسڪيم وزيراعظم جي نظر مان گذري ته پوءِ فنانس منسٽري کي خط لکون ته جيئن ان اسڪيم جي رقم پنجاب سرڪار کي جاري ڪري. ايڊيشنل سيڪريٽري سعيد احمد هيو، مونکي چيائين ته پنجاب گورنمينٽ جي پي اي ڊي ڊي کي چوان ته اسان کي سڀاڻي انھيءَ اسڪيم متعلق اچي بريفنگ ڏين. مون لاهور فون ڪري اهڙا احڪامات پھچايا. ٻئي ڏينھن تقريباً ٻارهين وڳي پنجاب گورنمينٽ جا آفيسر آيا، ۽ ڪاميٽي روم ۾ بريفنگ ڏيڻ شروع ڪئي. جڏهن پروجيڪٽر تي سلائيڊ هلاين ته پھرئين غلط فھمي هجي. مزي جي ڳالھه ته سواءِ منھنجي سڀ پنجاب جا رهواسي آفيسر هيا. پنجاب جي هڪ آفيسر به ان غلطي کي ڪونه پڪڙيو. غلطي پي سي ون ۾ اها هئي ته سڄي بريفنگ ۾ روڊ جونالو صحيح لکيل ڪو نه ھيو.
ملتان کان اچ شريف وايه شجاع آباد جلال پورپير والي خيرپور ۽ اچ شريف. غلطيءَ سان لکيل هيو ته پل درياءِ سنڌ تي. جڏهن ته پل ٺاهڻي هئي درياءِ ستلج تي. جڏهن مون اتي پنجاب جي آفيسر کي ٿورو وزندار آواز ۾ چيو ته تون جو هي پل سنڌو درياءِ تي لکي آهي، اها پل ڪٿان اچي اُچ شريف کي ملائيندي. ته به هو انھيءَ ڳالھه تي بضد ته پل درياءِ سنڌو تي پوندي. مون اتي چيو ته يار واقعي سرائڪي سچ چوندا آهن ته :
‘‘اسیں قیدی تخت لاہور دے۔’’
مون چيو خدا جا بندو توهان کي اهابه خبر ناهي ته اچ شريف ڪٿي آهي؟ مون چيو ته جيڪڏهن پل سنڌو درياءَ تي پوندي اچ شريف جي لاءِ ته پوءِ شجاع آباد کان ڪٿان توهان چناب ندي کي ڪراس ڪيو، جو سنڌو درياءَ ٽپي وري ٻيھر سنڌو درياءَ تي ٻي پل ٺاهيندا. انھي جو مطلب ته توهان هڪ پل نه بلڪ ٽي پليون ٺاهيندا. پوءِ اتي جڏهن نقشو ڏٺن تڏهن وڃي مڃين ۽ غلطي دور ڪين.
پنجاب جي بيوري ڪريسي ايڏي ڪا قابل ناهي، جيترو هو سمجھندا آهن. نه وري پنجاب جي تعليم ڪا ايترو گھڻو ڀلي آهي. سرڪاري اسڪولن جي پڙهائي پرائيويٽ تعليمي ادارن جي مقابلي ايتري اڳتي ڪانھي. پر پنجاب ۾ پرائيويٽ سٺي ساک وارا تعليمي ادارا گھڻي عرصي کان قائم آهن، جن جي ڪري پنجاب سڀ تي حاوي ٿيو بيٺو آهي.
مونکي چڱيءَ طرح ياد آهي ته پنجاب يونيورسٽي جي ايم اي ايڪانامڪس جا پيپر 1976ع ۾ راولپنڊي ۾ گھڻو ڪري سر سيد ڪاليج جي سينٽر تي پيپر آئوٽ ٿي ويا، پر ٻئي ڏينھن انھي لاءِ اخبار ۾ خبر ڇپي پر اهڙي انداز ۾ ڇپي ڄڻ ته ڪو واقعو ٿيوئي ڪونه هيو، صرف اندرئين صفحي تي هڪ ڪالم جي خبر هئي. پر جيڪڏهن اهڙي قسم جو واقعو سنڌ يونيورسٽي متعلق هجي ها ته اخبار جي هيڊلائين ۾ اٺن ڪالمن سان مرچ ۽ مصالحي سان اردو ميڊيا ان خبر کي ڇاپي ها.
انھيءَ ۾ ڪوئي شڪ ناهي ته گذريل تقريباً چاليهارو سالن کان وٺي سنڌ جي تعليم کي هٿ سان تباه۽برباد ڪيو ويو آهي. خصوصن گذريل ڏهه پندرنهن سالن کان ته تعليم جي ڪافي مقدار ۾ بجيٽ هوندي به تباه ڪيو ويو آهي. پر الحمدلله سنڌ جي سول سوسائٽي ۾ ان متعلق ڳڻتي جي لھر جاڳي اٿي آهي، اميد ته تعليم جي ميدان ۾ اڳتي بھتري جي اميد آهي.
مٿي ٻه مثال طور جيڪي مون لکيا آهن، انھيءَ جي لکڻ جو مطلب آهي سياسي چاهي ذهني شعور ۾ سنڌي انفرادي طور ڪافي اڳي آهي پنجابي کان. سنڌي پڙهڻ ۾ ڪيترو به نالائق هوندو، پر ان کي سنڌ جي جاگرافي جي ڄاڻ هوندي، جيڪا پنجاب جي عام ماڻھو ۾ ناهي. اهڙيءَ طرح پنجاب جي حاڪميت برقرار رکڻ لاءِ پنجاب جي بيوروڪريسي جو محور صرف سينٽرل ۽ اتر پنجاب جي ترقيءَ هوندو آهي. لاهور ۾ ڪيترائي سينيئر آفيسر آهن، جيڪي ٻاوهين گريڊ کي پھچڻ تائين ڪڏهن به راوي ندي کان ٻاهر وڃي نوڪري ناهي ڪئي پر مرڪز ۾ اچي پلاننگ پوري پاڪستان جي ڪندا آهن. جنھن جي ڪري پاڪستان اڄ تائين اڳتي ترقي ڪري ناهي سگھيو. پلاننگ ڪميشن آف پاڪستان ۾ گذريل ڪجھه ڏينھن اڳ وڃڻ ٿيو ته محسوس ٿيو ته مان پلاننگ ڪميشن آف پنجاب ۾ آيو آهيان، نڪي پلاننگ ڪميشن آف پاڪستان. ڇو ته پلاننگ ڪميشن ۾ ٻارهن ميمبر هوندا آهن، جيڪي ملڪ جي ترقي لاءِ اسڪيمون ٺاهي ۽ گھربل فنڊز جاري ڪندا آهن. اهي ٻارهن ميمبر خير سان سڀ پنجابي ۽ عمومن انھن ميمبرن پورو پنجاب به ڪونه ڏٺو هوندو آهي، پر پلاننگ پوري ملڪ جي ڪندا آهن. انھيءَ ڪري پنجاب جي پلاننگ بورڊ آفيسرن کي اها خبر به ڪانه هئي ته ملتان کان اچ وڃڻ لاءِ پل ستلج نديءَ تي پوندي يا درياءِ سنڌ تي.
اهڙي صورتحال ۾ سنڌ سرڪار کي ڪائونسل آف ڪامن انٽريسٽ ۾ ڀرپور ڪردار ادا ڪندي گھٽ ۾ گھٽ ٻه ٽي ميمبر ته سنڌ مان رکرائڻ گھرجن، ته جيئن سنڌ کي ترقياتي ڪمن ۾ ڪجھه حصو ملڻ کپي.