ناگرا فال ۽ ايبٽ آباد فال ۾ هڪ جهڙائي
مٿي پھچڻ کان پوءِ هڪ چوڌاري اسٽيل جي گرل لڳل هئي جنھن جي سھاري اتي چوطرف گھمي پري پري تائين نظارو ڏٺوسين. اتان ناگرا فال وڃڻ وارو رستو به پڻ نظر پيو اچي. ٽورنٽو جو سڄو شھر قدمن هيٺان پيو محسوس ٿئي. لنچ اتي ريسٽورنٽ ۾ ڪري پوءِ اتان ناگرا فال ڏسڻ وياسين. ٽورنٽو کان اوڀر طرف گاڏي جو رخ ٿيو ۽ چار پنج ور وڪڙ مس ڪٽياسين ته وڃي ناگرا فال تي پھتاسين. اسان کان اڳ ئي اتي ماڻھن جا ميڙ بيٺا هيا. اسان به چڱي پنڌ تي گاڏي بيھاري وڃي ماڳ تي پھتاسين. ناگرافال وٽ پاڻي جيڪو اچي پيو، اهو آمريڪا جي بفيلو شهر ۽ نيويارڪ اسٽيٽ کان آيو پئي ۽ پاڻي جيڪو هيٺ ڪري پيو اهو ڪينيڊا جي حد هئي. پاڻي جي ڪرڻ جو نظارو سج جي ڪرڻن ۽ روشني جي ڪري تمام دلڪش، من موهيندڙ ۽ خوبصورت هيو. پاڻيءَ جي ڪرڻ ڪري ايئن پيو لڳي ڄڻ ته چوطرف انڊلٺ وانگر رنگ برنگي ڪيتريون ساريون انڊلٺيون ٺھيون بيٺيون آهن. هر هڪ ماڻھو جي ڪوشش هئي ته انھن خوبصورت نظارن کي پنھنجي ڪئمرا ۾ محفوظ ڪري ڇڏي. ساڳي طرح پاڪستان جي ايبٽ آباد ۾ به هڪ جاءِ آهي، جتي ناگرافال کان گھڻو اوچائي تان پاڻي هيٺ ڪري ٿو پر اسان پنھنجي ماڳن کي ڪا اهميت ڪونه ٿا ڏيون . جيڪڏهن ايبٽ آباد واري ان اسپاٽ کي ترقي وٺرائي باقي ايندڙ ويندڙ ماڻھن لاءِ ضروري سھولتون مھيا ڪجن ته ماڻھو ان مان ڪافي لطف اندوز ٿي سگھن ٿا ۽ انھيءَ سان گڏوگڏ ٻاهريون ناڻو به ڪمائي سگھجي ٿو.
ناگرا فال کي ڏسڻ بعد واپس سنڊاس جي طرف روانا ٿياسين. گھر وڃي ماني ٽڪي کائي ٻئي ڏينھن ڪينيڊا جي گادي واري شھر اٽاوا ڏانھن رخ ڪيوسين. رستي تي هڪ هنڌ رات گذاريسين. رستي جي چوطرف سرسبز ۽ اکين جا راحت بخش نظارا هيا. ٻئي ڏينھن اٽاوا شھر پھتاسين. اٽاوا جي پارليامينٽ جي اوڀر اتر ۾ هڪ وڏو شاندار هوٽل هيو، جنھن کي ڏسڻ سان اکين کي ڏاڍو خوبصورت نظارو وڻيو. سامان هوٽل ۾ رکي هلڪي ڦلڪي پيٽ پوڄا ڪري شھر گھمڻ لاءِ پند نڪتاسين . سج جو آخري پھر هيو شھر جي خوبصورتي پنھنجي جاءِ تي، جيڪو سج لھڻ جي ڪري ان خوبصورت شھر ۾ دلڪش نظارو هيو تنھن جو بيان ڪرڻ مونکي نٿو اچي. رستا ويڪرا سجايل ۽ من موهيندڙ نظارو هيو. جڏهن منھنجي اتي جي وڻن تي نظر پئي ته بي ساخته چيم ته انھن وڻن جا ٻارڙا ته اسان جي گادي واري شھر اسلام آباد ۾ به رهن ٿا. انھيءَ وقت اسلام آباد جي ڪانسٽيٽيوشنل اوينيو تي اهي وڻ اڃان ٻچڙا هيا. ماشاءَ الله هينئر اهي وڻ به اسلام آباد ۾ ڍڳ جوان ٿي پوئينر ٿيندا پيا وڃن. خير شھر جون پارڪون اورانگھيندا واپس اچي هوٽل ڀيڙا ٿياسين. بھرحال اٽاوا دنيا جي خوبصورت شھرن مان هڪ شھر آهي پر جيڪڏهن ڀيٽ ڪبي ته ان وقت اسلام آباد اٽاوا کان وڌيڪ خوبصورت شھر هيو.
ٻئي ڏينھن شھر جو گاڏيءَ ۾ نظارو ڪندا واپس ورياسين، ٽورنٽو جي طرف ته جيئن ٻئي ڏينھن مان اتان نيويارڪ وڃان. واپس موٺي اچي سنڊاس ۾ رات گذاري صبح جو ٽورنٽو روانا ٿياسين.
ڪينيڊا ۽ آمريڪا جي ترقي جو معيار مونکي تقريباً ساڳيو نظر آيو. لڳي ايئن پيو ته ملڪ ٻه آهن پر زندگي جي رهڻ جو معيار ۽ خوشحالي ساڳي آهي. آمريڪا ۾ ڪاري چمڙي وارا ماڻھو عام جام نظر اچن ٿا پر انجي مقابلي ۾ ڪينيڊا ۾ گھٽ. ڪاري چمڙي جي مقابلي ۾ گندمي رنگ جا ماڻھو آمريڪا کان هتي وڌيڪ نظر پي آيا. ڪينيڊا ايراضي جي پکيڙ ۾ آمريڪا کان وڏو پر آبادي جي حساب سان آمريڪا کان گھٽ آهي.
خير سان سائين غلام حسين ۽ ڀاڄائي کان موڪلائي نيو يارڪ روانو ٿيم. چڱي جھٽ کان پوءِ جي ايف ڪينيڊي ايئرپورٽ تي اچي پھتاسين. ڇهه ست ڪلاڪ جو ٽائيم باقي هيو، انگلينڊ وڃڻ واري فلائيٽ ۾. سو مان سامان اتي جمع ڪرائي ٻاهر نيو يارڪ شھر گھمڻ ويس. نيويارڪ جون ڊگھيون جڳھون ۽ ڪاري چمڙي جي ماڻھن جي اتي اچ وڃ ڪجھه سرس هئي، تنھن ڪري مونکي گھمڻ ۾ سڪون ڪونه آيو، ايئن پيو محسوس ٿئي ته ڄڻ مان ڪراچي جي شھر ۾ پيو گھمان. فرق صرف صفائي جو هيو، باقي خوف واري ڪيفيت ساڳي هئي. تنھن ڪري ٽوئن ٽاور جيڪو ٻه هزار هڪ ۾ يھودين زمين دوز ڪيا اتان واپس وريم.
ايئرپورٽ واپس اچي فلائيٽ جو انتظار ڪيم. تقريباً ٻن ڪلاڪن کان پوءِ فلائيٽ جي انائوسمينٽ ٿي ۽ پاڻ وڃي قطار ۾ لڳا سين، ايمگريشن ڪرائي بورڊنگ ڪارڊ وٺي پيسينجر لائونج ۾ ويٺاسين. لائونج جو نظارو به زبردست هيو. جھاز رن وي تي ايئن چڙهيا ۽ لٿا پئي جيئن ڪنھن وڏي شھر جي بس اسٽاپ تي بسون هڪ ٻئي جي پويان قطار ۾ بيٺيون هونديون آهن. صرف سيڪنڊن جو وقفو هيو ٻن جھازن جي لھڻ ۽ چڙهڻ ۾، تمام بزي ايئرپورٽ هيو. خير سان اعلان ٿيو ته لنڊن لاءِ فلائيٽ تيار آهي، وڃي قطار ۾ بيٺس ٻن ٽن منٽن ۾ جھاز جي اندر پھچي پنھنجي سيٽ تي اچي ويھي رهيس. رات جا تقريباً ڏهه يارهن وقت ٿيو هيو، جڏهن لنڊن هيٿرو ائيرپورٽ تي پھتاسين ته صبح جو سج ڪافي مٿي اچي چڪو هيو.
مرحوم مظفر ميمڻ يونائيٽيڊ بينڪ ۾ سينيئر آفيسر هيو، اهو مونکي ايئرپورٽ تان وٺڻ آيو هيو. مان جيئن ايئرپورٽ کان ٻاهر نڪتس ته اخبارن جو اسٽال نظر آيو ۽ وڏي سرخي سان خبر شايع ٿيل هئي ته اڄ برلن وال ختم ٿي هميشه لاءِ زمين دوز ٿي وئي. اڄ کان وٺي جرمني جو اوڀر ۽ اولھه وارو نالو ختم. ميمڻ صاحب اڳئي مونکي وٺڻ لاءِ بيٺو هيو، ڀاڪر پائي ملياسين، سامان گاڏي ۾ رکي پنھنجي گھر وٺي آيو. ميمڻ صاحب جو تعلق ڀريا سٽي نوشھروفيرز سان آهي. ميمڻ صاحب هڪ ملنسار ۽ قربدار دوست ۽ انسانيت جو هڪ شاهڪار آهي. گھر ماني ٽڪي کائي چيائين ته ڪجھه آرام ڪر ته پوءِ شھر جو ڦيرو هڻڻ هلون ٿا. پلنگ تي ليٽڻ سان ننڊ اهڙو ته حملو ڪيو، جو خبر ئي ڪانه پئي ته ڏينھن ڪاڏي گذري ويو. وچ ۾ ميمڻ صاحب آيو پر مونکي ننڊ جي آغوش ۾ ڏسي موٽي ويو.
رات ٿي چڪي هئي، تنھن ڪري شھر جي روشني تي چمڪ ڌمڪ وڌيل هئي، هيڏانھن گھمي اچي دير سان رات گھر موٽي اچي سمھي پياسين، صبح جو تازه توانا ٿي شھر گھمڻ نڪتاسين ۽ شھر جون جيڪي مشھور جڳھون هيون اهي گهمياسين. برطانيه جو پارليامينٽ هائوس، راڻي جي رهڻ وارو محل، وچ شھر ۽ اهم عمارتن جي ڀرسان پاڻي سان ڀريل وهندڙ ندي جا دلڪش نظارا ڏسندي پارڪ گھمندي سڄو ڏينھن گذري ويو. ميمڻ صاحب کي مون چيو ته فرانس جي گادي واري شھر پئرس لاءِ ڪو پيڪيج وٺون ته جيئن اتي گھمڻ ۾ ڏکيائي نه ٿئي. لنڊن مان پئرس گھمڻ لاءِ ٻن ڏينھن جو پيڪيج ورتو ۽ ٻئي ڏينھن پئرس شھر گھمڻ لاءِ ٽرين ۾ چڙهي اچي سمنڊ جي ڪناري ڀرسان لھي اچي سامونڊي جھاز تي چڙهياسين، اڌ مني ڪلاڪ کان پوءِ فرانس جي حد ۾ پھتاسين ايميگريشن وغيره ٿيو، پوءِ اتان وري ٽرين ۾ سوار ٿي پئرس ڏانھن روانا ٿياسين. پنج ڇهه ڪلاڪ گذرڻ کان پوءِ پئرس شھر پھچي اسٽيشن کان سڏ پنڌ تي بيل ايئر هوٽل ۾ بڪنگ ٿيل هئي اتي پھچي روم جي چاٻي وٺي ڪمري ۾ سامان رکيو، جيڪو هڪ بريف ڪيس ۾ هيو، باقي سڄو سامان ميمڻ صاحب جي گھر لنڊن ۾ هيو. شام ٿي چڪي هئي تنھنڪري شھر جو ويجھو حصو گھمڻ لاءِ هوٽل واري کان شھر جو نقشو ورتو، جنھن ۾ سڀ انفارميشن هئي ته ڪھڙي پوائنٽ تي پھچڻ لاءِ سواري جا ڪھڙا ذريعا آهن ۽ ڪيتري مفاصلي تي آهن. نقشي جي مدد سان مون ٻه چار پوائنٽ گھمڻ جو ارادو ڪري ٻاهر نڪتس. گھمندي گھمندي مختلف عمارتن کان گذرندو جڏهن بک ورايو، تڏهن هڪ ريسٽورنٽ جو رخ ڪيم. هوٽل تي اڃان ويھڻ ٿيو مس ته هڪ خوبصورت ڊگھي قد واري ڇوڪري آئي. اچڻ سان هاءِ ڪري پنھنجي لاءِ ٻڌائڻ لڳي ته مان نيدرلينڊ کان ۽ اڪيلي گھمڻ لاءِ آئي آهيان. جيڪڏهن اجازت ڏيو ته شيمپين ۽ ماني گڏجي کائون. ايڏي وڏي قد ۽ خوبصورت هرڻي جي چال واري ڇوڪري ڏسي دل ته ڏاڍي چوي پئي ته جيڪر هائو ڪيانس پر آمريڪا جون شروع واريون ڏٺل وڊيوز هڪدم سامھون اچي ديوار وانگر بيھي رهيون. دل تي پٿر رکي الله جي خوف کان نه پر وڊيوز جي ڊڄائڻ ڪري چيم ته فقيراڻي اڳتي ڪنھن ٻئي جو پاسو وٺ. لڳي پيو ته ارمان ٻنھي کي ٿيو. جو هڪٻئي جي ڳالھه ڪونه مڃي سين. ماني کائي هوٽل تي اچي سمھي پيم، جيئن اکيون بند ڪيان ته نيڌرلينڊ جي هرڻي اڳيان پئي ڦري، آخر لڇ پڇ ۾ ڪھڙي وقت ننڊ آئي خبر ناهي. صبح جو هوٽل سان پيڪيج ۾ ناشتو شامل هيو، ڀرپور پيٽ ڀري شھر گھمڻ ويس. واقعي جيئن چوندا آهن ته پئرس جو شھر ايئن صاف سٿرو آهي، جو روڊن تي به پنھنجي شڪل نظر ايندي آهي. سڄو ڏينھن شھر گھمي مختلف عمارتن جو ديدار ڪندي ايفل ٽاور کان گذرندي شام ٿي وئي. هوٽل تي پھچي اچي سمھي پيم، ننڊ ايئن وٺي وئي ڄڻ ته منھنجي انتظار ۾ بيقرار ويٺي هئي. موالي وارو ته سمھڻ سان تار.
صبح جو اٿي ناشتو ڪري منجھند تائين گھمي ڦري پئرس جي ريلوي اسٽيشن تي آيس. ريلوي جا پليٽ فارم ڳڻڻ کان گھڻا جيستائين نظر وڃي پئي تيستائين رڳو پليٽ فارم هجن. منھنجو اندازو آهي ته چاليھه پنجاهه پليٽفارم هوندا. اچي مسئلو ٿيو مونکي ڪھڙي پليٽ فارم واري گاڏي ۾ وڃڻو آهي، جنھن کان پڇ جواب صرف فرينچ ۾ ڏئي، باوجود انھي جي ته انگريزي به هو ڄاڻن پيا پر جواب فرينچ ڏين. باقي قربائتا ڏاڍا، ليڪن جواب هر ڳالھه جو فرينچ ۾ ڏيندا، باقي وڌيڪ سمجھائڻ لاءِ بين الاقوامي ٻولي جو استعمال ڪندا هيا، جنھن مان خبر پوندي هئي ته هن ڀوتار جي چوڻ جو مقصد هي آهي، يعني اشارن جي زبان جنھن جي ڪري گھمڻ ۾ آساني ٿيندي هئي.
پئرس جون جايون ۽ رستا ايترا ته صاف ۽ سٿرا هيا ٻن ڏينھن جي لڳاتار گھمڻ جي باوجود منھنجي بوٽ کي پئرس جي مٽي نصيب ڪانه ٿي.