سڪرنڊ جو سانحو
هيسباڻي جي ضد کي ڏسندي جيڪا هڪ هن جي مجبوري ٿي وئي هئي. هيسباڻي صاحب جو چوڻ هيو ته جلوس اسين اچي بينڪ وٽ ختم ڪيون. منھنجي ڪوشش هئي ته ناڪي وٽ هنن کي پھچڻ نه ڏيان ته جيئن امن امان جو مسئلو پيدا ڪين ٿئي. ايريگيشن جو بنگلو بلڪل ناڪي جي اتر ۾ روڊ ۽ ناڪي کان تقريباً ٽي سو گز تي هيو. منھنجي ڪوشش اها هئي ته جيئن جلوس کي تقريباً چارسو گز ناڪي کان اولهه دوڙ روڊ کان اتر طرف لاڙي سڌو ايريگيشن بنگلي تي آڻي جلوس کي ختم ڪيان. آخرڪار اسان اهو طئه ڪيو ته مان ۽ اي ايس پي مير اڪرام ٻئي اتي اچي جلوس کي روڪيون ۽ سڀني جي سامھون هيسباڻي کي چئون ته توهان جلوس اتي ختم ڪيو. هنن طئه ڪيو ته توهان جو چوڻ مطابق مڃينداسين، جلوس ۽ جنرل ضياءَ جو پتلو اتي ايريگيشن بنگلو جي احاطي ۾ ساڙي ۽ تقريرون ڪري جلوس کي ختم ڪنداسين. هيسباڻي صاحب ويو ۽ ڏنل ٽائيم تي اسان ٻئي پوليس معمول مطابق ساڻ ڪري پھتاسين. اسان جي وڃڻ کان اڳ ٻوڙي پوليس اتي پوزيشن سنڀالي ويٺي هئي. جلوس آيو ۽ مان اڳتي وڌي جلوس جي اڳيان آيم، فيض محمد هيسباڻي ۽ ٻه ٻيا اڳتي آيا ۽ اصرار ڪرڻ لڳا ته اسان کي رستو ڏيو ته اسين بئنڪ تائين هلون پنج منٽ کن ڳالھيون ڪرڻ کان پوءِ الله الله ڪري جلوس جي وڏن مڃيو ۽ اتر طرف ٿي ايريگيشن بنگلي جي گرائونڊ ۾ اچي تقريرون ڪري ۽ جنرل ضياءَ جا پتلا ساڙي خير خوبي سان روانا ٿي ويا.
ولي محمد شاهه ۽ فيض محمد هيسباڻي جي جلوسن کان اڳ ڪڏهن به جلوس وارا هٿيار پنھوار ساڻ کڻي ڪونه ايندا هيا. سڪرنڊ ۽ موري واري واقعي کان پوءِ نوابشاهه ۾ لڪ ڇپ ۾ هٿيار کڻي ايندا هئا. سليمان ميمڻ ايس ڊي ايم سڪرنڊ هيو. هڪ عمر جو پڪو ۽ مختيارڪاري مان پروموٽ ٿي آيل هيو ۽ عام پبلڪ سان گھٽ لھه وچڙ رکندو هيو. تنھنڪري اسين سڀ هن کي جسٽس ميمڻ چوندا هياسين. سڪرنڊ جو واقعو پنھل چانڊئي جي ڳوٺ جي ماڻھن سان پيش آيو. پنھل چانڊئي جي سنگت غلام مصطفيٰ جتوئي سان هئي ۽ انھيءَ ڪري هن ڳوٺ جي ڀرسان نيشنل هاءِ وي بلاڪ ڪري روڊ تي قرآن مجيد رکي تلاوت ڪري ڏني. جيئن ته ميمڻ صاحب جو ايترو گھڻو ماڻھن سان ميل جول ڪونه هيو ته ميمڻ صاحب ايئن ۽ قانون جي دائري ۾ رهندي ويٺل ماڻھن سان قانون واري زبان ۾ ڳالھايو جيڪو موقعي جي مناسبت سان صحيح ڪين پر قانون مطابق هيو. ويٺل ماڻھن قانون جي زبان کي ڪا اهميت ڪان ڏني ۽ فوجي ٽرڪ ويٺل ماڻھن کي ڊيڄارڻ خاطر مٿان ڪاهي آيا ۽ ڳالھه خون خرابي تي اچي وئي.نتيجي ۾ ڪجھه ماڻھو شھيد ٿي ويا ۽ ٻيا زخمي ٿي پيا.
سڀ کان برو اهو ٿيو، جو هڪ گرمي ٻيو جيڪي زخمي هيا تن کي فوجي ٽرڪ ۾ چاڙهي مٿان وري ترپال کي ٻڌي سڪ ڪيائون. مان ان وقت دوڙ ڏانهن وڃي رهيو هيس ته بڇيري جي ڀرسان مون کي اطلاع مليو ته سڪرنڊ ۾ هيءُ دردناڪ واقعوٿي ويو آهي، زخمي نوابشاهه اسپتال ڏانهن کڻي اچن ٿا. مان اتان موٽي سڌو اسپتال آيس ته منھنجي اچڻ کان اڳ فوجي ٽرڪون اتي پھتل هيون. مان ايمرجنسي ڏانهن ويس ته اتي ڪا پھرڪونه هئي. مان اتان وري ميڊيسن وارڊ ۽ سرجري ڏانهن ويس ته ڪوبه ڪون. مون پڇا ڪئي ته جيڪي زخمي سڪرنڊ کان آيا آهن اهي ڪٿي آهن. انھن ٻڌايو ته هتي ته هڪ به زخمي ڪونه پھتو آهي. ايتري ۾ هڪ ميجر نظر آيو، جيڪو ميڊيسن جي پروفيسر کي هدايت ڏئي پيو ته تون گھر هليو وڃ يا هنن جو علاج نه ڪر. ايتري ۾ مان اتي پھچي ويس. پروفيسر به پنجابي هيو پر ميجر جي ڳالھه مڃڻ لاءِ تيار ڪين هيو. جڏهن مان اتي آيم ته پروفيسر کي به جان پئجي وئي.
ميجر کان مان پڇيو ته زخمي ڪٿي آهن؟ چيائين ته ٽرڪ ۾ آهن . جنھن تي مون چيو ته ٽرڪ ۾ ڇو؟ اڳ ۾ ته انھن زخمين کي دوا درمل جي ضرورت آهي توهنن کي ايتري ديرٽرڪ ۾ ڇو رکيو آهي؟ چيائين ته هنن فوج تي حملو ڪيو آهي، جيڪو سنگين ڏوهه آهي. مون چيو ميجر دشمن جا جنگي قيدي به جيڪڏهن زخمي هوندا آهن ته انھن کي به اسپتال جي سھولت ڏبي آهي.
مان اتان نرسنگ جو اسٽاف وٺي سڌو ٽرڪ ڏانهن ويم. ڇا ڏسان ته زخمين جو ٻوسٽ ۾ برو حال، ترپال مٿان ڏنل، ويتر انھن لاءِ ويل. ڏسڻ سان منھنجي طبيعت خراب ٿي وئي ۽ جڏهن ميجر منھن جي خيال ۽ غصي کي ڏٺو ته خاموش ٿي پري بيھي رهيو ۽ مون پوري اسپتال ڄڻ ته ڪنٽرول سنڀالي ورتو هجي.
سڀني زخمين کي ٽرڪ مان لاهي اسپتال ۾ جن کي آپريشن، رت ۽ ملم پٽي جي ضرورت هئي، اهي سڀ ڪري پوءِ مون ڊي سي صاحب کي ٻڌايو ته هن حالت ۾ زخمين کي کڻي آيا ۽ سول ايڊمنسٽريشن کي اطلاع به ڪونه ڏنن.
ڪجھه ڏينھن کان پوءِ ايريگيشن ريسٽ هائوس تي برگيڊيئر فاروق آيو، اسان جيڪي به ميجسٽريٽ هياسين نوابشاهه، سڪرنڊ ۽ مورو جا ايس ڊي ايم، ڊي سي ايس پي، ايس ڊي پي اوز ۽ ايس ايڇ اوز. ٽيپھري جو وقت اسان سڀ اتي گڏ ٿياسين. ٻه ٽي ڪلاڪ گذري ويا اسان پڇا ڪئي ڇو ڀلا هتي گھرايو اٿو. برگيڊيئر چيو ته ريڊ تي هلڻو آهي. هلو، چيائون ته ڪجھه دير آهي. چڱو جيڪڏهن دير آهي ته اسان گھر ٿا وڃون، جڏهن تياري ڪيو ته اسان اچي وينداسين. چيائون ته هينئر ڪوئي به گھر ڪونه ويندو. آرمي جون ٽرڪون پھچي ويون. سج لٿو وري اچي عشا جي آذان آئي. اسان چيو ته اسان ماني کائي اچون ته پوءِ هلون، جواب اهيو مليو ته هتان ٻاهر ڪوئي ڪونه ويندو. رات جو ڪافي ٽائيم گذريو ته چيائون ته هاڻي هلو. مون پڇيو ته ڪاڏي هلڻو آهي. ان وقت تائين نه ڊي سي ۽ ايس پي کي خبر ته ڪٿي وڃڻو آهي. اسان کي گھر انھي لاءِ نه پيا ڇڏين ته متان اسان ڪا ڳالھه آئوٽ ڪيون. ڇو ته هو اسان کي شڪ جي نگاهه سان ڏسندا هيا. ان وقت صرف ايترو ٻڌايائون ته قاضي احمد جي طرف. مان اتي پڙ ڪڍي بيھي رهيس ته مان قاضي احمد وڃي نٿو سگھان جو اتان جي لاءِ ميجسٽريٽ جا اختيار مون وٽ ناهن. منھنجي لاءِ صرف ميجسٽريٽ جا قانوني اختيار نوابشاهه سب ڊويزن لاءِ آهن، اهڙي طرح هتان جا ٻيا ميجسٽريٽ به نٿا وڃي سگھن. برگيڊيئر فون ڪيو ڪمشنر سکر. تڏهن ڪمشنر سکرعليڏنو پھنور صاحب هيو، انکي ٻڌايائون ته ايس ڊي ايم نوابشاهه جمن ڄامڙو هئين ٿو چوي. ڪمشنر سکر به منھنجي ڳالھه جي تائيد ڪئي ته اها ڳالھه برابر ايئن آهي. ان وقت هوم سيڪٽري گھڻو ڪري پرويز بٽ هيو ان سا ڳالھاين ۽ ڪلاڪ ٻن کان پوءِ هوم ڊپارٽمينٽ اسان کي ميجسٽريل اختيار جو آرڊر ڪڍيو.